28 сакавiка 2024, Чацвер, 12:36
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Уладзімір Слівяк: «Расатаму» няма ніякай справы да бяспекі беларусаў

29
Уладзімір Слівяк: «Расатаму» няма ніякай справы да бяспекі беларусаў

Будаўніцтва Астравецкай АЭС уваходзіць у стратэгію маштабнай еўрапейскай экспансіі «Расатама».

Пра гэта ў інтэрв'ю charter97.org заявіў кіраўнік расейскай экалагічнай арганізацыі «Экаабарона», выкладчык расейскай Вышэйшай школы эканомікі Уладзімір Слівяк.

- Беларусь завяршае падрыхтоўчы этап будаўніцтва АЭС у Астраўцы і ў чэрвені-ліпені бягучага года прыступае непасрэдна да ўзвядзення станцыі, паведаміў на днях журналістам міністр энергетыкі Беларусі Уладзімір Патупчык. Наколькі па вашай інфармацыі гэта адпавядае рэчаіснасці?

- Наколькі мне вядома, на пляцоўцы вядуцца працы, якія носяць падрыхтоўчы характар, а таксама вядуцца перамовы аб пастаўках абсталявання. Гэта яшчэ не азначае, што станцыя дакладна будзе пабудаваная - вядомыя прыклады, калі праекты АЭС замарожвалі пасля пачатку рэальнага будаўніцтва, у тым ліку пры высокім узроўні гатоўнасці. Аднак можна канстатаваць, што ўлады Беларусі ў сапраўдны момант маюць намер пераканаць усіх назіральнікаў у сур'ёзнасці сваіх намераў.

- Не раз гучалі меркаванні, што Астравецкая АЭС - толькі гульня, якую беларускі кіраўнік вядзе з мэтай атрымання сродкаў ад расейскіх партнёраў. Ці не небяспечна пры цяперашнім кіраўніцтве Беларусі займацца такімі праектамі?

- Улічваючы эканамічную сітуацыю ў Беларусі і тое, што Расея апошні буйны донар Беларусі, будаўніцтва АЭС эканамічна цалкам залежыць ад Масквы. Можна ўявіць сабе сітуацыю, пры якой крэдытныя грошы на беларускую АЭС скончацца, бо хутчэй за ўсё іх будуць выкарыстоўваць не па прызначэнні, напрыклад, каб заткнуць дзіркі ў бюджэце. Верагодны сцэнар, пры якім грошы скончацца, а станцыя будзе не пабудаваная. Ці будзе Расея вылучаць дадатковыя грошы без гарантый таго, што яны будуць выдаткаваныя па прызначэнні? Калі здарыцца яшчэ адзін эканамічны крызіс, знізяцца кошты на нафту - ці вытрымае расейскі бюджэт новы вялікі крэдыт? На гэтыя пытанні цяпер складана адказаць.

- Астравецкая АЭС будуецца толькі для задавальнення ўнутраных патрэбаў Беларусі?

- АЭС у Беларусі патрэбная не столькі для мясцовых патрэбаў, колькі для экспарту энергіі ў Еўропу. Але для гэтага трэба змяніць пазіцыю суседніх дзяржаў, якія пакуль ставяцца да ідэі імпарту электраэнергіі хутчэй скептычна. У расейскай ядзернай дзяржкарпарацыі амбіцыйныя планы, выканаўшы якія яна зможа стаць не менш уплывовай у Еўропе, чым «Газпрам». Праекты АЭС як у Беларусі, так і ў Калінінградскай вобласці аднолькавыя з палітычнага пункту гледжання. Фактычна, гаворка ідзе пра маштабную еўрапейскую экспансію «Расатама», палітычнае кіраўніцтва якім ажыццяўляе прэзідэнт Пуцін. Расейскія атамшчыкі неаднаразова спрабавалі выйсці са сваёй тэхналогіяй будаўніцтва АЭС на еўрапейскі рынак, аднак усе спробы праваліліся. Напрыклад, у мінулым годзе Балгарыя, член ЕЗ, адмовілася ад ужо падпісанага кантракту з «Расатамам» на будаўніцтва АЭС у Беляне. І тактыка змянілася - цяпер «Расатам» будуе па мяжы з ЕЗ новыя рэактары і хоча экспартаваць як мага большую колькасць энергіі.

Калі гэты план спрацуе, то ёсць Літва і Польшча дадуць доступ у еўрапейскую сетку, то праз некаторы час будуць і новыя АЭС расейскай вытворчасці на тэрыторыі Еўразвяза. У сітуацыі, калі замоў на новыя АЭС у самой Еўропы занадта мала, «Расатам прапануе еўрапейцам ўдзел ва ўласных праектах. У яго ёсць грошы з расейскага бюджэту, а ў патэнцыйных партнёраў ёсць палітычныя сувязі, за кошт якіх можна развівацца ў Еўропе. Цяпер, напрыклад, адбываецца спроба выкарыстоўваць у такіх мэтах французскую Alstom, якая вырабляе турбіны для АЭС.

«Расатам» хоча адкрыць сумеснае прадпрыемства і абсталёўваць такімі турбінамі свае новыя праекты. Яны лічаць, што гэта павысіць давер да новых расейскіх АЭС. Але не варта верыць расказам пра высокую бяспеку новых праектаў «Расатама». Разам з экспартам тэхналогіі пачнецца экспарт нізкага ўзроўню культуры бяспекі.

Давайце паглядзім, што адбываецца ў Расеі. Больш за 50 гадоў на месцы адной з найбуйнейшых ядзерных аварый паблізу камбіната «Маяк» у Чэлябінскай вобласці мясцовае насельніцтва вымушана жыць на радыеактыўна забруджанай тэрыторыі. «Расатам» гэтага «не заўважае». У апошнія некалькі гадоў неаднаразова здараліся карупцыйныя скандалы, у ходзе якіх высвятлялася, што для АЭС вырабляецца няякаснае абсталяванне. «Расатам» увесь час заяўляе, што ён змагаецца з карупцыяй, але абсталяванне ні на адной АЭС не замененае, пра праверкі нічога не паведамлялася.

Расея - адзіная краіна, у якой працуюць рэактары Чарнобыльскага тыпу. «Расатам» катэгарычна адмаўляецца іх выводзіць з эксплуатацыі, хоць некаторыя працуюць ужо больш за 10 гадоў звыш свайго тэрміну эксплуатацыі. Дайшло да таго, што самы стары - на Ленінградскай АЭС - зараз спынены з-за таго, што выяўленыя  расколіны ў графітавым муры, што з'яўляецца сур'ёзнай пагрозай для бяспекі. На астатніх рэактарах такога тыпу можа быць падобная праблема, аднак яны працягваюць працаваць, падвяргаючы каласальнай небяспецы насельніцтва Расеі і Еўропы.

«Расатам» праціснуў праз Дзярждуму закон аб радыеактыўных адходах, па якім насельніцтва не мае ніякіх правоў пры вырашэнні пытанняў аб размяшчэнні могільнікаў ядзерных адходаў і, па сутнасці, адсутнічае ўсялякі кантроль за дзеяннямі атамнай прамысловасці.

Любая шчасная тэрыторыя заўтра можа ператварыцца ў ядзерную памыйніцу. Можна доўга працягваць, але відавочна, што ядзерная дзяржкарпарацыя не турбуецца ні пра бяспеку, ні пра  здароўе насельніцтва, ні пра дэмакратычныя нормы пры прыняцці рашэнняў. Наўрад ці варта чакаць, што ў Беларусі «Расатам» раптам пачне весці сябе інакш.

- Як вы ацэньваеце падрыхтоўчы этап да будаўніцтва АЭС? Якія ў эколагаў ёсць прэтэнзіі да будаўніцтва «лепшай атамнай станцыі ў свеце - самай сучаснай і бяспечнай» (словы Сяргея Кірыенкі)?

- Наколькі мне вядома, працэс грамадскага абмеркавання ў Беларусі адбываўся са шматлікімі парушэннямі нормаў Орхускай канвенцыі, канвенцыі Эспо, а таксама агульнапрынятых дэмакратычных нормаў. Трэба прызнаць, што «Расатам» у асобе беларускіх уладаў знайшоў аднадумцаў, якія таксама не паважаюць права грамадзян удзельнічаць у прыняцці рашэнняў. Паводле інфармацыі актывістаў і экспертаў, якія працуюць у Беларусі, тыя працы, якія праводзіліся на пляцоўцы АЭС, ажыццяўляліся без неабходнай дакументацыі. Цяжка сказаць нешта пра падрыхтоўчыя работы, бо ў грамадскасці не было ніякай магчымасці кантраляваць працэс. Як паказвае практыка, пры адсутнасці магчымасцяў грамадзянскага кантролю, бяспека ў атамнай энергетыцы зніжаецца. Самы яскравы прыклад - Японія, дзе атамную прамысловасць да Фукусімы практычна не кантралявалі, а ядзерныя кампаніі нярэдка фальсіфікавалі дакументацыю аб праверках. У выпадку з Беларуссю і «Расатамам» варта чакаць падобнай сітуацыі, у якой цалкам адсутнічае які-небудзь кантроль. Усе заявы пра бяспеку з боку ўладаў там, як правіла, наогул ні на чым не заснаваныя і далёкія ад рэальнасці.

- Калі казаць пра стратэгію «Расатама» ў дачыненні да продажу энергіі на еўрапейскі рынак, якое месца займае АЭС у гэтай стратэгіі? І ці з'яўляецца прыярытэтным яе будаўніцтва?

- «Расатам» спрабуе прабіцца ў еўрапейскую сетку са сваімі пастаўкамі. АЭС Беларусі ў гэтым кантэксце даволі важная, яна дазволіць нарасціць аб'ёмы экспарту. Такі ж сэнс і ў праекта АЭС у Калінінградскай вобласці. Абодва праекта накіраваныя на Еўропу. Але калі суседнія краіны адмовяцца купляць энергію - важнасць гэтых двух праектаў рэзка знізіцца і, цалкам магчыма, яны спыняцца. З майго пункту гледжання, «Расатаму» няма ніякай справы да патрэбаў Беларусі і замены газу, які зараз спажывае Беларусь, на атамную энергію. У Калінінградскай вобласці і зусім няма патрэбы ў энергіі, яе там зараз дастаткова. Значэнне мае толькі экспарт электраэнергіі з гэтых месцаў у ЕЗ і гэта задача не столькі камерцыйная, колькі геапалітычная. З эканамічнага пункту гледжання, праект АЭС у Беларусі не мае ніякага сэнсу. Але ён набывае палітычны сэнс, калі гаворка ідзе пра залежнасць ЕЗ ад расейскіх энергапаставак.

- Хто можа быць магчымым пакупніком энергіі гэтай станцыі, калі казаць пра стратэгіі «Расатама»?

- Перш за ўсё, суседнія краіны - Літва і Польшча, у якіх Расея актыўна спрабуе нарасціць свой палітычны ўплыў. У цэлым, Прыбалтыка. Пры ўмове атрымання доступу ў сетку, «Расатам» зможа прадаваць энергію практычна любой еўрапейскай краіне.

- Ці дастаткова ўвагі еўрапейская супольнасць надае планам будаўніцтва АЭС у Беларусі?

- Увагі надаецца вядома ж недастаткова, што, мабыць, звязана з тым, што з палітычным рэжымам Беларусі цяжка працаваць і цяжка на яго ўплываць. Разам з гэтым, як мне здаецца, падвышаная грамадская ўвага Еўропы магла б адыграць пазітыўную ролю.

- Што можна сказаць пра тып рэактара, які маюць намер усталяваць на ААЭС? Усе яшчэ вельмі добра памятаюць Чарнобыльскую трагедыю…

- Плануецца ўсталяваць рэактары тыпу ВВЭР-1200, якія пакуль яшчэ нідзе не працуюць. Такім чынам, у такіх рэактараў няма пацверджанага вопыту бяспечнай эксплуатацыі. Такім чынам, усе заявы пра тое, што гэта самы бяспечны рэактар не маюць пад сабой падстаў. Сцвярджаецца, што на ВВЭР-1200 будзе ўсталяваная «пастка расплаву» - прылада, нібыта здольная вырашыць усе праблемы пры цяжкай аварыі з расплаўленнем актыўнай зоны. Наяўнасць такой прылады сама па сабе азначае, што аварыя з расплаўленнем актыўнай зоны (г.зн. аварыя ўзроўню Чарнобыля) ў прынцыпе магчымая. Усе вядомыя гісторыі буйныя аварыі на АЭС прыводзілі да выкіду радыеактыўных рэчываў у атмасферу, пры якім «пастка» зусім бескарысная. Больш за тое, любая АЭС вырабляе ядзерныя адкіды, якія будуць небяспечныя для людзей і навакольнага асяроддзя многія тысячы гадоў. І калі Беларусь збіраецца адпраўляць у Расею на захоўванне адпрацаванае ядзернае паліва, то іншыя віды радыеактыўных адходаў у Расею увозіць забаронена. Так што ўласны ядзерны магільнік у Беларусі абавязкова будзе.

- Што вы можаце сказаць з нагоды слоў Лукашэнкі пра тое, што «калі б была магчымасць, ён бы пачаў будаваць у Беларусі другую АЭС»?

- Мяркую, Аляксандр Лукашэнка гатовы пабудаваць роўна столькі АЭС, колькі будзе прафінансавана знешнім донарам. Не думаю, што прэзідэнта Беларусі хвалююць пытанні ядзернай бяспекі, эканомікі, правоў чалавека або здароўя грамадзян. У адваротным выпадку, ён наўрад ці адважыўся б на будаўніцтва атамнай станцыі ў самай пацярпелай ад Чарнобыля краіне свету. Грошы для Лукашэнкі, падобна, падмянілі сабой усе астатнія каштоўнасці. Гэта акалічнасць з вялікай доляй верагоднасці негатыўна адаб'ецца на бяспецы АЭС, калі яна калі-небудзь будзе пабудаваная.

Напісаць каментар 29

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках