Жыхар Любчы 12 гадоў уручную аднаўляе замак XVI стагоддзя

Дапамогі з боку дзяржавы Іван Пячынскі не дачакаўся.

Любча - невялікі гарадскі пасёлак на Нёмане за 170 км ад Менска. Галоўная яго славутасць - Любчанскі замак. Крэпасць доўга стаяла без увагі, схаваўшы сваю гістарычную каштоўнасць пад грудай руін і часу. За яе рэстаўрацыю дзесятак гадоў назад узяўся не інвестар, не дзяржава, а звычайны чалавек. Спярша ягоныя намеры здаваліся немагчымымі: усё ж узнавіць замак - не рамонт у кватэры зрабіць. Сёння праект фінансуецца ААТ «Прыорбанк», а да месца работ сцякаюцца сотні валанцёраў, піша onliner.by.

Да нашых дзён захаваліся толькі фрагменты крэпасці: дзве вежы, земляныя ўмацаванні з рэшткамі абарончых збудаванняў, былы палац і флігель.

Яшчэ са школьных гадоў ураджэнец Любчы Іван Пячынскі з дня ў дзень назіраў, як знікаюць рэшткі замка. Дванаццаць гадоў таму Іван, які зарабляў сваім уласным невялікім бізнэсам, пачаў па каменю аднаўляць крэпасць. Да высакароднай справы паціху падключыліся нават не некалькі чалавек, а цэлыя групы валанцёраў і арганізацый.

- Калі я ўзяўся за працу над замкам, мне казалі, што я «з прывітаннем», - успамінае Іван, - казалі, што немагчыма падняць яго ў адзіночку. Сёння нашую карысную справу, наадварот, паважаюць. Дапамагаюць валанцёры, архітэктары і майстры, розныя аб'яднанні. Усе патрэбы ў фінансах пакрывае «Прыорбанк», але да гэтага сем гадоў фінансаванне ішло з асабістай кішэні.

«Прыорбанк» далучыўся да праекту ў 2009 годзе. Як сцвярджаюць прадстаўнікі банка, іх удзел не мае на ніякіх карыслівых мэтаў з перспектывай на будучыню, а абумоўлены толькі жаданнем унесці ўклад у адраджэнне культурнай спадчыны.

Створаны дабрачынны фонд «Любчанскі замак». За ўвесь час у выратаванні крэпасці ўзялі ўдзел блізу 1500 валанцёраў. Праца вядзецца ад лета да лета. Сёлета больш за ўсё валанцёраў прыбыло з БДТУ. Прыязджаюць і з іншых краін.

Праект рэканструкцыі выкананы «Творчай майстэрняю-школаю прафесара Аладава»

- Беларусь уважаецца за краіну замкаў - іх у нас калісьці было больш за 150, - распавядае Іван Пячынскі. - Да сучаснасці дажылі нямногія. А некаторыя развальваюцца - Гальшанскі, Крэўскі. Дзяржава патрабуе навуковага падыходу да рэстаўрацыі. Перш неабходна распрацаваць канцэпцыю, затым - архітэктурны і іншыя праекты. І толькі пасля гэтага можна прыступаць да работ. Мы пайшлі іншым шляхам, таму як ведалі - ніхто нам не выдзеліць грошай, якіх дастаткова для маштабнай рэканструкцыі. Праца вядзецца паэтапна.

Разбураны помнік значна падрос: з'явілася абарончая сцяна, адноўленыя дзве вежы.

Уязная вежа раней была накрытая часовым дахам, які працякаў і які развальваўся. Новы бліскучы купал узнялі на васьмігранны будынак у 2013 годзе. Праз год-два сплаў алюмінія пацямнее і стане амаль дакладнай копіяй купала, які існаваў у канцы XVI стагоддзя.

У флігелі і драўлянай прыбудове гаспадараць дзве сям'і. Можна толькі здагадвацца аб камфортнасці іх жыцця, таму што ўпускаць у сваю «крэпасць» яны спрэс адмовіліся. Павабна жыць у сценах гісторыі, але дамы відавочна маюць патрэбу не ў жыхарах, а ў тэрміновым рамонце. Цагляны фасад крышыцца, пабудовы ў двары пакасіліся, драўляныя вокны ледзь трымаюцца ў праёмах, у якасці ўваходных дзвярэй - створкі з дрэва, якія зачыняюцца на завалу.

Рана ці позна насельнікам флігеля і драўлянай прыбудовы прыйдзецца выселіцца - тут запраектаваныя адміністрацыйныя памяшканні.

Кутняя вежа амаль цалкам гатовая звонку і часткова ўнутры.

Па кампактных паверхах вядзе лесвіца з суцэльнага дуба. На апошнім паверсе відавочна бачная рыса старога мура і новых цаглін. Дакладных малюнкаў, якія сведчаць аб унутраным строі вежы, не засталося. Праект рабіўся на прыклад аналагічных пабудоў. Згодна з планамі гэтая вежа павінна ператварыцца ў музей.

Двухпавярховы палац пачатку XX стагоддзя належаў дваранскаму роду Набокавых. Пасля вайны будынак пераабсталявалі пад школу, сёння тут бібліятэка. У гэтыя сцены, на думку рэстаўратараў, ідэальна ўпішацца гатэль з некалькімі нумарамі люкс, паўлюкс, а таксама мемарыяльных VIP-нумароў у гонар кампазітара Мікалая Набокава. Гатэль для менш «віпавых» гасцей можна размясціць у пасёлку.

Замак фармаваўся з 1581 да 1915 года і ўключаў у сябе розныя стылі. Зрабіць з яго нешта суцэльнае немагчыма. У далёкіх планах фонду - ператварыць комплекс у турыстычны цэнтр. Тэрыторыю акультурваюць паступова, ужо пасаджана 450 дрэў. Прыгажосць пейзажаў ва ўзмацненні не мае патрэбы - з ўзвышэння бачныя Нёман, палі і лясы. Рака тут цякла з спрадвечных часоў, а сам замак акружаў роў, абрысы якога бачныя і сёння.

Паркоўку плануецца арганізаваць за межамі паркавай тэрыторыі.

Са слоў Івана Пячынскага, падчас рэстаўрацыі ўжо асвоена больш за 6 мільярдаў рублёў. Да замка з цікавасцю заходзяць замежныя турысты, сімвалічна дапамагаючы пафарбаваць або пакласці цэглу. Праца ідзе не хуткімі тэмпамі, але любчанін трывала чакае фіналу - калі замак адродзіцца і стане новым турыстычным магнітам.