Лешэк Бальцаровіч: Становішча ў Беларусі будзе толькі пагаршацца

Патрэбныя палітычныя перадумовы для эканамічных рэформаў, без правядзення якіх Беларусі будзе толькі горш.

Лешэк Бальцаровіч, аўтар радыкальных польскіх рэформаў канца 80-х - пачатку 90-х гадоў мінулага стагоддзя, бярэ ўдзел ў міжнароднай канферэнцыі «Праграма пераўтварэнні для Беларусі: рэгіянальны вопыт і выклікі», якая праходзіць сёння ў Менску.

У кулуарах канферэнцыі гэты вядомы эканаміст даў інтэрв'ю БелаПАН.

- Спадар Бальцаровіч, вас называюць бацькам польскіх рэформаў. На ваш погляд, ці патрэбныя сёння Беларусі такія ж рашучыя рэформы, якія вы правялі ў Польшчы ў пачатку 1990-х гадоў?

- Ёсць універсальны вопыт. Гэта праўда, што Польшча пачала радыкальныя рэформы першай, але пазней і больш радыкальныя змены прайшлі ў такіх краінах, як Эстонія, радыкальным шляхам пайшла Славакія. Ёсць велічэзны досвед, які паказвае, што чым больш рынкавых рэформаў, то ёсць скарачэння ролі палітыкі ў грамадстве і эканоміцы, тым лепш для эканамічнага развіцця.

Беларусь у гэтым плане ўжо моцна спазняецца, таму што доля дзяржаўнага сектара - гэта значыць, палітычнага - складае ў яе эканоміцы, па меншай меры, 70%. У той час як у Польшчы і ў сярэднім у Цэнтральнай Еўропе - адсоткаў дваццаць.

Сусветны вопыт паказвае, што ў калі-небудзь доўгатэрміновай перспектыве дзяржаўныя прадпрыемствы не ў стане працаваць эфектыўна, таму што яны знаходзяцца пад уплывам палітыкі, у іх няма імкнення да эфектыўнасці як такога. З-за гэтага ў Беларусі і назапасіліся вялікія праблемы. І без велічэзных расейскіх субсідый эканамічнае становішча ў Беларусі было б нашмат горш, чым ёсць.

Калі паглядзець на самыя галоўныя лічбы - інфляцыя, падзенне золатавалютных рэзерваў, то становіцца відавочным, што без больш радыкальных пераменаў у эканоміцы, такіх, якія мелі месца ў краінах Цэнтральнай Еўропы, спыненне будзе толькі пагаршацца.

- Некаторыя даследчыкі лічаць, што Беларусь можа скарыстацца перавагамі сваёй аўтарытарнай мадэлі з тым, каб правесці рэформы хутка і рашуча, як гэта зрабілі ў свой час, напрыклад, Сінгапур і Паўднёвая Карэя. Ці верыце вы ў такую магчымасць?

- Я не эксперт па псіхалогіі спадара Лукашэнкі. Я толькі ведаю, што большасць недэмакратычных рэжымаў маюць дрэнную эканоміку. Ёсць, праўда, і выключэнні. Але, незалежна ад таго, якая ў Беларусі палітычная сістэма, тут ясна, якія ў яе праблемы і што трэба рабіць для іх вырашэння.

- Досвед якіх постсацыялістычных краін, па-вашаму, найбольш падыходзіць для Беларусі, калі яна ўсё ж вырашыцца на рэформы?

- Цэлы шэраг краін правялі паспяховыя рэформы, уключаючы Польшчу, Эстонію, Латвію, Славакію. Можна абапірацца на вялікі досвед, але не трэба абапірацца на досвед нейкай адной краіны. Мне здаецца, што няма інтэлектуальнай праблемы, каб вызначыць, што менавіта трэба зрабіць. Патрэбныя палітычныя перадумовы для эканамічных рэформаў, без правядзення якіх Беларусі будзе толькі горш.

- І з чаго, на ваш погляд, трэба пачынаць рэформы ў Беларусі?

- Перш за ўсё, трэба паставіць дыягназ, і зрабіць яго можна нават на аснове публічна даступнай інфармацыі, якая сведчыць: у Беларусі без рэформ будзе макраэканамічная катастрофа. У вас вельмі нізкія золатавалютныя рэзервы, у вас вялікі дэфіцыт плацёжнага балансу... А потым ужо ў залежнасці ад дыягназу трэба распрацаваць і весці тэрапію. Але ў любым выпадку рэформы ў крызіснай сітуацыі не могуць быць павольнымі. Неабходныя радыкальнае скарачэнне друкавання грошай, радыкальнае скарачэнне дэфіцыту.

- Але як пры правядзенні такіх рэформаў мінімізаваць балючыя наступствы шокавай тэрапіі?

- Трэба разумець, што гэта немагчыма, каб былі ўсе рысы сацыялізму і ўсе рысы капіталізму адначасова. Гэта ўтопія. Калі адбываецца прыватызацыя, то тады ў кароткія тэрміны патрэбная рацыяналізацыя занятасці: каб тыя людзі, якія з-за рэформаў страцяць працу, навучаліся іншай прафесіі, больш запатрабаванай на рынку. І, вядома ж, вельмі важна, каб былі створаныя ўмовы для развіцця дробнага і сярэдняга прыватнага бізнесу.