У Менску пачаў працу трыбунал у расследаванні злачынстваў сталінізму

Гісторыкі, грамадскія дзеячы правялі 5 сакавіка ў Менску першае пасяджэнне грамадскага трыбунала ў разглядзе злачынстваў сталінізму ў Беларусі.

Як паведамляе БелаПАН, тэмай сустрэчы сталі рэпрэсіі савецкай улады ў Заходняй Беларусі, прынамсі, праблема беларускага катынскага спісу.

Грамадскі трыбунал злачынстваў сталінізму ў Беларусі сфармаваны ў студзені 2015 з ліку прадстаўнікоў міжнароднага таварыства «Мемарыял», ініцыятывы «За ўратаванне Курапатаў», руху «Разам», ГА «Курапаты», незарэгістраванага аб'яднання «Беларуская асацыяцыя ахвяраў палітычных рэпрэсій» і іншых. Мэта трыбунала - прымусіць людзей задумацца пра злачынствы савецкай улады ў гады масавых рэпрэсій, апублікаваць імёны злачынцаў і іх ахвяр.

Адзін з ініцыятараў стварэння грамадскага трыбунала гісторык Ігар Кузняцоў заявіў, што тэма і дата першай сустрэчы ў рамках гэтай ініцыятывы былі выбраныя не выпадкова. «75 гадоў таму ў гэты дзень, 5 сакавіка, у палітбюро ЦК ВКП (б) за подпісам Сталіна была прынятая пастанова аб знішчэнні на тэрыторыі СССР каля 22 тысяч афіцэраў польскага войска. Як мы ведаем сёння, 3.870 прозвішчаў тых, хто быў расстраляны на тэрыторыі Беларусі, да гэтага часу не вядомыя», - сказаў ён.

Кузняцоў нагадаў, што ў выніку Катынскага расстрэлу вясной 1940 блізу 15 тысяч чалавек былі забітыя пад Цверру, Харкавам, Смаленскам (у Катыні) і каля 7 тысяч - у турмах Заходняй Украіны і Заходняй Беларусі. «На самой справе гаворка ідзе не толькі аб афіцэрах польскга войска, там былі і грамадзянскія асобы - былыя памешчыкі, капіталісты, заможныя сяляне. Паводле нацыянальнасці - былі і палякі, і беларусы, паколькі гэта былі выхадцы з Заходняй Беларусі, словам, грамадзяне Рэчы Паспалітай», - сказаў гісторык.

Маштабы сталінскіх рэпрэсій у Беларусі «да гэтага часу не вывучаныя», заявіў Кузняцоў, адзначыўшы, што афіцыйна гаворыцца пра 600 тысячах рэпрэсаваных. Аднак аналіз многіх крыніц дазволіў усталяваць, што «колькасць рэпрэсаваных складае каля 1,4-1,6 млн, не менш за 300 тысяч расстраляных, не ўлічваючы тых, хто памёр падчас руху ў лагеры, турмы і гэтак далей».

Са слоў Кузняцова, афіцыйная беларуская гістарыяграфія не можа надаваць увагі падобным момантах гісторыі, паколькі «гэтая гісторыя супярэчыць сённяшняй ідэалагічнай мадэлі, якая грунтуецца на савецкіх пастулатах». «Калі рэпрэсіі, то супраць ворагаў, вайна - гэта толькі нашы «10 пераможных сталінскіх удараў», і ніякіх праблем», - сказаў ён.

«20 гадоў у Беларусі гэтая тэма знаходзіцца па-за полем гледжання, яна фактычна забароненая, бо няма навуковых даследаванняў, у падручніках яна не адлюстраваная, - падкрэсліў гісторык. - Вырасла цэлае пакаленне, якое не ведае ні пра Катынь, ні пра Курапаты. Гэта - наша памяць перад загінулымі, перад тымі, хто быў расстраляны, высланы, памёр падчас дэпартацыі, перад тымі, хто ўжо нічога не можа сказаць, ды і сваякі іх маўчалі. Сёння ў нашай краіне мала хто спрабуе нават успомніць пра аб тым гістарычным мінулым».

Паседжанні грамадскага трыбунала будуць праходзіць да 29 кастрычніка - Дня памяці ахвяраў сталінскіх рэпрэсій. У гэты дзень прадстаўнікі ініцыятывы падвядуць вынікі сваёй працы.