Вялікая ўкраінская сцяна. Як можа выглядаць новая мяжа з Расеяй

Украіна ўзводзіць сцяну на мяжы з Расеяй. За 23 гады незалежнасці гэта ўжо чацвёртая спроба ўладкаваць кардон.

«Мы пачынаем рэалізацыю праекта «Сцяна». Гэта будаўніцтва рэальнай мяжы паміж Украінай і Расеяй», - горда абвясціў Арсеній Яцанюк на пасяджэнні Кабінета міністраў у пачатку верасня. Праз тыдзень прэс-цэнтр АТА распаўсюдзіў інфармацыю аб пачатку фартыфікацыйнага абсталявання і ўстаноўкі сістэм інжынернай загароды на мяжы. Асноўны аб'ём пачатых работ - каля паўтары тысячы кіламетраў траншэй і хадоў паведамлення, больш за 8 тыс акопаў для тэхнікі, больш за 4 тыс. Бліндажоў і стварэнне шасцідзесяцікіламетровай загароды, піша focus.ua.

Гэтую навіну СМІ адразу прадставілі як першыя крокі анансаванага прэм'ерам праекта. У рэчаіснасці гэта не так. У Дзяржпамежслужбе Фокус запэўнілі: ніякую «сцяну» Украіна пакуль не ўзводзіць. Больш таго, не існуе нават праекта. За ягоную распрацоўку неўзабаве возьмуцца профільныя інстытуты сумесна з Мінінфраструктуры і Дзяржпамежслужбы. А ўжо збудаваныя за час АТА ахоўныя збудаванні накшталт процітанкавых равоў у канчатковым варыянце ўладкавання мяжы могуць і зусім не спатрэбіцца.

На ўвасабленне праекта ў жыццё Кабмін, са словаў дырэктара міжнароднага прававога дэпартамента адміністрацыі Дзяржпамежслужбы Аляксандра Мельнікава, адвёў 56 месяцаў - гэта значыць «сцяна» на ўкраінска-расейскай мяжы з'явіцца не раней чым праз 4,5 года. Будаваць яе будуць у два этапы. Спачатку абсталёўваць участкі па-за зонай баявых дзеянняў - у Чарнігаўскай, Сумскай, Харкаўскай абласцях і на поўначы Луганскай, а таксама ўздоўж узбярэжжа Азоўскага мора. Затым у планах аднавіць 400 км мяжы на кантраляванай баевікамі тэрыторыі ў Луганскай і Данецкай абласцях.

Згодна з папярэдняй канцэпцыі, сцяна ў літаральным разуменні на мяжы не з'явіцца. Тэрыторыю плануюць уладкаваць землянымі і бетоннымі валамі, кантрольна-следавымі палосамі, сістэмамі оптыка-электроннага назірання, сігналізацыйнага комплексу, ракаднымі (грунтавымі) дарогамі і фартыфікацыйнымі збудаваннямі для прадухілення руху тэхнікі. На кардоне выкапаюць равы глыбінёй да 2 м і не менш за 4 м ушыркі. Падрыхтоўка траншэй - адзінае, што, са словаў прэм'ера, Украіна ўжо робіць у рамках праекта «Сцяна». Уладкаванне равоў вядзецца на мяжы з Прыднястроўем і на поўначы Украіны. У Дзяржслужбе надзвычайных сітуацыяў Фокус пацвердзілі, што 7 адзінак тэхнікі (5 экскаватараў і 2 спецыяльныя машыны) для гэтых мэтаў накіравалі ў тры памежныя атрады - Катоўскі (Адэская вобл.), Магілёў-Падольскі (Вінніцкая вобл.) і Сумскі.

- На ўкраінска-расейскай мяжы замінавана шмат участкаў, - распавядае Аляксандр Мельнікаў. - Нядаўна памежнікі суправаджалі здымачную групу аднаго з тэлеканалаў, якая працавала ў Луганскай вобласці. Аўто памежнікаў выпадкова падарвалася на міне - тры чалавекі загінулі, двое параненыя. Так што пошук мін і размінаванне мяжы будзе дадатковым выклікам, з якім нам прыйдзецца справіцца да пачатку інжынерных работ».

Колькі будзе каштаваць «Сцяна», пакуль невядома. Паводле папярэдніх падлікаў Дзяржпамежслужбы, парадак лічбаў перавальвае за 1 млрд грн. На рэалізацыю аналагічнага праекта, распрацаванага на ініцыятыву днепрапятроўскага губернатара Ігара Каламойскага, патрабавалася блізу 100 млн еўра (блізу 1,7 млрд грн). Але такіх сум урад ня мае. Са слоў Аляксандра Мельнікава, Украіна разлічвае на дапамогу Захаду. Вялікія надзеі ў ведамстве ўскладаюць на сустрэчу з замежнымі донарамі, якія павінны з'ехацца ў Украіну ў снежні. Як паведаміў Мельнікаў, многія ўжо заявілі пра гатоўнасць вылучыць сродкі, але толькі ў тым выпадку, калі асноўную частку праекта прафінансуе ўкраінскі бок. 12 верасня Арсень Яцанюк паабяцаў вылучыць першыя 100 млн грн. Галоўным распарадчыкам сродкаў прызначылі Мінінфраструктуры. Паводле інфармацыі Фокусу, гэтыя грошы пойдуць толькі на распрацоўку праекта.

Будоўля з перашкодамі

Адсутнасць грошай - не адзіная перашкода для пачатку рэалізацыі праекта «Сцяна». Фармальна ва Украіне ўжо рэалізавана дзве праграмы паводле ўладкавання мяжы. Першую ўвасаблялі ў жыццё з 1993-га па 2000, другую з 2000-га па 2005-ы. Ёсць і трэцяя. Яна стартавала ў 2006 годзе і павінна завяршыцца да 2016-га. Але пасля заканчэння кожнага з праектаў сітуацыя на мяжы не мянялася - палкі ў колы ставілі на вышэйшым дзяржаўным узроўні. «Мы не раз самі прыходзілі да ўрада з ініцыятывай хаця б мінімальна ўладкаваць мяжу, - распавёў Фокус адзін з высокапастаўленых супрацоўнікаў Дзяржпамежслужбы, які працуе ў структуры з 90-х гадоў. – але «папярэднікі» адказвалі: «Якія траншэі? Ды яшчэ і на мяжы з Расеяй! Не займайцеся глупствам».

Такім чынам, за 23 гады незалежнасці межы Украіны так і не былі ўладкаваныя. Больш за тое, з падачы Расеі не скончаная нават дэлімітацыя ўкраінска-расейскай мяжы - Масква пастаянна блакавала яе афармленне. Адпаведна, не праведзена і дэмаркацыя, то есць абазначэнне мяжы на мясцовасці. 7 лістапада 2012 г. магло стаць для Украіны гістарычным днём. Тады паблізу в. Сенькоўка Чарнігаўскай вобласці ў раёне стыку ўкраінскай, расейскай і беларускай тэрыторый усталявалі першы памежны знак. З гэтага дня павінен быў пачацца працэс узгаднення межаў. Аднак РФ заблакавала дэмаркацыю, у які раз спусціўшы перамовы на тармазах. Навошта - стала зразумела праз паўтара года, калі Расея анэксавала Крым і фактычна частку Данбаса.

Цяпер у Дзяржпамежслужбе прадбачаць, што спробы аднавіць дыялог ў дэмаркацыі межаў у Крамлі ўспрымуць у штыкі. У той жа час праводзіць дэмаркацыю ў аднабаковым парадку няма сэнсу - Расея яе не прызнае. Застаецца толькі адзін сцэнар - будаваць «сцяну» без узгодненых межаў. Для гэтага, праўда, на ўсёй працягласці спрэчнага кардона ўкраінскай старане прыйдзецца значна адступіць углыб краіны - на тэрыторыю, якую Масква прызнала ўкраінскай.

На першым часе незадаволенасць праектам «Сцяна» у звыклай ультыматыўнай форме Крэмль не выказваў - гучалі толькі празрыстыя намёкі на тое, што ўкраінскай улады ад гэтай задумы лепш адмовіцца. У сярэдзіне верасня Міхаіл Дзегцяроў, намеснік кіраўніка камітэта Дзярждумы РФ ад партыі ЛДПР Уладзіміра Жырыноўскага, заявіў, што звярнуўся ў Міністэрства прыродных рэсурсаў і экалогіі Расеі, а таксама ў Сусветны фонд дзікай прыроды з просьбай накіраваць на ўкраінскую мяжу камісію экалагічнага маніторынгу і ацэнкі ўладкавання мяжы , ініцыяваныя Кіевам. «Украінскія гора-кіраўнікі не думаюць пра свой народ і пра сваю прыроду, але мы павінны пра іх падумаць. Людзей амерыканская прапаганда можа падзяліць, але прырода не падзельная. Эколагі павінны зразумець, што задумаў стварыць у раёне мяжы прэм'ер-міністр Арсень Яцанюк, потым ацаніць магчымую шкоду флоры і фауне і ўсім светам спыніць вар'ята», - заявіў дэпутат у характэрнай для лідэра сваёй партыі манеры.

Праз тыдзень заявы сталі больш жорсткімі. У інтэрв'ю «Новой газете» кіраўнік адміністрацыі прэзідэнта Расеі Сяргей Іваноў сказаў: «Будаўніцтва «сцяны», на мой погляд, зробіць немагчымым наогул аднаўленне якіх-небудзь стасункаў».

Досвед супраціву

Перш чым прапанаваць канцэпцыю «Сцяны», украінскія памежнікі вывучалі досвед іншых дзяржаў. Нягледзячы на неспакой расейскай улады аб флоры і фауне, праекты, падобныя ўкраінскаму, даўно рэалізаваныя ў многіх краінах. Загароды з калючым дротам падзяляюць Турцыю і Грэцыю, металічнай сцяной ЗША аддзяліліся ад Мексікі, Ізраіль з дапамогай бетонных сцен адмежаваўся адразу ад двух краін - Палестыны і Егіпта, агароджа з рашотак і калючага дроту ўзвышаецца паміж Марока і Мэлілья (Паўночная Афрыка).

Зрэшты, не кожны з гэтых праектаў эфектыўны. Да прыкладу, за 8 гадоў існавання сцяны Амерыцы так і не ўдалося развязаць праблему перасячэння мексіканскай мяжы нелегальнымі мігрантамі і наркагандлярамі.

Значна больш эфектыўна апынуўся ізраільскі раздзяляльны бар'ер працягласцю 700 км. Супраць арміі ён, як і пакуль не існуючая сёння ўкраінская «сцяна», нямоглы. Аднак ізраільскі бар'ер эфектыўна стрымлівае дыверсійныя групы. Бетонны плот размяшчаецца па перыметры мяжы з Палестынай. За ім - валы з калючага дроту і электронная сцяна, пакрытая датчыкамі. Сістэма спрацоўвае нават пры спробе наблізіцца да яе - праз некалькі хвілін за парушальнікам прыбываюць патрулі ізраільскай арміі.

Зона адчужэння з палестынскага боку складае 60 м - там нельга знаходзіцца. У сектары Газа адлегласць яшчэ большая - 100 м. Па тых, хто перасягнуў гэтую рысу адразу адкрываюць агонь. У месцах, дзе палестынскія сёлы знаходзяцца занадта блізка да мяжы, размяшчаюцца васьміметровыя бетонныя сцены. Як толькі раздзяляльны бар'ер быў пабудаваны, тэракты ў Ізраілі амаль спыніліся.

Ці дапаможа ўкраінская «сцяна» абараніцца ад агрэсіўнага суседа, залежыць ад таго, ці хопіць у цяперашняй улады волі не толькі распрацаваць, але і завяршыць праект. Бо паўночны сусед ужо даў зразумець: малой крывёю мяжу ўладкаваць не атрымаецца.

Бар'ернае агароджы

Пяць прыкладаў раздзяляльных сцен на мяжы паміж варагуючымі дзяржавамі