28 сакавiка 2024, Чацвер, 23:17
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Барыс Тарасюк: Дыпламаты першымі падтрымалі рэвалюцыю

22
Барыс Тарасюк: Дыпламаты першымі падтрымалі рэвалюцыю

Нельга ісці на кампрамісы з аўтарытарнымі рэжымамі, упэўнены былы кіраўнік МЗС Украіны.

Сёння беларускім і ўкраінскім дэмакратам трэба змагацца за свабоду разам, лічыць былы кіраўнік Міністэрства замежных спраў Украіны, член Камітэта Вярхоўнай Рады па пытаннях еўрапейскай інтэграцыі Барыс Тарасюк. Дыпламат з амаль 40-гадовым стажам, які цяпер таксама з'яўляецца сустаршынёй Парламенцкай асамблеі Еўранэст, даў інтэрв'ю галоўнаму рэдактару сайта charter97.org Наталлі Радзінай.

- Барыс Іванавіч, вы двойчы былі міністрам замежных спраў. Ацаніце цяперашні стан беларуска-украінскіх адносін.

- Не магу сказаць, што ў апошні час мы з'яўляемся сведкамі нейкіх драматычных падзей у беларуска-украінскіх адносінах. Але гэтыя адносіны, як і ў папярэднія гады, ускладненыя нявырашанымі праблемамі. Сярод іх - праблема дэлімітацыі дзяржаўнай мяжы. Гэта ўскладняе нашы адносіны, але, тым не менш, не ўплывае на агульны фон гандлёва-эканамічных адносінаў паміж Украінай і Беларуссю.

Праблема заключаецца ў беларускім кіраўніцтве. Лукашэнка асабіста даўно мог бы закрыць гэтую тэму. Але ён працягвае трымаць яе ў падвешаным стане, відавочна, па дзвюх прычынах. Адна з іх - гэта патрабаванне Масквы, якая зацікаўленая ў тым, каб ва Украіны былі, хай і маленькія, але праблемы. А другая прычына, мабыць, у тым, што прэзідэнт Беларусі чакае, што Украіна заплаціць неіснуючую пазыку.

- Чаму кіраўніцтва Украіны заўсёды рабіла стаўку на адносіны з Лукашэнкам? Пасля перамогі «аранжавай» рэвалюцыі, беларускія дэмакраты спадзяваліся на падтрымку. Але замест гэтага Віктар Юшчанка палічыў за лепшае выбудоўваць адносіны з дыктатарам.

- Гэта залежыць ад таго, каго лічыць кіраўніцтвам Украіны, а каго - украінскімі дэмакратамі. Так, беларускі рэжым з'яўляецца аўтарытарным, але гандлёвыя адносіны павінны захоўвацца. Гэтым я тлумачу той факт, што Юшчанка сустракаўся з Лукашэнкам.

Асабіста я ніколі не перапыняў кантактаў з беларускай апазіцыяй і як прадстаўнік апазіцыі, і як міністр замежных спраў. Але, перш за ўсё, беларуская апазіцыя мусіць працаваць над пашырэннем базы сваёй падтрымкі сярод насельніцтва Беларусі. Любы рэжым робіць тое, што яму дазваляе грамадства. Хоць, вядома ж, нельга параўнаць аўтарытарныя рэжымы Кучмы або Януковіча з рэжымам Лукашэнкі.

З іншага боку, я часткова прымаю прэтэнзіі да ўкраінскіх дэмакратаў і гатовы выслухаць і абмеркаваць тое, што мы можам зрабіць разам з вамі зараз, калі самі знаходзімся ў апазіцыі.

Паверце мне, за многія гады дзейнасці і ў якасці дыпламата, і ў якасці палітыка я прыйшоў да высновы, што ніхто з-за мяжы нам не дапаможа. Мы самі павінны рабіць усю працу.

- Чаму, на вашу думку, не апраўдаліся надзеі Збігнева Бжэзінскага на тое, што незалежная Украіна стане «вызваліцелем» рэгіёну? Нагадаю, што, паводле яго слоў, Украіна - гэта новая важная «клетка», якая ўзнікла на еўразійскай шахматнай дошцы, геапалітычная вось. Само яе існаванне ў якасці незалежнай дзяржавы спрыяе трансфармацыі Расеі.

- Вядома ж, Украіна па сваіх маштабах і традыцыях мае ўсе падставы, каб быць лідарам рэгіёну. І яна такую якасць дэманстравала пасля перамогі дэмакратыі ў 2004 годзе. З цяперашняй уладай Украіна не можа быць лідарам у рэгіёне з-за вядомых абставінаў і з-за таго, як сёння ўспрымаюць краіну ў Еўрапейскім звязе, ЗША, ва ўсім дэмакратычным свеце.

- Вы актыўны прыхільнік і паслядоўнік еўраінтэграцыі, хоць працавалі яшчэ ў Міністэрстве замежных спраў Украінскай ССР. Адкуль у савецкага дыпламата з'явілася перакананасць, што Украіна павінна быць толькі ў Еўропе?

- Па-першае, нельга дыпламату спадзявацца толькі на інструкцыі і ўказанні. Дыпламат павінен сам праводзіць разумовую працу і намеціць для сябе нейкія арыенціры. Я для сябе іх азначыў, працуючы ў МЗС УССР з 1975 года. Вядома ж, гэта адбылося не адразу, паступова, але тое, што дыпламаты мелі магчымасць бачыць жыццё за межамі «жалезнай заслоны», шмат у чым спрыяла пашырэнню нашага далягляду і ўспрыманню навакольнага свету.

Калі ў 1990 годзе паўстала новае акно магчымасцяў для атрымання незалежнасці, украінцы з гатоўнасцю ім скарысталіся. Ужо ў жніўні 1990 года я быў у групе дыпламатаў на чале з тагачасным міністрам замежных спраў, якія пачалі непасрэдныя двухбаковыя міжнародныя кантакты. Спачатку была Венгрыя, потым Польшча, потым Германія. Пытанне незалежнасці было для мяне недыскусійным. Я і іншыя ўкраінскія дыпламаты яшчэ ва УССР працавалі на незалежную Украіну, нягледзячы на тое, што незалежнасць фармальна была абвешчаная толькі праз год.

Дарэчы, пасля путчу 1991 года ў МЗС адбыўся імправізаваны сход дыпламатаў, падчас якога мы адназначна сталі супраць кіраўнікоў путчу, у тым ліку, і ва Украіне. У 2004 годзе падчас «аранжавай» рэвалюцыі, калі мільёны ўкраінскіх грамадзян паўсталі супраць недэмакратычнага рэжыму, супраць фальсіфікацый выбараў, менавіта дыпламаты ў цэнтральным апараце і ў замежных дыпламатычных установах падпісалі дэкларацыю аб падтрымцы дэмакратыі і народа.

Гэта быў смелы крок, ніхто з прадстаўнікоў іншых прафесій гэтага не зрабіў. Больш за 500 украінскіх дыпламатаў падтрымалі «аранжавую» рэвалюцыю. Гэта кажа пра пачуццё патрыятызму, якое ўласціва ўкраінскім дыпламатам. Усё гэта ў комплексе і прывяло мяне адназначна і безальтэрнатыўна да ўсведамлення таго, што Украіна павінна быць часткай аб'яднанай дэмакратычнай Еўропы - і сябрам Еўрапейскага звяза, і сябрам НАТА. На жаль, цяперашняя ўлада выключыла мэту далучэння Украіны да НАТА, але я лічу, што калі мы вернемся да ўлады, мы адновім гэты дзяржаўны курс.

- А які знешнепалітычны курс у Віктара Януковіча? Новая мадэль супрацоўніцтва паміж Украінай і Еўразійскім эканамічным саюзам супярэчыць сяброўству ў СГА і стратэгічнаму курсу на еўраінтэграцыю.

- Калі коратка, то я б ахарактарызаваў знешнепалітычны курс Януковіча як рэактыўную палітыку. Ёсць рэакцыя на знешнія фактары, але няма канструявання знешняй палітыкі.

Я разумею, чаму гэта адбываецца. Украіна фактычна перастала быць суб'ектам знешняй палітыкі, з 2010 года яна імкліва ператварылася ў аб'ект палітыкі. Прычым фактары ўплыву на аб'ект - знешнія. Гэта, у асноўным, Расея, ЕЗ і ЗША. Вядома ж, такая сітуацыя не магла не адбіцца негатыўна на рэалізацыі знешнепалітычных інтарэсаў Украіны.

Сёння Украіна знаходзіцца ў стане міжнароднай ізаляцыі. Не ў такой, у якой знаходзіцца Беларусь. Вельмі часта можна пачуць, маўляў, Украіна - не Беларусь. Так, гэта так. Але калі параўнаць з папярэднімі перыядамі, то цяпер мы ў стане знешнепалітычнай ізаляцыі. Для таго каб не быць галаслоўным, я прывяду некаторыя факты.

У мінулым годзе прэзідэнта Януковіча не прынялі ні ў адной краіне ЕЗ і ў ЗША. Саміт Цэнтральнай Еўропы, на які ён запрасіў лідараў 20 краін ЦЕ ў Ялце ў траўні мінулага года, скончыўся байкотам з боку 16 прэзідэнтаў, і такім чынам, саміт не адбыўся.

Сёння ў кулуарах еўрапейскіх структур вельмі сур'ёзна абмяркоўваюцца, у Кангрэсе ЗША нават прынятая рэзалюцыя пра санкцыі супраць тых прадстаўнікоў рэжыму, якія парушаюць правы чалавека, якія здзяйсняюць рэпрэсіі супраць лідараў апазіцыі, якія «страхуюць» так званыя праваахоўныя органы ў іх барацьбе з палітычнымі апанентамі. Такога яшчэ не было ў гісторыі незалежнай Украіны. Я магу ўзгадаць толькі адзін выпадак, калі Украіна знаходзілася ў міжнароднай ізаляцыі, і гэта было звязана з унутранай дыскусіяй адносна лёсу ядзернай зброі ў 1992-93 гадах.

- Вы некалькі месяцаў былі міністрам замежных спраў насуперак волі Януковіча. Чаму ён вас так не ўзлюбіў і патрабаваў вашай адстаўкі?

- Яго ўрад пачаў сваю дзейнасць у жніўні 2006 года. Я падаў у адстаўку ў канцы студзеня 2007 года. Ён выказаў мне недавер у 2006 годзе, з чым не згадзіўся тагачасны прэзідэнт Юшчанка. Па Канстытуцыі я падпарадкоўваўся прэзідэнту, які даў мне ўказанні працягваць выконваць свае функцыі. Але ў рэшце рэшт, калі сітуацыя аказалася, на мой погляд, абсалютна недапушчальнай з пункту гледжання маралі і стаўлення да дыпламатаў (а тады МЗС стаяў фактычна перад пагрозай спынення фінансавання з боку ўрада Януковіча) я вырашыў, што лепш пайду ў адстаўку, каб не пакутавалі мой калегі.

Я не быў чалавекам Януковіча. Больш за тое, належаў да процілеглага палітычнага лагера. У той час я, у тым ліку, узначальваў легендарны Народны Рух Украіны, і, вядома, быў палітычным апанентам ўрада. Гэта было адным з элементаў канфрантацыі паміж тагачасным прэм'ерам Януковічам і прэзідэнтам Юшчанкай. Чым яна скончылася, вы ведаеце - датэрміновымі парламенцкімі выбарамі.

- Каго вы падтрымаеце на прэзідэнцкіх выбарах 2015 года?

- Гэта залежыць ад некалькіх фактараў. Калі Юлія Цімашэнка нашымі высілкамі і намаганнямі замежных партнёраў выйдзе на свабоду, то я не бачу альтэрнатывы. Тым больш, аб'яднанне апазіцыі «Батьківщина» прыняло рашэнне, што адзіны кандыдат, якога мы будзем падтрымліваць - гэта Юлія Цімашэнка. Калі ж гэтага не адбудзецца ў сілу тых ці іншых прычын, то я цяпер не бачу падстаў для таго, каб апрыёры вызначацца са сваімі сімпатыямі. Гэта будзе вынікам нашых унутраных дыскусій.

У рэшце рэшт, я належу да палітычнага кіраўніцтва аб'яднанай апазіцыі «Батьківщина». Разам з УДАРам Віталя Клічко і «Свабодай» Алег Цягнібока мы вызначымся бліжэй да выбараў. Наша мэта складаецца ў тым, каб вылучыць адзінага кандыдата. Казаць пра тое, хто будзе гэтым кандыдатам, пакуль рана. Але, тым не менш, сацыялогія не пакідае шанцаў Януковічу быць абраным. Сацыёлагі кажуць, што хто б ні быў адзіным кандыдатам ад апазіцыі, Януковіч яму прайграе.

- Чакаецца, што на саміце «Усходняга партнёрства» ў Вільні будзе падпісанае пагадненне аб асацыяцыі з Украінай. Ці трэба падпісваць дадзенае пагадненне з цяперашнім кіраўніцтвам краіны?

- Як паслядоўны еўраінтэгратар, якога называюць еўрарамантыкам, я выступаю за падпісанне пагаднення аб асацыяцыі. І, дарэчы, пачатак працы па гэтай дамове быў пакладзены менавіта намі, дэмакратамі, у 2006-2007 гадах. У той жа час я падтрымліваю тыя ўмовы, якія вылучыў ЕЗ у вырашэнні Савета міністраў замежных спраў 10 снежня мінулага года.

Нагадаю, гэта тры групы умоваў. Першае - гэта спыненне выбарчага правасуддзя, персаніфікацыяй якога быў Юрый Луцэнка, а цяпер застаецца Юлія Цімашэнка. Другое - гэта прывядзенне нашага выбарчага заканадаўства ў адпаведнасць з рэкамендацыямі Венецыянскай камісіі і Бюро дэмакратычных інстытутаў і правоў чалавека. І трэцяе - гэта правядзенне рэформаў, якія Украіна абавязалася правесці ў адпаведнасці з парадкам дня асацыяцыі. Вось, уласна кажучы, тыя мінімальныя патрабаванні, якія мы, прадстаўнікі дэмакратычнай апазіцыі, вылучаем да падпісання гэтага пагаднення.

Ёсць краіны-сябры ЕЗ, якія гатовыя падпісаць дадзенае пагадненне без гэтых умоваў. Я лічу гэта няправільнай пазіцыяй.

Гэта кампраміс з фундаментальнымі каштоўнасцямі і прынцыпамі ЕЗ, чаго нельга рабіць ні ў адносінах да Януковіча, ні да любога іншага аўтарытарнага рэжыму.

Напісаць каментар 22

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках