Раман Бяссмертны: Лукашэнка ўступіць у вайну з Украінай

Масква вымусіць Менск уступіць ва ўзброены канфлікт.

Як змянілася замежная палітыка Украіны пасля Майдана? Ці з'яўляецца геапалітычны разварот ад Расеі незваротным? На гэтыя і іншыя пытанні адказвае былы амбасадар Украіны ў Беларусі (2010-2011 гады), старшыня партыі «Трэцяя ўкраінская рэспубліка» Раман Бяссмертны, пішуць «Беларускія навіны».

«І Расея, і Украіна маюць ядзерны патэнцыял»

- Якія прычыны спарадзілі Майдан? І наогул, Майдан - гэта рэвалюцыя, народны бунт ці пераварот?

- У класічным разуменні - гэта, вядома, рэвалюцыя. Гэта вельмі сур'ёзны інфармацыйны зрух, які пацягнуў сур'ёзныя наступствы ў грамадстве, будаўніцтве дзяржаўнай машыны. Сёння ва Украіне адбываюцца радыкальныя рэвалюцыйныя змены, якія памянялі сітуацыю не толькі ўнутры краіны, але і паламалі замежнае стаўленне да Украіны. Звярніце ўвагу, як рэзка падзяліўся свет.

- Падзенне рэжыму Януковіча запатрабавала ад Украіны перабудовы ўсёй палітычнай сістэмы. Што ўжо ўдалося зрабіць пасля Майдана?

- Поспехі вельмі сціплыя. Віной таму замежная інтэрвенцыя, якая фактычна спыніла рэфармаванне грамадства і дзяржавы. Украіна толькі пачала змагацца з наступствамі рэжыму Януковіча, выкарыстоўваючы цывілізаваны інструмент - выбары. Фактычна, сёння ідзе працэс фармавання істэблішменту, якому і даверыў правядзенне рэформаў.

- Ці атрымалася афіцыйнаму Кіеву дамагчыся поўнага прызнання на Захадзе?

- Дыялог з Захадам адкрыты і зразумелы для абодвух бакоў. Засталіся некаторыя праблемы, спалучаныя з тым, што ўкраінскае грамадства застаецца ўкраінскім, - яно не магло ў адзін дзень перарадзіцца, роўна як і дзяржаўная машына. Учорашні дзень вельмі моцна адбіваецца на нас - і гэта з'яўляецца адной з праблем стасункаў з навакольным светам.

А з другога боку, Украіна на вачах аддаляецца ад «ўсходняга брата».

- Украіна абрала еўрапейскі курс развіцця, але ці з'яўляецца геапалітычны разварот ад Расеі незваротным?

- З цяперашняй Расеяй ва Украіны нічога агульнага не будзе. Ці Расея пачне змяняцца, і тады наша грамадства зрэагуе праз выбары, або стасункі паміж дзяржавамі і грамадствамі працягнуць пагаршацца. Гэта значыць, межы падзення ў двухбаковых стасунках далёка не вызначаны.

Сёння я бачу прагназаванае пагаршэнне. І яму пакуль немагчыма нават процідзейнічаць. Аднавіць ранейшыя стасункі ўжо немагчыма, наладзіць новыя дачыненні з Расеяй - яшчэ немагчыма. Калі Крэмль будзе мяняцца, верагодна, наступная ўлада ва Украіне паставіць перад сабой задачу аднаўлення стасункаў.

- Чаму краіна, нягледзячы на падтрымку Захаду, да гэтага часу не атрымала ад яго самую неабходную дапамогу - узбраенне?

- Захад асцерагаецца, што рэгіянальны канфлікт можа перарасці спачатку ў кантынентальны, а потым - і ў сусветны. Трэба мець на ўвазе, што абедзве дзяржавы, якія ўступілі ў вайну, маюць ядзерны патэнцыял. І вы добра разумееце: стральба па малазійскаму самалёту - не самае страшнае, на што могуць пайсці ворагі.

Адпрацаваныя ў свеце механізмы дазваляюць уплываць на сітуацыю гандлёвымі, фінансавымі інструментамі, патэнцыял якіх не выкарыстаны ў поўным аб'ёме. Сёння ўвесь свет спрабуе паказаць Крамлю: пара спыніцца. У гэтым здаровы сэнс, розум і розум свету. Але калі Масква не зменіць свой курс, прыйдзецца задзейнічаць непажаданыя механізмы.

- Вы сказалі, што абедзве дзяржавы - і Расея, і Украіна - валодаюць ядзерным патэнцыялам. Але ж Украіна вывела ядзерную зброю са сваёй тэрыторыі...

- На тэрыторыі Украіны знаходзіцца столькі АЭС, што іх параза можа прывесці да катастрофы, якіх да гэтага часу свет не ведаў.

- Ужо гучалі палітычныя заявы і аб магчымасці вяртання ядзернай зброі ва Украіну. Ці разглядае ўкраінскае кіраўніцтва гэты варыянт сур'ёзна?

- Пэўныя палітычныя сілы маюць права на такую пазіцыю. З майго ж пункту гледжання, гэтага рабіць нельга. Украіна павінна прытрымлівацца правілаў цывілізаванага свету (гаворка не толькі аб статусе бяз'ядзернай дзяржавы, але і пра стаўленне да ваеннапалонных, цывілізаваным дачыненні да ворага), і толькі тады яна можа разлічваць на яго падтрымку.

- Міхаіл Ежаль, які фігуруе ў спісе васьмі былых міністраў абароны, якія падазраюцца ў развале ўкраінскага войска, да гэтага часу з'яўляецца амбасадарам у Беларусі. Украіна адчувае кадравы голад з дыпламатамі альбо прычына ў іншым?

- Цяпер ідзе следства, і казаць пра сур'ёзныя абвінавачванні яшчэ рана. Больш за тое, я вельмі асцярожны ў ацэнках любога дыпламата, кім бы ён ні быў у сваёй папярэдняй працы. Спадзяюся на сумленнае, адкрытае, публічнае следства - толькі такое і дасць адказ на пытанне, ці ёсць да яго прэтэнзіі ці не.

«Украіна павінна выкарыстоўваць перамір'е для падрыхтоўкі да вайны»

- Якую стратэгію рэалізуе Крэмль на Данбасе?

- Галоўная задача Крамля - адхапіць усход і поўдзень Украіны, стварыўшы пояс да Прыднястроўя, дэстабілізаваць сітуацыю на Балканах, затым нанесці ўдар па Прыбалтыцы, а адтуль праз Калінінград паспрабаваць уплываць на Польшчу і такім чынам падарваць сітуацыю ў цэнтры Еўропы... Так, гэты план праваліўся. Аднак ці адмовілася ад яго Масква? Не. Апошнія заявы прэм'ера Мядзведзева і прэзідэнта Пуціна сведчаць: яны па-ранейшаму прытрымліваюцца сваёй канцэпцыі і ствараюць яшчэ адзін плацдарм для ўдару - на Каўказе. Не выпадкова адбываецца аб'яднанне войскаў Абхазіі і Расеі.

Чаму Крэмль ідзе на гэта? У Расеі больш няма рэсурсаў для развіцця імперскай дзяржавы. Таму Масква ўзяла на ўзбраенне агрэсію, выкарыстоўваючы яе як інструмент развязання ўнутрыпалітычных праблем. Сітуацыя ў Крыме, у Данбасе не з'яўляецца самадастатковай - гэта складнік вялікага плана агрэсіі Расеі па ўсім перыметры існавання сваёй дзяржавы.

- Чаму Кіеў пагадзіўся на менскія перамовы, якія пагражаюць замарозіць сітуацыю на Данбасе? І наколькі эфектыўна Украіна здолела скарыстацца гэтай перадышкаю?

- Украіна больш за ўсё была зацікаўленая ў замірэнні. Я нідзе не выкарыстаў і не буду выкарыстоўваць фразу «менскі мір», бо сітуацыя вельмі відавочная: калі Украіна хоча міру, яна павінна выкарыстоўваць замірэннге для падрыхтоўкі да вайны. Ужо відавочна: Масква не спыніцца на «дасягнутым», значыць, трэба рыхтаваць сілавы адпор агрэсіі. Гэта тычыцца не толькі ўкраінскай дзяржавы, але і NАТO, іншых блокаў, якія тэрытарыяльна спалучаныя з інтарэсамі Расеі.

У такім святле падпісанне менскага замірэння было вельмі важным для Украіны. Перадышка ўжо апраўдала сябе. Звярніце ўвагу: Расея не стварае на Данбасе механізмы для рэалізацыі менскіх дамоўленасцей. Што сведчыць: менскія дамоўленасці стварылі шмат праблем як для сепаратыстаў, так і ўнутры крамлёўскай каманды.

Дзе дапушчана памылка? У тэрытарыяльнай прывязцы падпісання дамоўленасцей. Не жадаючы таго, Кіеў стварыў праблемы для беларускага грамадства, нефармальна падняўшы статус Лукашэнкі.

Падпісаўшы дамоўленасці ў Менску, Кіеў стварыў праблемы для Еўропы, прымусіўшы яе пайсці на дыялог - міністр замежных спраў Беларусі браў удзел у некалькіх неафіцыйных дыялогах. Правільней далейшы дыялог пераносіць у Еўропу. Баючыся гэтага, на апошнім саміце СНД Лукашэнка выліўся абуранымі тырадамі: раз ужо пачалі развязваць тут, так давайце тут развязваць, і нідзе больш...

Я ўвесь час пра гэта кажу ў Кіеве, але мой голас занадта слабы, каб улады яго пачулі. Відавочна, цукерачны бізнэс уплывае на міжнародныя стасункі.

- Наколькі ўдалы выбар новага прэзідэнта ва ўмовах вайны, якім стаў «шакаладны кароль»?

- Аб правільнасці выбару сведчыць падтрымка Парашэнкі: у Кіеве больш за 70% падтрымкі, на Украіне - амаль 50%. Памылкі ў выбары не было.

«Крэмль не пакінуў Лукашэнку выбару»

- Украіна разглядае Беларусь як патэнцыйнага хаўрусніка, нейтральную дзяржаву ці як магчымага ворага? Бо Беларусь з'яўляецца галоўным і адзіным вайскова-палітычным хаўруснікам Расеі.

- Украінцы вельмі шануюць дачыненні з беларусамі. Але абодвум таварыствам неабходна дакладна разумець: можна вельмі шмат казаць пра братэрства і адзінства, але дастаткова аднаго стрэлу, як брацтва ператвараецца ў варожасць.

Яшчэ больш пра гэта павінны думаць істэблішмэнт, эліта і афіцыйныя лідары дзяржаў. Тут я задаюся пытаннем: а ці вартыя стасункі дзевяці і сарака пяці мільёнаў чалавек таго, каб Лукашэнка абмяняў іх на танную нафту, газ і іншыя расейскія прэферэнцыі? Задумайцеся, калі ласка, над гэтым пытаннем.

Проста неўзабаве перад Беларуссю паўстане выбар: ці застануцца беларускі і ўкраінскі народы такімі ж блізкімі, як сёння, або, атрымаўшы на некалькі даляраў таннейшыя газ і нафту, стаць ворагам Украіны? У мяне няма ніякіх сумневаў, што рана ці позна Пуцін штурхне Лукашэнку на ўзброены канфлікт з Украінай. У Пуціна ўжо няма прыпынку - ён праехаў станцыю, на якой мог спыніцца.

- Гэта значыць, Масква запатрабуе ад Менска ўступіць у адкрытую вайну з Кіевам?

- Адназначна. У Пуціна не застаецца іншай магчымасці, акрамя як штурхаць Лукашэнку на канфлікт з Украінай. Пуцін ператвараецца ў тыгра ў клетцы, якая звужаецца і можа яго раздушыць.

- Якім чынам афіцыйны Менск можа пазбегнуць уцягвання ў вайну, і ці ў стане беларускія ўлады гэта зрабіць?

- У рамках аб'яднанняў, у якія ўступіла беларускае кіраўніцтва, у яго няма тармазоў у руках. Ваша краіна сёння адкрытая, і яна не зможа супрацьстаяць ціску Крамля. Таму ўжо цяпер і Казахстан, і Беларусь павінны паставіць пытанне аб змене правілаў унутры еўразійскай супольнасці, а Беларусь - яшчэ і ўнутры саюзнай дзяржавы.

Менск сёння павінен задумацца пра тое, як дыверсіфікаваць усе крывяносныя сістэмы, якімі ён прывязаны да Масквы. Сітуацыя ў расейскай эканоміцы будзе пагаршацца. Гэта значыць, Крэмль паставіць пытанне росту коштаў. Інакш кажучы, размяркоўваючы рэсурсы ў рамках Еўразійскага эканамічнай саюза, Расея будзе красці грошы і ў беларусаў, і ў казахаў.

Я не выключаю, што на пэўным этапе Беларусі прыйдзецца проста разрываць стасункі з Расеяй. Сёння расейскае грамадства рыхтуецца да вайны.

- Значыць, каб Беларусь магла хаця б аслабіць прыцягненне Расеі, ёй неабходна разгортвацца на Захад?

- Трэба ставіць пытанне аб выпрацоўцы механізмаў унутры інтэграцыйных аб'яднанняў з Расеяй. І трэба падаваць сігналы цывілізаванаму свету, што Беларусь правядзе наступныя выбары хаця б у протадэмакратычных умовах. Бо існуючая здольнасць беларускай улады правесці дэмакратычныя выбары роўная нуля. Узровень крамлёўскай прынады, якую праглынуў менскі рэжым, не дае магчымасці на самастойную палітычную дзейнасць.

У Лукашэнкі вельмі малы выбар: або ён дзейнічае пад дыктоўку Масквы, або яго проста фізічна знішчаць - гэта бачна ўжо няўзброеным вокам. Таму беларускай эліце, істэблішменту трэба перш за ўсё зразумець: Крэмль не пакінуў Лукашэнку выбару.

- Калі меркаваць з апошніх заяў Лукашэнкі, ці падае ён свету сігналы аб гатоўнасці правесці рэальныя выбары?

- Для яго стала шокам сітуацыя з Крымам, падзеі на ўкраінскім Данбасе. Было відаць, як ён шукае адказ і ўцякае ад прамога адказу, які ляжаў наверсе. Я разумею спробу схавацца за фразу «трэба спыніць вайну», ужо не адказваючы на пытанне - гэта ўнутраная вайна або замежная інтэрвенцыя? Але калі ён пра гэта кажа, значыць, увесь час задае сабе пытанне: якую задачу перад ім заўтра можа паставіць Пуцін?

- Значыць, вы прагназуеце далейшую эскалацыю расейска-ўкраінскай вайны?

- Так. Але гэта ўжо даўно не расейска-ўкраінская вайна. Гэта вайна Расеі супраць усяго свету.

Фота: PHL