Юрый Луцэнка: Украіна - яшчэ не Беларусь, але ўжо паўтурма

Экс-кіраўнік МУС Украіны Юрый Луцэнка даў эксклюзіўнае інтэрв'ю сайту charter97.org.

Юрый Луцэнка да перамогі Віктара Юшчанкі на выбарах прэзідэнта ў 2004 годзе быў актыўным змагаром з рэжымам Леаніда Кучмы. Восенню 2004 года быў у ліку непасрэдных арганізатараў і кіраўнікоў акцыі грамадзянскага непадпарадкавання ў Кіеве, камендантам намётавага гарадка на Майдане. У 2005 годзе ўзначаліў МУС Украіны, стаўшы першым у гісторыі Украіны грамадзянскім кіраўніком гэтага сілавога ведамства. Займаў пасаду ў трох урадах запар - Юліі Цімашэнка, Юрыя Еханурава і Віктара Януковіча.

26 снежня 2010 года арыштаваны Генеральнай пракуратурай Украіны па абвінавачванні ў растраце дзяржаўных сродкаў у асабліва буйных памерах. Суд, які прайшоў у пачатку 2012 года, прысудзіў былога міністра да 4 гадоў турмы з канфіскацыяй маёмасці.

7 красавіка 2013 года вызвалены з месцаў зняволення паводле ўказу Януковіча аб памілаванні.

У цяперашні час былы міністр унутраных спраў Украіны знаходзіцца на лячэнні ў Польшчы і даў інтэрв'ю сайту charter97.org.

- Як бы вы ахарактарызавалі палітычную і эканамічную сітуацыю ў вашай краіне?

- Украіна знаходзіцца на піку стагнацыі эканомікі, пагоршаным адкрытым разбоем і казнакрадствам уладаў. Алігархічныя манаполіі дыктуюць завышаныя ў разы, у параўнанні з ЕЗ, кошты і тарыфы, што ператварае жыццё простых украінцаў у барацьбу за выжыванне. Для падтрымання такога парадку рэчаў улада ўстанавіла аўтарытарную сістэму, пры якой фактычна ліквідаваныя незалежнасць парламента, судоў, СМІ. Вядома, гэта яшчэ не Беларусь, але анталагічна блізкая форма «паўтурмы-паўдурдома».

- Наколькі шчыра Віктар Януковіч і яго каманда жадаюць збліжэння з Еўразвязам? Выказваюцца здагадкі, што яго сапраўдная мэта - правал палітыкі еўраінтэграцыі, каб пасля далучыцца да ўсіх інтэграцыйных праектаў Крамля.

- У амерыканскай гісторыі была такая формула: «Тэхас павінны рабаваць тэхасцы». Януковіч абсалютна перакананы, што Украіну павінны рабаваць члены яго данецкага клана. Мытны Саюз палохае яго тым, што ён страціць манаполію на рабаванне Украіны. Адсюль яго спробы схавацца пад парасон Асацыяцыі з ЕЗ. Такім непрыемным спосабам супадаюць шляхі кіруючай мафіі і стратэгічныя інтарэсы краіны. Асацыяцыя з'яўляецца адначасова бар'ерам ад паглынання Крамлём і краіны, і клана Януковіча. Такі кошт еўрапейскай будучыні Украіны.

- Чаму тады Януковіч не адпускае Цімашэнка?

- Свабода Юліі Цімашэнка - найважнейшы крок па вызваленні Украіны. Праца ў гэтым кірунку пастаянна вядзецца. Стаўкі ў гэтай палітычнай гульні вельмі высокія з пункту гледжання краіны, Юліі і Януковіча. Да віленскага саміту Усходняга партнёрства яшчэ ёсць час дамагчыся правільнага рашэння.

- Навошта спатрэбілася вас саджаць, калі ўсё роўна прыйшлося выпусціць? Што паўплывала на рашэнне прэзідэнта? Ці мелі месца закулісныя дамоўленасці з замежнымі структурамі?

- Мая пасадка мела шмат значэнняў. Галоўныя - помста «памаранчаваму» Майдану, ліквідацыя апанента, якога не ўдавалася ніколі ні купіць, ні запалохаць. Ну і галоўнае - гэта была спроба ўвядзення ў краіне Вялікага Страху.

На шчасце, ўкраінскае грамадства вытрымала гэты ўдар. Як толькі стала відавочным, што запалохаць ўсіх не атрымалася, улады вымушаныя былі некалькі адступіць. Пакуль яны саступілі еўрапейскаму і ўнутрыўкраінскаму ціску толькі мяне. Будзе расці ціск - немінуча будуць і іншыя перамогі дэмакратыі.

Што тычыцца ўмоваў вызвалення, то тут няма ніякіх закулісных дамоўленасцей. Я застаюся актыўным палітыкам і раблю ўсё, каб змяніць цяперашні рэтрарэжым.

- Ці выкарыстае ўкраінская апазіцыя вопыт іншых народаў, у прыватнасці беларускага?

- У сучасным свеце ніхто ўжо не можа быць хутарам, які жыве па сваіх традыцыях. Дэмакратычная Украіна, вядома, выкарыстоўвае вопыт іншых і паспяховых, і няўдалых формаў барацьбы з дыктатурай. Беларускі вопыт таксама.

- У Беларусі дыктатура ўжо больш за 18 гадоў. Ці дапускаеце вы, што, выкарыстаўшы ўніверсальныя механізмы захопу і ўтрымання ўлады, Януковіч паўторыць вопыт Лукашэнкі?

- Я не веру ў даўгавечнасць цяперашняй украінскай улады. Яны падобныя на страўса, у якога мазгі менш вачэй і дзюбы.

І наадварот, я веру ў тое, што сярод украінцаў ёсць дастатковая колькасць людзей з розумам і пачуццём асабістага і нацыянальнага гонару. Перакананы, што краіна, у якой быў Майдан-2004, не можа не быць дэмакратычнай.

- За час знаходжання ва ўладзе Януковіча ўкраінцы сутыкнуліся ўжо некалькі разоў з сітуацыяй, якая правакавала да масавага выхаду на вуліцу грамадзян: прыняцце новага Падатковага кодэкса, прысуд Луцэнку, Цімашэнка, паралельны сход дэпутатаў, які прымае свае «законы». Чаму не выходзяць людзі? Як вы ўвогуле ацэньваеце пратэстны патэнцыял свайго народа?

- Украінцы не выходзяць на вуліцы, таму што не бачаць зразумелага плана змены краіны. Падкрэслю - не толькі прозвішчы Прэзідэнта, але і Сістэмы. 2005-2009 гады навучылі іх, што проста абраць добрага палітыка мала, трэба праверыць, ці ёсць у яго план і каманда для яго рэалізацыі. Як толькі такі план новай краіны (я называю яго Трэцяй Украінскай Рэспублікай) будзе напісаны, як толькі пад яго апазіцыя вылучыць адзінага кандыдата ў Прэзідэнты і яго каманду, працэс народнага масавага руху стане галоўным фактарам украінскай палітыкі. Менавіта гэтым я зараз і займаюся.

- Беларусы прымалі непасрэдны ўдзел у «памаранчавай» рэвалюцыі і разлічвалі на падтрымку дэмакратычнай Украіны. Замест гэтага супрацоўніцтва новых уладаў з Лукашэнкам толькі ўзмацнілася. Тым не менш, гэта не прывяло да вырашэння старых беларуска-ўкраінскіх праблем. У выпадку вашага прыходу да ўлады, паўторыцца сітуацыя або вы зробіце высновы?

- Мой бліжэйшы сябар і аднадумца - Раман Бяссмертны. Напэўна, гэтага дастаткова, каб сцвярджаць, што дэмакратычная Беларусь - наша шчырае жаданне.

- Ці не падаецца вам, што ключом рэгіянальных праблем з'яўляецца падзенне дыктатуры Лукашэнкі?

- Я наогул не люблю «ключоў усіх праблем». Простыя адказы на складаныя пытанні - наркотык розуму. Больш правільным, мне здаецца, стары польскі прынцып «За вашу і нашу свабоду!». Жадаю ўдачы і давайце спаборнічаць у тэмпах ачышчэння нашых краін ад мінулага.