Ітан Голдрыч: Мы не вядзем гандлю з нагоды вызвалення палітвязняў

ЗША настойваюць на неадкладным і безумоўным вызваленні беларускіх вязняў сумлення.

Новы часовы павераны ў справах ЗША ў Беларусі Ітан Голдрыч у інтэрв'ю БелаПАН расказаў, што азмрочвае двухбаковыя адносіны, ці можа Вашынгтон паўплываць на рашэнне МВФ аб выдзяленні крэдыту Беларусі і ці будуць Злучаныя Штаты дапамагаць беларускай грамадзянскай супольнасці.

- Дзякуй, што пагадзіліся сустрэцца для інтэрв'ю. Перш за ўсё, дазвольце выказаць нашыя спачуванні ў сувязі з трагедыяй у школе Ньютаўн у Канэктыкуце. Пасля гэтага трагічнага здарэння ў ЗША зноў аднавіліся спрэчкі аб сістэме продажу зброі насельніцтву, многія кажуць аб неабходнасці перагледзець гэтую сістэму. А якое ваша асабістае стаўленне да гэтай праблемы?

- Гэта складанае пытанне, па якім нашае грамадства павінна вызначыцца. Прэзідэнт Абама ясна выказаў сваю пазіцыю, сказаўшы, што зробіць усё магчымае для таго, каб прадухіліць такія трагедыі ў будучыні. І мы чакаем, што наш прэзідэнт узначаліць намаганні па рашэнні гэтай праблемы.

- 6 лістапада, у дзень выбараў прэзідэнта ЗША, Аляксандр Лукашэнка заявіў, што беларуска-амерыканскія адносіны наўрад ці зменяцца, па-за залежнасці ад таго, хто з кандыдатаў пераможа. Аднак некаторыя беларускія палітолагі лічаць, што для афіцыйнага Менска была б больш выгоднай перамога Міта Ромні, таму што ён абяцаў праводзіць больш крытычную палітыку ў дачыненні да Расеі, а супрацьстаянне Крамля і Белага дома, у тым ліку ў пытанні размяшчэння сістэмы амерыканскай ПРА ў Еўропе, выгадна беларускім уладам. Наколькі вялікі ўплыў расейска-амерыканскіх адносін на адносіны ЗША і Беларусі?

- Мы выбудоўваем нашы адносіны з любой краінай свету зыходзячы з пытанняў, характэрных для дадзенай канкрэтнай краіны. Палітыку ў дачыненні да Беларусі шырока падтрымліваюць абедзве асноўныя партыі ў Кангрэсе - рэспубліканская і дэмакратычная, якія ўважліва сочаць за развіццём падзей у Беларусі.

Нашыя адносіны з Беларуссю азмрочаныя спецыфічным аспектам - наяўнасцю палітвязняў, якія працягваюць заставацца ў турме. У сувязі з гэтым вызваленне і аднаўленне ў правах усіх палітвязняў стала асноўнай неабходнай умовай для таго, каб вярнуцца на той шлях, які пазначылі дзяржсакратар Хілары Клінтан і былы міністр замежных спраў Сяргей Мартынаў у сумеснай заяве ў снежні 2010 года. Тады яны сказалі, што большая павага дэмакратыі і правоў чалавека застаецца цэнтральным пытаннем для паляпшэння двухбаковых адносінаў, і гэта важна як для Беларусі, так і для яе грамадзян.

- Расея неаднаразова заяўляла, што прыме адэкватныя меры ў адказ на размяшчэнне элементаў амерыканскай ПРА ў Еўропе. Беларусь пазіцыю Расеі падтрымлівае. Ці не асцерагаюцца ЗША ў сувязі з гэтым эскалацыі напружанасці ў рэгіёне?

- Мы застаемся прыхільнікамі пошукаў шляхоў супрацоўніцтва ў сферы СРА з Расеяй, імкнучыся знайсці прымальны для абодвух бакоў падыход. На нашу думку, супрацоўніцтва з Расеяй спрыяла б умацаванню бяспекі, што будзе выгадна і ЗША, і Расеі, і нашым еўрапейскім саюзнікам.

Сістэма, пра якую ідзе гаворка, задуманая для таго, каб супрацьстаяць ракетнай пагрозе з-за межаў Еўропы, і мы выразна заявілі, што ў нас няма ні жадання, ні намераў падарваць стратэгічны патэнцыял Расеі. Афіцыйныя асобы ЗША і Расеі працягваюць абмяркоўваць магчымыя элементы палітычнага рашэння, якія адкрылі б шлях да практычнага супрацоўніцтва з Расеяй па пытанні ПРА. Але, як падкрэсліў прэзідэнт, ЗША і НАТА не пойдуць на стрымліванне або абмежаванне сваёй супрацьракетнай абароны.

- Кіраўніцтва Беларусі просіць у Міжнароднага валютнага фонду чарговы стабілізацыйны крэдыт. Ці могуць ЗША як адзін з ключавых донараў фонду ўплываць на рашэнні Савета дырэктараў МВФ аб выдзяленні крэдыту той ці іншай краіне?

- ЗША з'яўляюцца адным з асноўных акцыянераў МВФ і валодаюць вялікай колькасцю галасоў. Амерыканскі выканаўчы дырэктар прадстаўляе ЗША ў Савеце дырэктараў і, вядома ж, галасуе. Ён кіруецца указаннямі Дзярждэпартамента і Міністэрства фінансаў ЗША.

У выпадку з Беларуссю існуе прыняты Кангрэсам закон - Акт аб дэмакратыі ў Беларусі. Дакумент накіраваны на распаўсюджванне дэмакратыі і павагі да правоў чалавека ў Беларусі. Гэты акт таксама змяшчае патрабаванне да Мінфіну ЗША выступаць супраць любой фінансавай дапамогі ў рамках любых міжнародных фінансавых інстытутаў ураду Беларусі, за выключэннем прамой гуманітарнай дапамогі беларускаму народу.

- Беларускія палітвязні працягваюць заставацца ў турмах, нягледзячы на заклікі Захаду вызваліць іх. На думку аналітыкаў, у сваіх адносінах з Вашынгтонам і Бруселем Менск выкарыстоўвае палітвязняў як разменную манету. Напрыклад: вы адмяняеце санкцыі ў дачыненні «Белнафтахіма» - мы вызваляем экс-кандыдата ў прэзідэнты Мікалая Статкевіча і г.д. Ці гатовы Вашынгтон ісці на такія пакрокавыя саступкі дзеля вызвалення канкрэтных палітвязняў?

- Прайшло ўжо два гады пасля падзей 19 снежня 2010 года, якія выклікалі рэпрэсіі. Увесь гэты час мы паслядоўна і выразна казалі пра тое, што не вядзем гандлю з нагоды вызвалення людзей, якія былі несправядліва заключаныя ў турму. Наша палітыка ў дачыненні да гэтага пытання выразная: вызваленне і аднаўленне ў правах усіх палітычных зняволеных. Менавіта гэта дазволіла б нам вярнуцца на шлях паляпшэння двухбаковых адносін. Як вы ведаеце, па гэтым пытанні ў ЗША і Еўразвяза адзіная пазіцыя і скаардынаваная палітыка.

- На сустрэчы ў Астане 1 снежня 2010 года, якую вы згадвалі, акрамя ўсяго іншага, ЗША і Беларусь дамовіліся рэалізаваць праект у сферы ядзернай бяспекі. Меркавалася, што да 2012 году Беларусь ліквідуе запасы высокаўзбагачанага ўрану, а ЗША дадуць ёй на гэтыя мэты тэхнічную і фінансавую дапамогу. Сітуацыя змянілася пасля прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі 19 снежня 2010 года: Вашынгтон аднавіў рэжым санкцый у дачыненні да Беларусі, а Менск у адказ адмовіўся ад выканання сваіх абавязацельстваў па вывазу ўзбагачанага ўрану. Калі б сёння Беларусь заявіла пра гатоўнасць вярнуцца да праекту, сталі б ЗША супрацоўнічаць, і калі так, то на якіх умовах?

- Ядзерны тэрарызм ўяўляе сабой вялікую пагрозу для міжнароднай бяспекі. Прэзідэнт Абама і яшчэ 50 сусветных лідэраў прынялі на сябе абавязацельствы рабіць усё магчымае, каб прадухіляць ядзерны тэрарызм і забяспечваць бяспеку ядзерных матэрыялаў.

У 2010 годзе дзяржсакратар Клінтан і тагачасны міністр замежных спраў Мартынаў пацвердзілі агульную прыхільнасць ядзернай бяспецы і нераспаўсюджванню. Мы віталі ў 2010 годзе заяву Беларусі пра яе гатоўнасць пазбавіцца ад запасаў высокаўзбагачанага ўрану і былі расчараваныя, калі ў 2011 годзе Беларусь заявіла, што збіраецца прыпыніць супрацоўніцтва з ЗША ў гэтай сферы.

Наша прапанова па ліквідацыі запасаў высокаўзбагачанага ўрану застаецца ў сіле. Мы па-ранейшаму гатовыя аказаць неабходную дапамогу і шчыра спадзяемся, што Беларусь выканае ўзятыя на сябе абавязацельствы па ліквідацыі запасаў высокаўзбагачанага ўрану.

- Ці можа беларуская дэмакратычная грамадскасць разлічваць на павелічэнне падтрымкі з боку ЗША, і ў якой форме можа прадастаўляцца такая дапамога?

- ЗША цалкам падтрымліваюць імкненне беларускага народа мець такі ўрад, які паважаў б дэмакратычныя правы і асноўныя свабоды. У бліжэйшай перспектыве мы плануем даць значную падтрымку праграмам, нацэленым на стварэнне пляцоўкі для вольнага выказвання палітычных поглядаў, распаўсюджвання правоў чалавека, падтрымку грамадзянскай супольнасці і свабоды СМІ. Мы таксама імкнемся аказваць падтрымку ўзмацненню ролі прадпрымальніцтва, росту прыватнага сектара, а таксама неабароненым групам насельніцтва, такім як, напрыклад, ахвяры гандлю людзьмі.