Лешэк Бальцаровіч: Украіна можа паўтарыць «эканамічны цуд» Польшчы

Як і Польшча ў 1989 годзе, Украіна сёння валодае вялікім патэнцыялам.

Крымскі крызіс адрадзіў успаміны пра старую «халодную вайну» і выклікаў асцярогі пачатку новай. Збянтэжанне выклікае не толькі палітычны стан краіны - з анэксаваным Крымам і рускімі войскамі каля ўсходняй мяжы, - але і слабасць яе эканамічнага стану - павольны рост і дэфіцыт бюджэту, які перавышае 5% валавога ўнутранага прадукту, пракаментаваў Лешэк Бальцаровіч у блогу на сайце выдання Financial Times (пераклад - gordonua.com).

Але ўсё ж цяперашняе эканамічнае становішча Украіны не азначае, што эканамічная будучыня краіны будзе змрочнай. Як і Польшча ў 1989 годзе, Украіна валодае вялікім патэнцыялам да паляпшэння. І калі яна вырашыць свае праблемы з дапамогай правільных рэформаў, то зможа вызваліць свой ​​патэнцыял, як гэта зрабіла Польшча чвэрць стагоддзя таму.

Пасля развалу СССР у краінах былога Савецкага блока сфармаваліся велізарныя адрозненні тэмпаў росту эканомікі ў доўгатэрміновай перспектыве. У той час як Польшча падвоіла свой ​​валавы ўнутраны прадукт да 2013 года, Украіна апынулася ніжэй свайго першапачатковага ўзроўню. Інстытуцыйныя змены або іх адсутнасць - гэта ключ да гэтай розніцы.

Польшча і большасць іншых краін былога СССР імкліва рэструктуравалі дзяржаўныя апараты, каб забяспечыць рост дынамічных, палітычна аўтаномных прыватных кампаній у рамках канкурэнтаздольных унутраных рынкаў. Наадварот, ва Украіне, як і ў Расеі, панібрацкі капіталізм узяў верх. Палітычна звязаныя бізнесмены могуць выкарыстоўваць сваё палітычнае заступніцтва, каб захапіць актывы менш удачлівых прадпрымальнікаў, а некаторыя палітыкі выкарыстоўваюць уладу для ўласнага ўзбагачэння.

Гэта абмяжоўвае канкурэнцыю, эфектыўнасць і структурныя змены, працуе супраць малых і сярэдніх прадпрыемстваў, стрымлівае інвестыцыі і спрыяе развіццю ценявой эканомікі. Наступныя дрэнныя эканамічныя паказчыкі і абуральная несправядлівасць прыводзяць да глыбокага недаверу да палітыкаў, якія ў адказ спаборнічаюць у папулізме з пагібельнай фінансавай палітыкай. Гэтыя асаблівасці ўкраінскага рэжыму пагаршаліся пад кіраўніцтвам прэзідэнта Украіны Віктара Януковіча, выгнанага ў мінулым месяцы, пасля пратэстаў у Кіеве на Майдане.

Разам з тым, няма падставы шкадаваць Украіну. Так, умовы, якія яна атрымала ў спадчыну з савецкай эры, уключаючы высокі ўзровень інфляцыі і слабы дзяржаўны апарат, былі складаней, чым у Польшчы. Але і ў развітых заходніх краін бывалі цяжкасці з-за дрэннай палітыкі. Напрыклад, лёгкадаступнае крэдытаванне прывяло да эканамічнай нестабільнасці ЗША, Брытаніі, Грэцыі і Іспаніі, а таксама да затрымкі рэформаў у Італіі і Францыі. Так што гэта не вялікі сюрпрыз - што эканамічныя цяжкасці напаткалі і Украіну, краіну Еўропы, якая хутчэй усіх развівалася ў 2002-2008 гадах.

Больш важна тое, што хоць усёабдымныя і радыкальныя рэформы, праведзеныя адразу пасля краху камунізму, апынулася эфектыўнымі, рэформы, праведзеныя пазней, таксама спрацавалі. У канцы 1990-х гадоў Балгарыя пазбавілася ад гіперінфляцыі і акрыяла ад фінансавага краху шляхам жорсткай стабілізацыйнай палітыкі. З тых часоў яна дэманструе ўражальную фіскальную і манетарную стабільнасць. Польшча паскорыла прыватызацыю, рэфармаванне пенсійнай сістэмы і ўмацаванне мясцовага самакіравання ў 1998-2000 гадах. Невялікі, але пісьменны, згуртаваны калектыў рэфарматараў з відавочным лідарам можа павярнуць краіну назад, калі ім будзе забяспечаны палітычны мандат і дастатковая колькасць часу.

Агульная мэта неабходных рэформаў ясная для многіх украінцаў, незалежна ад таго, у якой частцы краіны яны жывуць. Па-першае, замяніць існуючую несправядлівую і неэфектыўную сістэму на сістэму, стымулюючую рост эканамічнай свабоды. Па-другое, стварыць умовы для захавання вяршэнства закона, якое будзе забяспечваць больш хуткі і ўстойлівы эканамічны рост.

Не цяжка выказаць здагадку, якім павінен быць неабходны пакет рэформаў, якія варта правесці. Ён павінен быць усёабдымным і ўкараняцца хутка. Ён павінен уключаць як эканамічныя, так і палітычныя меры: такія, як дэрэгуляванне, спрошчанае адкрыццё прыватнага бізнесу, хуткі аўдыт і ліквідацыя карумпаваных сектараў дзяржавы. Газавы сектар з высокім узроўнем карупцыі павінен быць рэструктураваным, а выкрадзеныя актывы - канфіскаваныя ў чыноўнікаў. Увядзенне гэтых мер дазволіць скараціць супраціў ліквідацыі масавых субсідый на газ.

Многія эканамісты і палітыкі ва Украіне ведаюць, што трэба зрабіць. Ключ - гэта палітыка і ўжо ёсць абнадзейлівыя знакі. Грамадства, якое стварыла рухі Еўрамайдана, паказвае ўражлівы патэнцыял самаарганізацыі. Большасць украінцаў бачаць велізарны прабел, які з'явіўся ў іх узроўні жыцця адносна, скажам, Польшчы, і хочуць яго ліквідаваць. Многія разумеюць, што для гэтага неабходныя радыкальныя рэформы, што такія рэформы маюць вырашальнае значэнне для ўмацавання пазіцыі Украіны адносна Расеі. Нарэшце, большасць алігархаў не вабіць перспектыва працаваць у падпарадкаваным становішчы ва Украіне, кантраляванай Расеяй.

Усё гэта навяло мяне на апошнюю заўвагу. Прыхільнікі падзення Януковіча павялічылі шанцы ўстанаўлення вяршэнства закона і правядзення дэмакратычных рэформаў ва Украіне. Гэта найбольш верагодная прычына спробаў Уладзіміра Пуціна дэстабілізаваць краіну. Анэксія Крыма расейскім прэзідэнтам стварыла геапалітычную небяспеку, якая патрабуе рашучай рэакцыі ад аб'яднанага Захаду. Такі адказ таксама неабходны для прадухілення далейшых спроб дэстабілізаваць краіну і такім чынам перашкодзіць яе рэфармаванню.

Лешэк Бальцаровіч - польскі эканаміст і палітык, ідэйны натхняльнік польскіх эканамічных рэформаў (так званай «шокавай тэрапіі» або «Плана Бальцаровіча») - ператварэння краіны з планавай эканомікай у краіну з рынкавай гаспадаркай.