Калі лопне дэпазітная бурбалка?

У беларускіх банкаў проста няма грошай. І ўзяць іх, акрамя як у насельніцтва, няма адкуль.

Афіцыйныя крыніцы інфармацыі паведамляюць радасную навіну: рублёвыя дэпазіты беларусаў у жніўні раслі хутчэй валютных. Пра гэта сведчыць інфармацыя, якая змяшчаецца ў статыстычнай справаздачы Нацыянальнага банка Беларусі.

Так, рублёвыя дэпазіты юрыдычных і фізічных асоб за жнівень выраслі на 3,5%, склаўшы на 1 верасня 62,7 трлн рублёў. За студзень - жнівень прырост склаў 15,5%. Для параўнання: валютныя зберажэнні ў банках юрыдычных і фізічных асобаў у жніўні павялічыліся толькі на 0,2% і на 1 верасня склалі 10,75 млрд даляраў. Прырост такога роду дэпазітаў з пачатку года склаў 4,5%, піша camarade.biz.

Пры гэтым зберажэнні насельніцтва ў беларускіх рублях павялічыліся за жнівень на 6,1% (за студзень - жнівень выраслі на 40,6%), склаўшы на 1 верасня 34,15 трлн рублёў. Дэпазіты юрыдычных асобаў у нацыянальнай валюце за жнівень выраслі на 0,4% і на 1 верасня 2013 года склалі 28,58 трлн (за студзень - жнівень назіраецца зніжэнне на 4,8%).

«Як адзначаюць эксперты, прыросту рублёвых дэпазітаў у банкаўскай сістэме ў жніўні пасля іх скарачэння ў ліпені спрыялі перыяд высокай даходнасці ўкладаў і пэўная стабільнасць на валютным рынку краін», - піша, да прыкладу, дзяржаўнае інфармагенцтва.

Незалежныя эксперты, наадварот, бачаць у гэтым мала добрага. Напрыклад, тое, што банкі шляхам павышэння адсоткаў па дэпазітах «звязваюць» лішнюю грашовую масу, гэта значыць, заробкі, якія падвышаюцца непрапарцыянальна затратам на працу, каб насельніцтва не кінулася ў абменнікі скупляць так неабходную дзяржаве валюту.

З іншага боку, прыцягненне грошай пад высокія адсоткі звязана з недахопам рублёвай ліквіднасці ў саміх банках. А хутка надыходзіць тэрмін адлічэнняў па нормах рэзервавання. Таму банкам грошы ўжо вельмі патрэбныя.

Узяць грошы можна альбо ў насельніцтва, альбо шляхам кароткатэрміновага міжбанкаўскага крэдыту. Тое, якая патрэба ў банкаў, паказвае стаўка па аднадзённых рублёвых крэдытах на міжбанку. На 12 верасня яна дасягнула 80,22%, павялічыўшыся на 17,17 адсоткавых пунктаў у параўнанні з папярэднімі таргамі. Такім чынам, за тыдзень кошт рэсурсаў падаражэў амаль у 2 разы: у мінулы чацвер 5 верасня, стаўка складала 42,68%.

Дэфіцыт рублёвай ліквіднасці ў банкаўскай сістэме Беларусі дасягнуў 10,624 трлн рублёў. А гэта значыць: у беларускіх банкаў проста няма грошай. І ўзяць іх, акрамя як у насельніцтва, няма адкуль.

У такой сітуацыі наўрад ці варта казаць, што павелічэнне дэпазітаў у беларускіх рублях і высокія адсоткавыя стаўкі па дэпазітах - вельмі ўжо вялікая выгада. Хутчэй, гэта трывожны прыкмета.

Вось гэта праўда, сказаў фінансавы аналітык Сяргей Чалы, банкам не хапае грошай. Але ў кароткатэрміновай перспектыве банкі яшчэ могуць манеўраваць. «Уласна, высокія стаўкі па крэдытах і недахоп грошай у банкаў нейкай бурбалкай не з'яўляюцца. Бо ў асноўным высокія дэпазітныя стаўкі прапаноўваюць тыя банкі, якія актыўна працуюць з насельніцтвам у галіне выдачы спажывецкіх крэдытаў. Гэта значыць, потым яны выдадуць крэдыты пад высокія адсоткі тым жа людзям, якія і нясуць гэтыя грошы ў банкі. Такім чынам, нагрузка перакладаецца на насельніцтва: за ростам дэпазітнай стаўкі ідзе і рост крэдытнай», - кажа эксперт.

У доўгатэрміновай жа перспектыве, адзначае аналітык, усё гэта вельмі дрэнна для беларускай эканомікі. Бо банкі крэдытуюць не толькі насельніцтва, і не толькі на кароткі тэрмін. Крэдыты выдаюцца і прадпрыемствам. «А пры такой высокай адсоткавай стаўцы па крэдытах для прадпрыемстваў ні аб якім развіцці эканомікі не можа ісці і гаворкі. Чым больш мы стрымліваем рознымі спосабамі адток зберажэнняў, тым больш мы ствараем праблем для эканомікі ў будучыні», - кажа Чалы.

Так што за тым самым «перыядам высокай даходнасці зберажэнняў», пра што казалі эксперты дзяржінфармагенцтва, ідзе і рост кошту крэдытаў для прадпрыемстваў, і, як следства - запаволенне эканамічнага росту.

Тое, што ў выпадку правядзення «мяккай» або «жорсткай» дэвальвацыі рублёвыя зберажэнні ў адносінах да даляра абясцэняцца, гэта і так зразумела, кажа Чалы. «Вядома, яны застануцца ў рублях, колькі паклалі, столькі і будзе, плюс працэнты. Большага ніхто і не абяцаў», - адзначае ён.

Эканаміст Леанід Марголін адзначае яшчэ адну рэч. «Як ні дзіўна, адна з прычын росту зберажэнняў - гэта самі зберажэнні. Банкі, як вядома, капіталізуюць адсоткі па ўкладах, гэта значыць, адсоткі дадаюцца да асноўнага ўкладу. Такім чынам, пры стаўцы 35% гадавых з гэтых 6,1%, пра якія паведамляецца, 3% можа складаць проста капіталізацыя ўкладаў», - распавёў ён.

Ну, і, зразумела, непамерны рост зарплаты ў Беларусі адыграў сваю ролю. «Частка людзей сапраўды панесла частку свайго вялікага заробку ў банкі. Калі ўлада з прыдыханнем рапартуе аб укладах насельніцтва, то чаму б ёй не прывесці яшчэ адну лічбу: за жнівень насельніцтва Беларусі на чыстай аснове купіла 200 млн даляраў», - адзначыў эканаміст.

Зразумела, такі «рост дабрабыту» не можа не адбіцца на эканоміцы. І што самае дрэннае, на думку Марголіна, абваліцца гэтая сістэма можа ў кожны момант. «Плаціць высокія адсоткі па ўкладах будзе вельмі цяжка для банкаў ва ўмовах недахопу рублёвай ліквіднасці. А знізіць гэтыя працэнты яны не могуць. Бо, калі зменшыць стаўкі па дэпазітах, то народ успрыме гэта як сігнал для таго, што ў фінансавым сектары не ўсё ў парадку, і рынецца ў лепшым выпадку перакладаць рублёвыя ўклады ў валютныя, у горшым - здымаць грошы з укладаў і закупляць наяўную валюту», - кажа Марголін.

У кожным выпадку, з ягоных слоў, цяпер сітуацыя ў эканоміцы адлюстроўвае сітуацыю 2010 года, за якой прыйшла дэвальвацыя 2011-га.

Так што дэпазітная бурбалка лопне. Пытанне толькі, калі.