Аляксей Дудараў: «На ганарар ад «Белых рос-2» куплю машыну... швейную!»

Знакаміты драматург распавёў пра змены ў жыцці, якія адбыліся за 30 гадоў з моманту прэм'еры першай частцы «Белых рос».

Любыя «Белыя росы» за 30 гадоў заглядзеліся да дзірак. Фільм пра жыццё беларускай глыбінкі заваяваў усю постсавецкую прастору. У юбілейны год «Беларусьфільм» пачаў здымкі працягу народнага кіно, якое плануюць паказаць ужо праз год. Сааўтарам сцэнара зноў выступіў знакаміты драматург Аляксей Дудараў, які распавёў «Комсомольской правде в Беларуси» пра тое, як крута змянілася яго жыццё з моманту прэм'еры.

- Аляксей Ануфрыевіч, здаецца, што ў вас, простага сельскай хлопца, з дзяцінства пульсавала не толькі творчая, але і бізнес-жылка. Нездарма ж у вучылішча нафтавікоў паступілі!

- Я заўсёды марыў выбрацца з вёскі ў горад. Вучылішча нафтавікоў стала першай прыступкай на шляху да новага жыцця. Яно тады было беднае: 36 рублёў стыпендыя і пакой у інтэрнаце. Я стаў слесарам кантрольна-вымяральных прыбораў чацвёртага разраду.

Пасля мяжой летуценняў быў свой вугал у раённым цэнтры і праца ў раённым доме культуры. Далей - больш. Я рваўся наперад без прыпынення. Калі маю п'есу паставілі ў народным тэатры, хацеў, каб яе паставілі і ў прафесійным. Паставілі там - трэба ў нацыянальны. Потым - у Маскву. І ў мяне збывалася, хоць усё ішло неяк само сабой.

За апошнія 30 гадоў, што прайшлі з моманту выхаду «Белых рос», жыццё крута змянілася, цяпер у маладых іншая бяда: няма тармазоў і абмежаванняў - іх заносіць! Тады нас трымала мараль, партыя, цэнзура, хоць я і супраць яе.

- Некаторыя лічаць Дударава ледзь не алігархам, успамінаючы не толькі пра знакамітыя п'есы, але і пра вашы акцыі «Прыёрбанка».

- Гэта жорсткі зман. На грошы ад акцый, так, купіў сыну кватэру. Але я ўжо гадоў 10 як не член Назіральнага савета. У гэтым банку я не браў ніводнага крэдыту, наогул ні разу імі не карыстаўся і, дасць Бог, ніколі карыстацца не буду. Таму што крэдыты лепш не браць: бярэш чужыя і на час, аддаеш свае і назаўжды.

- Так увесь свет на крэдытах трымаецца!

- А хто вам сказаў, што ўвесь свет ідзе ў патрэбным кірунку? Вы не заўважылі, што ў апошнія паўтара года жыццё ва ўсім свеце стала горш? Людзі павінны карыстацца тым, што зарабілі. Праўда, нам часта здаецца, што мы заслужылі больш, чым маем...

«Я не ведаю, што рабіць з мільёнам даляраў»

- Дарэчы, у савецкія часы ў мяне як раз былі грошы, - успамінае драматург. - Але тады на іх можна было купіць толькі лішні кілаграм каўбасы.

- А як жа італьянскія боты жонцы?

- Калі здараўся выпадак. Гэта ж трэба было блат мець, а я не блатны абсалютна. Ніколі не ўмеў карыстацца сваёй папулярнасцю.

У пачатку 90-х, як у многіх, мае назапашванні абясцэніліся. Але я не скарджуся, чалавек павінен быць задаволены тым, што ў яго ёсць. І я задаволены.

Аднойчы я задумаўся: калі б у мяне мільён даляраў, што б я з ім рабіў? Я не знайшоў адказу, таму што творчы чалавек не можа быць дзелавым.

- А вы ўрэгулявалі судовую спрэчку з «Беларусьфільмам», які не налічваў вам аўтарскае ўзнагароджанне за паказы «Белых рос»?

- Не, хоць гэта справа датычыцца ўсіх, хто з'яўляецца аўтарамі фільма. Але закон аб аўтарскіх правах быў прыняты пазней, таму, здаецца, правы належаць кінастудыі. Хоць, магчыма, пытанне яшчэ будзе ўрэгуляванае на нашу карысць...

- Атрымліваецца, што грошай за тэлепаказы «Белых рос» вы не атрымліваеце. Значыць, трэба прасіць добры ганарар за новы сцэнар!

- Дамову я ўжо падпісаў, але на суму не глядзеў, - хітра ўсміхаецца Аляксей Ануфрыевіч. - Я не бізнесмен, у лічбах не ведаю.

Вось мая дачка заканчвае БДУ па спецыяльнасці «Міжнароднае права». Яна казала: «Тат, глядзі, не пратрацься...» А я заўсёды ў адказ філасофствую, кажу, што сапраўдны чалавек ніколі не пратраціцца. А я - сапраўдны (смяецца).

- Ну добра, але на новы ганарар ад працягу «Белых рос» хоць машыну купіць зможаце?

- Змагу. Швейную... - аджартоўваецца драматург.

- А памятаеце, калі атрымлівалі самы вялікі ганарар?

- У 1985 годзе маіх «Радавых» купіла Міністэрства культуры СССР. П'есу паставілі ў маскоўскім тэатры, а мне заплацілі пяць тысяч рублёў. Тады на іх можна было купіць «Жыгулі»...

Але я не звяртаў увагі на грошы, таму што працаваў для іншага. Хоць і ўдзячны тагачаснаму міністру Яўгену Вайтовічу, які ўгаварыў мяне стаць галоўным рэдактарам «Мастацтва». Гэта быў пачатак 90-х: усё абвалілася, тэатры перасталі плаціць, а ў мяне толькі што нарадзілася дачка. І я з жахам падумаў: «Як добра, што ў мяне ёсць зарплата, чым бы я карміў сям'ю?..»

А вось сёння пракарміць сябе творчасцю практычна немагчыма. А бізнес і творчасць несумяшчальныя.

- Вось вы ўпэўненыя, што вы не чалавек бізнесу, але кажуць, што яхта ў вас ёсць…

- Глупства нейкае: у мяне ёсць гумовая лодка - тры на паўтара метра. Так, я праходжу на ёй тэхагляд, шыю для яе ветразі і правы атрымаў, але гэта ўсяго толькі звычайная надзіманая лодка. Я нават мачту на ёй усталяваў - ну падабаецца мне!

Памятаю, аднойчы на Браслаўскіх азёрах узняў ветразь - і мяне панесла. Лодка апынулася некіравальнай. Вынесла чорт веадае куды, дзякуй Богу, Браслаўскія азёры не Ціхі акіян (смяецца).

- А калі было страшней усяго ў жыцці?

- Быў час, калі мяне цалкам адмаўлялі. Вось гэта страшна. Але ў выніку я зразумеў, што ўсё ў гэтым жыцці можна перажыць, перацярпець, пераспаць.

Хтосьці з літаратурных герояў добра сказаў: «Бяду трэба любіць, з ёй трэба не адзін раз пераспаць, тады яна абавязкова здрадзіць табе з кім-небудзь іншым».

«Хоць і не прынц, але гатовы залезці на каня»

- І ўсё ж, вы адчуваеце сябе багатым?

- Галоўнае - самадастатковым. Я не хаджу ў гэтыя буцікі, дзе прадаўцоў больш, чым пакупнікоў. Плаціць толькі за імідж я не гатовы. Таму і мільянерам сябе не адчуваю.

Аляксандр Сяргеевіч Пушкін, з якім я нарадзіўся ў адзін дзень, сказаў, што «слава - гэта яскравая лата на старым рыззі». Рыззё, калі па-простаму, гэта прымітыўнае адзенне. Вось і я апранаюся, дзе прыйдзецца. Жонка скардзіцца, што ў крамы мяне не зацягнуць.

- А калі жонка папросіць вялікую суму на куплі? Некаторыя мужчыны часам грубіяняць: «Адчапіся, навошта табе?»

- Калі ёсць - даю. Але часам і так кажу - я ж мужчына (усміхаецца). Вы, жанчыны, схільныя нас ідэалізаваць, прынцаў шукаць. Скажу шчыра - я не прынц. І не рыцар.

- Чаму ж? Вы ж рамантык, чалавек са статусам, з дастаткам…

- Але не прынц (уздыхае). Прынцы блакітных крывей, а ў мяне - звычайная. Хоць, калі мяне хтосьці ўспрымае як прынца, я гатовы прымерыць гэтую карону і нават залезці на каня. Але па характары я не прынц - пра гэта хай таксама ведаюць.

Я, хутчэй, араты. А «араты» пра прынцаў і не чуў зусім. Калі мяне пытаюць пра любімы напой і страву, я адказваю: «Квас і сала». А прынцы любяць вустрыц. Я іх аднойчы пакаштаваў, але больш не хачу, не пра мяне гэта...

- Калі б гадоў 50 таму, вясковым хлапчуком, вы маглі зірнуць на сябе сённяшняга, што б першае падумалі?

- «Ні фіга сабе, куды залез!» Тады ж і марыць не мог аб сталіцы...

- А зараз сядзіце ў сваім вялікім кабінеце ў Беларускім саюзе тэатральных дзеячаў…

- Гэта не мой кабінет, агульны. Бачыце - на сценах карціны пяці нашых тэатральных мастакоў. Усе - дзяўчыны. Вось бяда яшчэ ў чым - вакол адны дзяўчыны. Нават працяг «Белых рос» здымае Аляксандра Бутар.

Усё ў свеце становіцца больш жаноцкім, акрамя надвор'я.

«Я задумаўся: хто з нас прымітыўны?..»

- Вы можаце параўноўваць: калі творчаму чалавеку жылося лепш?

- Усё маё творчае жыццё адбылося тады. Іншая справа, што тады была цэнзура, якую імкнуліся абыйсці, сказаўшы пры гэтым пра набалелае.

Тады людзі атрымлівалі інфармацыю з літаратуры. Памятаеце, які быў тыраж у часопіса «Новый мир», «Роман-газеты»? Іх жа было не дастаць, падпіска на год была самым жаданым падарункам!

Цяпер усё ў інтэрнэце, і ад гэтага нікуды не дзенешся. Я па звычцы набіраю прозвішча з вялікай літары, а інтэрнэту, аказваецца, без розніцы. І я задумаўся: а хто ж з нас прымітыўны, хто не мае рацыю? І сам сабе адказаў: я буду набіраць прозвішча годнага чалавека з вялікай літары!

Безумоўна, я выбіраю той час. Тое, што зараз крычаць пра свабоду выбару, якой раней не было, - глупства гэта!

Які выбар? Прыгожага жыцця, катэджа з мармуру, шыкоўнага аўто? Я езджу на «Пежо» сярэдняга класа, куды змяшчаецца ўся мая сям'я. У мяне ёсць кватэра, лецішча, навошта больш?

Я з юнацтва хацеў жыць у горадзе, але зараз у грамадстве зваротная сітуацыя. Пра што, дарэчы, і працяг «Белых рос». Раней ехалі з вёскі ў горад, зараз наадварот, імкнуцца на прыроду.

- Ага, толькі каб у катэдж ды з выгодамі.

- З выгодамі і каб цёпла было. Чалавеку павінна быць зручна, да таго ж горадам чалавек разбэшчваецца.

- А вам па жыцці зручна?

- Я як той матрос: «Я калі на беразе - без мора не магу. А на моры гістэрыка - не магу без берага...» Так і ў мяне: добра там, дзе нас няма. Не дае спакою бурлівая натура. Хоць падарожнічаць ужо надакучыла, ездзіў гадоў да 55.

Аднойчы народны артыст СССР Уладзімір Андрэеў, калі мы разам былі на адным лецішчы, спытаў, колькі мне гадоў. Мне тады было 37. Ён махнуў рукой: «Пацан!» Я спытаў, які, на яго думку, самы лепшы ўзрост. Аказалася, ад 50 да 55 гадоў. Цяпер і я магу гэта пацвердзіць (уздыхае).

Раней я працаваў, быў патрэбны - і гэта галоўнае. Зараз я, хутчэй, песіміст, але гэта натуральна, я ўжо пенсіянер.

- І дэман у рабро не турбаваў?

- Ды ну вас, што пра глупствы казаць! -усміхаючыся, адмахваецца драматург, а я прыкрываюся ўсё тымі ж «Белымі росамі», дзе ён сам жа і прыдумаў любоўны трохкутнік!

- Памятаеце, як Карачанцаў мушку ў дачкі на шчацэ шукаў, каб падабенства з сабой выявіць?

- Добра ўжо, гэта стары фільм, напісаны быў у 1982 годзе. Хоць вы маеце рацыю, да гэтага часу памятаюць! Спадзяюся, што і працяг фільма будуць глядзець з не меншай цікавасцю, - тэлефануе мабільнік, Аляксей Ануфрыевіч адмаўляецца ад сустрэчы, тлумачачы, што, маўляў, сёння асаблівы дзень - дзень нараджэння жонкі.

- А што падарыце?

- Сябе: з раніцы вось схадзіў пастрыгся, лічыце, - спакаваў сябе, - смяецца напрыканцы драматург. - Я спецыяльна спытаў у жонкі: маўляў, чаго хочаш? Яна адказала, што мяне - больш чым дастаткова...