Багдан Ярэменка: Спецслужбы Беларусі працуюць ва Украіне ў інтарэсах Расеі

А Менск для Украіны - тэрыторыя апанента, мяркуе кіраўнік «Майдана замежных спраў».

Багдан Ярэменка - украінскі дыпламат, надзвычайны і паўнамоцны амбасадар 1-га класа. Займаў пасаду генеральнага консула Украіны ў Эдынбургу, затым у Стамбуле. У МЗС працуе з 1993 года. У 2009-2010 гадах быў першым намеснік дырэктара дэпартамента міжнароднай палітыкі адміністрацыі прэзідэнта Украіны. Пазней - прадстаўніком Украіны пры арганізацыі Чарнаморскага эканамічнага супрацоўніцтва. Са студзеня мінулага года - кіраўнік праўлення дабрачыннага фонду «Майдан замежных спраў».

У інтэрв'ю 112.ua Багдан Ярэменка распавёў аб Менскіх дамоўленасцях, стасунках паміж Украінай і Беларуссю, а таксама пра цяжкасці, з якімі сутыкаюцца новыя ўлады краіны.

- Што, з вашага пункту гледжання, азначае адстаўка чыноўніцы АБСЕ ва Украіне Тальявіні?

- Я спецыяліст у сферы замежнай палітыкі, а не асабісты біёграф Тальявіні. Я не ведаю, што прывяло да яе адстаўкі - ці яна хоча на пенсію, ці спрацавалі нейкія палітычныя рычагі, якія прымусілі яе сысці. Таму што мы бачым у апошнія тыдні актывізацыю ЗША, якія не заўсёды задаволеныя тым, як адбываліся перамовы з Расеяй па комплексу ўкраінскіх пытанняў, і далёка не ўсе падтрымліваюць, што адбывалася цягам апошняга года з удзелам Нямеччыны і Францыі. Я б не перабольшваў значэнне асобы ў дадзеным выпадку - гаворка ідзе пра еўра бюракрата. Хоць бюракратаў, якія знаходзяцца на дыпламатычнай службе, называюць дыпламатамі, тым не менш гэта службовая асоба, ад якой залежыць усё.

- У прэсе ёсць шмат намёкаў, што многія чыноўнікі АБСЕ схільныя да карупцыі і іх справаздачы разлічаны на тое, каб не сказаць рэальную праўду, і гэта не бескарысліва ўсё адбываецца.

- Фактам, на самай справе, з'яўляецца зусім іншае. Міжнародныя арганізацыі, якія працуюць паводле прынцыпу кансенсусу, а АБСЕ з'яўляецца такой арганізацыяй, гэта значыць усе павінны пагадзіцца, як правіла, не здольныя на фармуляванне выразных пазіцый. І людзі, якія ў іх працуюць, яны прывыкаюць да гэтай фразеалогіі. Калі ты павінен знайсці агульную мову з усімі - ты павінен любую фразу сфармуляваць найменш эмацыйна афарбавана, гэта значыць укласці ў яе менш утрымання. Аб еўрапейскай бюракратыі, дыпламатыі можна сказаць: чым менш востра і выразна ты кажаш - тым больш шанцаў, што з табой пагодзяцца. І да гэтага прывучаецца дыпламатыя, дарэчы, і ўкраінская. Гэта вялікая праблема, калі людзі становяцца няздольнымі на пазіцыю, таму што яны ў сваёй працы прызвычайваюцца, і ім устаноўку такую ​​даюць, і практыка паказвае - скажы найменш выразна, і тады, магчыма, усё будзе ў парадку.

- Чаму мы не даем ніякіх довадаў прысутнасці расейскіх войскаў ва Украіне, не даводзім ні адну справу з ваеннапалоннымі да суда?

- Сістэма дзяржкіравання ў калапсу - поўным. Яна існуе, але яна не дае выніку. Вось гэта і ёсць асноўная прычына - ва Украіне няма дзяржаўнага кіравання як сістэмы прыняцця і рэалізацыі пастаноў. Частка інфармацыйнай вайны, якая вядзецца супраць нас, накіраваная на паслабленне нашай здольнасці да супраціву. Мы баімся вайны, мы не хочам увесці вайсковае становішча, таму што раптам будзе вялікая вайна. Вось гэта - як прыгожа адпрацоўваюць на нас расейцы свае інфармацыйныя тэхналогіі. Дакладна так у нас няма свайго ўкраінскага Life News, які б сядзеў у жывым эфіры і перадаваў бы і паказваў усё, што там адбываецца. Мы не ставім такіх задач, і мы не маем структуры дзяржаўнага кіравання, якая магла б выканаць такія задачы. Дзе набраць тых журналістаў, якія цяпер будуць там, на месцы, здымаць? Дзе тыя следчыя, якія павінны там, на месцы, круціцца, дзе тыя спецслужбы? Сутнасць існага стану ўкраінскага дзяржаўнага кіравання – штосьці дзесьці адбываецца, але выніку агульнага няма. Гэта сведчанне глыбокага крызісу, у якім мы знаходзімся. Бурыць сістэму дзяржаўнага кіравання пачалі яшчэ Юшчанка з Цімашэнкай. Яны рабілі гэта, не задумваючыся над наступствамі, без спробы разбурыць яе. Проста іх дзеянні да гэтага прыводзілі, іх канкурэнцыя, барацьба. Я працаваў у АП, у апошнія гады прэзідэнцтва Юшчанка, і я бачыў, і мне распавядалі сябры з Кабміна, што на любы ліст з АП першая рэакцыя была - выкінуць у сметніцу. Так дзяржава не працуе. І адсюль усё пачалося, гэта разбурэнне. Вядома, яно пачалося пры Кучме, калі, фактычна, руйнавалася сістэма адбору кадраў, калі пачаліся нейкія карупцыйныя прызначэнні. Тут нельга на аднаго Януковіча звальваць. Проста пры Януковічы, відавочна, усё, што тычыцца спецслужбаў і ўзброеных сілаў, руйнавалася паводле планаў, узгодненым Генштабам узброеных сіл РФ або ФСБ, і т. д. Гэтым ужо займаліся прафесіяналы.

- Як мне сказалі, 20 паслоў сёння не прызначаныя, у тым ліку і амбасадар у ЗША. Чаму гэтыя людзі не прызначаюцца?

- Я магу толькі выказаць здзіўленне з гэтай нагоды, тым больш, што значная частка гэтых паслоў не прызначаная год! Не можа не быць ва Украіны год амбасадара ў Вялікабрытаніі. З пункту гледжання прафесійнай логікі і гонару гэта растлумачыць нельга. Гэта, відавочна, службовыя злачынствы, таму што людзі фактычна ўхіляюцца ад выканання сваіх абавязкаў і развальваюць сістэму. Не працуе сістэма падбору кадраў як след, гэта значыць яна разбураная, як і ўсё астатняе. Шукаюць людзей, якія былі б лаяльныя асабіста. І паколькі сістэма прызначэнняў паслоў складаная, то трэба быць лаяльным асабіста не толькі Парашэнку, а, мабыць, яшчэ і Валерыю Чаламу, і, мабыць, яшчэ Паўлу Клімкіну. А вось такіх суперлаяльных, мабыць, ужо і сярод дыпламатаў амаль не засталося, таму іх знаходзіць вельмі цяжка.

- А чым багата адсутнасць амбасадара, напрыклад, у такой краіне, як ЗША?

- Што тычыцца ЗША, то я не ўпэўнены, што Моцік ужо з'ехаў. Пасля апублікавання ўказа ў амбасадара яшчэ ёсць час развітацца, нанесці ўсе адпаведныя візіты і т. д. Дыпламатыя вельмі рэгламентаваная, і, як правіла, краіны спрабуюць трымаць аднолькавы ўзровень дыпламатычных прадстаўніцтваў. Адсутнасць амбасадара доўгі час - гэта сігнал паніжэння ўзроўню стасункаў. Гэта - дэмарш. Максімум, на што мы пайшлі ў дыпламатычных стасунках з РФ, пасля таго як яна пачала вайну супраць нас - мы адклікалі амбасадара. У нас год няма ў Маскве амбасадара. Ён прызначаны, але сядзіць у Кіеве. Высвятляецца, сапраўды такія стасункі ў нас з Брытаніяй. Гэта - нонсэнс, вядома. Адпаведна, гэта можа быць успрынята як абраза. У дадзеным выпадку, калі гаворка ідзе пра краіны з сур'ёзнай дыпламатыяй, такіх як Вялікабрытанія і ЗША, яны, хутчэй за ўсё, не разумеюць, але не будуць рабіць з гэтага ніякіх далёка ідучых высноў. Але ёсць краіны, для якіх гэта будзе сапраўды сур'ёзная крыўда - той факт, што мы не хочам, не можам, не лічым патрэбным прызначыць амбасадара. Іншая справа, калі б мы наогул іх не прызначалі. Але калі ў адны краіны прызначаюцца, а ў іншыя не, адпаведна, усюды працуюць прафесіяналы, якія гэта адсочваюць і могуць даць свае высновы свайму ўраду: «Украіна не шануе стасункі з намі». А што тычыцца працы саміх пасольстваў - калі няма кіраўніка, установа пачынае рассыпацца.

- Як вы можаце пракаментаваць працу нашых пасольстваў?

- Пасольства або консульства не можа быць прахадным дваром. У рэшце, ёсць людзі, якія сочаць за парадкам і абавязаныя амбасадару або генеральнаму консулу зрабіць заўвагу, калі паток замежнікаў праз установу становіцца некантралюемым, і незразумела, навошта яны там ходзяць. Але, вядома, функцыя пасольства або консульства - прэзентаваць сваю краіну за мяжой, і яны павінны актыўна мець кантакты. Ёсць у нас паслы, якія працуюць абсалютна адэкватна абставінам, адэкватна чаканням і ўкраінскіх суполак, і мясцовай эліты - у Аўстрыі, Францыі. Але ў асноўным нашы амбасады - гэта крэпасці, якія акапаліся, «ашчацініліся». Ім няма чаго сказаць. Людзі непадрыхтаваныя, яны не могуць працаваць у гэтых абставінах.

- Наколькі амбасады «нашпігаваны» супрацоўнікамі спецслужбаў?

- Тыя ўстановы, якія ўзначальваў я, у іх не было ўвогуле такіх людзей. Але, скажам, у нас у Стамбуле быў консул, які займаўся пытаннямі бяспекі. Гэты чалавек камандзіраваны афіцыйна дзяржавай для выканання функцый сувязнога афіцэра паміж праваахоўнымі органамі. Ён займаўся пытаннямі бяспекі - абсалютна апраўдана. Ёсць і іншая катэгорыя супрацоўнікаў.

- Гэта дапамагае ці не?

- Цяпер гэта не дапамагае, таму што ўзровень спецслужбаў скаціўся да таго ж узроўню, на якім знаходзіцца МЗС - вельмі нізкі ўзровень. Праз гэта праблема не ў тым, хто прадстаўляе якую ўстанову. Гэтага немагчыма пазбегнуць. Таму што ў кожнай службы ёсць спецыфічныя задачы і інтарэсы за мяжой. Гэта абсалютна нармальная практыка, і гэтага не трэба баяцца. Але цяпер гэтая сістэма не дае максімальнага выніку, і праблема не на тэрыторыі пасольстваў - праблема ў Кіеве.

- Як вы можаце ахарактарызаваць менскія дамоўленасці? Наколькі яны нам карысныя або шкодныя?

- ФСБ і КДБ Беларусі праводзяць сумесныя калегіі - у іх сумеснае планаванне і сумесная справаздачнасць. Нават у нашых дыпламатычных установах беларускія калегі працуюць у інтарэсах расейскіх калегаў, выконваючы іх замовы. Гэтак жа яны працуюць і ва Украіне, у расейскіх інтарэсах. У іх ёсць агульнае вайсковае камандаванне, планаванне вайсковай абароннай дзейнасці. Значыць, гэта вайскова-палітычныя хаўруснікі. І гэта вышэйшая форма ўзаемастасункаў паміж незалежнымі дзяржавамі. Так што, уважаючы, што гэта нейтральная краіна, мы праводзім перамовы, на самай справе, на тэрыторыі праціўніка. Менск - гэта самы няўдалы з усіх магчымых выбараў. Фактычна, адзінае, што гэта дае - магчымасць вяртання Лукашэнкі ў высокую палітыку. Ён выкарыстоўвае гэта досыць эфектыўна для развязвання сваіх праблем. Навошта гэта Украіне, я не магу зразумець. Нельга было гэтага рабіць у Беларусі - гэта падлашчванне з дыктатарам, дапамога дыктатару. Дзяржава, якая перажыла рэвалюцыю - мы проста нягоднікі, што так дазваляем сабе падыгрываць лідару краіны, дзе існуе смяротнае пакаранне, дзе ёсць зніклыя і забітыя апазіцыянеры, дзе маса апазіцыянераў у турмах. У рэшце, да Лукашэнкі ездзяць такія ж дыктатары.

Самі менскія дамоўленасці заканчваюцца 31 снежня 2015. Мяркуючы па ўсім, яны не могуць быць выкананыя да гэтага перыяду, паколькі не выкананыя першыя два іх пункты - спыненне агню і адвод узбраення. А ўсё, што адбываецца далей - гэта ўсё абавязанні Украіны: пад дыктоўку і па ўзгадненні з баевікамі прыняць шэраг законаў аб тым, як павінны жыць баевікі ва Украіне, як мы павінны абіраць іх мясцовымі ўладамі і т. д. Але, акрамя менскіх дамоўленасцей, ёсць яшчэ дэкларацыя кіраўнікоў дзяржаў. Мы ўзялі на сябе абавязанні, якія пагражаюць украінскай дзяржаўнасці - як будзе функцыянаваць улада на тых тэрыторыях пасля іх вяртання ва Украіну, з тым, каб яны былі дэцэнтралізаваныя, з тым, каб яны самі вызначалі функцыянаванне моў, каб прызначэння ў сілавыя ўстановы адбываліся па ўзгадненні з мясцовымі ўладамі. Гэта ўжо больш, чым федэрацыя - гэта, здаецца, ужо канфедэрацыя будзе.

- Якія рэальныя перспектывы бязвізавага рэжыму ў краіне, дзе ідзе вайна?

- Гэта залежыць ад таго, у якім стане будзе вайна. Калі гэта будуць актыўныя баявыя дзеянні, як цяпер, то прыняцце палітычнай пастановы будзе абцяжаранае. Прыняцце пастановы аб бязвізавым рэжыме складаецца з трох этапаў. А мы не выканалі самы складаны момант - барацьбу з карупцыяй. Далей пастановы будуць прымаць палітыкі – Еўрапейская Рада і Еўрапейскі парламент. Вось там пытанне вайны можа паўстаць, але калі да таго часу нам удасца дамагчыся дээскалацыі, я думаю, што нават пры развязаным канфлікце можна дасягнуць бязвізавага рэжыму.

- Ці будзе ратыфікаваная дамова аб свабоднай эканамічнай зоне з ЕЗ да 31 снежня 2015 года?

- Зараз адбываецца ратыфікацыя краінамі ЕЗ. З 1 студзені 2016 яна пачнецца прымяняцца так, быццам яна ратыфікаваная абодвума бакамі. Магчыма, адна-дзве краіны зацягнуць працэс ратыфікацыі на пару гадоў.

- У нас, мяркуючы па ўсім, дыпламатычны правал у кітайскім і індыйскім напрамках.

- Праблема ў тым, што мы можам дасягнуць і што мы дасягаем. Ёсць, напрыклад, Японія, якая рэальна нам дапамагае. Не прадае нам што-небудзь, як Кітай, а аказвае дапамогу, уводзіць санкцыі супраць РФ.