Вахтанг Кіпіані: Украінцы маюць моцнае проціяддзе супраць упарадкавання ўлады на стары ўзор

Грамадства не прымае ўпарадкавання ўлады на ўзор партыйнай вертыкалі.

Апошні дзень жніўня Вярхоўная Рада Украіны прыняла ў першым чытанні праект змяненняў у Канстытуцыю краіны, які прадугледжвае дэцэнтралізацыю сістэмы кіравання. Падчас акцыі праціўнікаў канстытуцыйнай рэформы ля будынка ўкраінскага парламента была падарваная баявая граната. Паводле апошніх звестак, былі параненыя блізу 140 чалавек, трое з якіх, байцы Нацгвардыі Украіны, памерлі ў бальніцы.

Аб магчымых палітычных наступствах трагічных падзей 31 жніўня ў інтэрв'ю сайту charter97.org распавёў вядомы ўкраінскі журналіст і гісторык, галоўны рэдактар праекта «Гістарычная праўда» Вахтанг Кіпіані.

- Трагічныя падзеі каля будынка Вярхоўнай Рады - гэта, на вашу думку, хоць і шакавальны, але ўсё-ткі выпадковы інцыдэнт або трывожны сімптом, які паказвае на новы фармат палітычнага супрацьстаяння ва Украіне?

- Гэта вельмі шматгранная падзея. Палітычныя сілы, якія з розных прычынаў не змаглі ўпісацца ў сучасную палітычную карціну, шукаюць падставы, каб пашырыць сваю падтрымку. І тэмы Канстытуцыі, тэмы «продажу» Данбаса Пуціну з’яўляюцца балючымі тэмамі. Напэўна, 100% грамадзян маюць да іх «няроўнае» стаўленне.

Таму «Свабода» і іншыя радыкальныя сілы, якія ўчора праводзілі акцыю пратэсту - гуляюць у «бяспройгрышную» латарэю. Калі б ім атрымалася сарваць галасаванне ў парламенце - гэта быў бы іх «профіт», іх куш, які б яны сарвалі. А калі б галасаванне прайшло - гэта таксама быў бы іх «куш», які дае падставу казаць пра «антынародны рэжым», які выставіў «узброеных да зубоў гвардзейцаў», хоць гэта няпраўда.

Гэтая рыторыка, нават пасля гібелі двух чалавек, усё роўна не знікла. Каментары, якія даюць прадстаўнікі «Свабоды», вельмі падобныя на шаблон, які «напісаны» яшчэ да трагедыі: рэжым спрабаваў незаконна прыняць важныя пастановы, патрыёты выйшлі, іх пабілі. Гэта значыць любое развіццё падзей іх задавальняла: іх пабілі - гэта добра, іх не пабілі і яны «перамаглі» - гэта таксама добра.

Гэта трагічная падзея нічога карэнным чынам не змяняе ў расстаноўцы сіл. «Свабода» амаль год была ў камандзе, якая кіравала краінай пасля Рэвалюцыі годнасці. І яна выпала з гэтай каманды, паспеўшы сябе дыскрэдытаваць. У іх ёсць свая «гісторыя поспеху». Але яны хочуць мець палітычную будучыню, таму будуць выкарыстоўваць любую нагоду, каб давесці, што існуе «рэжым Парашэнкі».

У прадстаўнікоў «Свабоды» ёсць такі тэзіс: «Гэтая ўлада нічым не лепшая за Віктара Януковіча». Гэта безумоўная хлусня. Я зусім не адвакат цяперашняй улады, я яе крытык, але параўноўваць Януковіча і Парашэнку або Мікалая Азарава і Арсенія Яцанюка - гэта проста вар'яцтва і папулізм. Вядома, рэформы новай улады праходзяць вельмі павольна і яны вельмі кропкавыя, часта незаўважныя для людзей, але казаць, што краінай кіруюць такія ж забойцы, як ранейшы прэм'ер і прэзідэнт - гэта няправільна.

Думаю, што прыхільнікі «Свабоды» выйшлі з гэтай сітуацыі ўмацаванымі ў сваім меркаванні, што рэжым будзе «знішчаць» патрыётаў і далей. Тыя ж людзі, якія разумеюць, што папулізм - гэта тупік для краіны, і так ніколі б не галасавалі за «Свабоду». Яна не будзе адлюстроўваць нейкія сур'ёзныя працэсы, якія адбываюцца ў грамадстве, задавальняючыся нейкімі мінімальнымі працэнтамі, якія дазволяць прайсці яе прадстаўнікам у гарадскія рады.

- Акрамя «Свабоды», ёсць яшчэ і сур'ёзная парламенцкая апазіцыя, што галасавала супраць змяненняў у Канстытуцыю і настроеная рашуча. Для канчатковага прыняцця гэтага закона ў прапрэзідэнцкай большасці пакуль недастаткова галасоў. На вашу думку, гэтыя трагічныя падзеі здольныя «выбіць глебу» ў Парламенцкай апазіцыі? Ці могуць яны быць выкарыстаныя ўладай для ўздзеяння на апанентаў у Вярхоўнай Радзе?

Адкажу адразу на другую частку пытання: я не ведаю пра такія «планы» ўлады. Па-мойму, такое цяпер наогул немагчыма. Улічваючы, што ўкраінскае грамадства мае цяпер моцнае проціяддзе супраць такога і не прымае арганізацыі ўлады на стары ўзор, на ўзор партыйнай вертыкалі.

Тым больш, што сам праект дэцэнтралізацыі накіраваны на надаванне большай самастойнасці тэрытарыяльным суполкам і на атрыманне імі фінансавых рычагоў для самакіравання. Гэта зусім не падобна на засяроджванне ўлады ў адных руках.

Па логіцы той жа «Свабоды», Парашэнка нібыта стварае «ўдзельныя княствы» і ў той жа час ён будуе «Прэзідэнцкую вертыкаль», якая будзе дубінай «забіваць» усіх патрыётаў. Гэтак жа не бывае. Наадварот, канстытуцыйная камісія і дэпутаты, якія галасавалі «за», выступаюць за надаванне магчымасці мясцовым уладам кіраваць тэрыторыямі. Гэта, вядома, не будзе ідэальнай формулай, але гэта крок да польскай мадэлі або іншых больш-менш удалых мадэляў мясцовага самакіравання ў Еўропе.

Цяпер ва Украіне няма наогул ніякага самакіравання. Таму любыя формы перадачы ўлады суполкам трэба падтрымліваць. Чаму ж іх не падтрымлівае парламенцкая апазіцыя? На самай справе, парламенцкая апазіцыя гэта падтрымала.

«Апазіцыйны блок», партыя былых рэгіяналаў, падтрымала гэта праз сваё ўяўлення пра тое, што ім гэта выгадна. Яны страцілі сваю сацыяльную базу - Данбас, і любое ўрэгуляванне ў Данбасе дае ім магчымасць атрымаць дадатковыя галасы ў агульнаўкраінскім маштабе. Калі Данбас вернецца ў палітычнае поле Украіны, у іх з'явяцца яшчэ 5 мільёнаў выбаршчыкаў. Таму яны зацікаўленыя ў тым, каб Данбас быў украінскім - зыходзячы са сваёй карыслівай зацікаўленасці.

«Бацькаўшчына» да ўчорашняга дня не вылучала ніякіх умоў для таго, каб растлумачыць, чаму не яна будзе галасаваць «за». З яе боку, гэта гандаль. Партыя цяпер знаходзіцца не ў лепшым стане, у яе няма ўплывовых міністраў, яна проста спрабуе цяпер гандляваць і будзе гэта рабіць да другога чытання закона.

«Самапоміч» - гэта таксама партыя, якая спрабуе ўтрымаць сваю нішу. Яны атрымалі на выбарах 10%. Досвед паказаў, што гэта - «шчыгрынавая скура», і іх падтрымка пачала змяншацца. І павялічыць яе спрабуюць, крытыкуючы ўладу. З аднаго боку, яны не выходзілі з кіруючай кааліцыі, з другога - галасуюць супраць кааліцыйнага законапраекта. Гэта нагадвае сітуацыю «трошкі цяжарнасці». Яны проста хочуць паказаць выбаршчыку, што яны непрымірымыя праціўнікі Парашэнкі і, асабліва, Яцанюка, які з'яўляецца менш папулярнай фігурай.

На жаль, сітуацыя такая, што новых выбараў быць не можа, таму што тая формула кіравання ўрадам, якая ёсць, задавальняе 240-250 дэпутатаў у парламенце. Таму такая сітуацыя працягнецца доўга, а чым бліжэй да выбараў - тым больш «Бацькаўшчына» і «Самапоміч», што фармальна ўваходзяць у кіруючую кааліцыю, будуць адракацца ад «антынароднага» рэжыму.

- У дзень абрання Пятра Парашэнкі прэзідэнтам Украіны, аналітык Юрый Раманенка параўнаў яго з Аляксандрам Керанскім у 1917 годзе. Заканчэнне гісторыі Часовага ўрада і Керанскага мы памятаем. На вашу думку, ці атрымаецца кіруючай кааліцыі, вытрымаць свой цэнтрысцкі, кампрамісны, курс і давесці да канца канстытуцыйную рэформу ва Украіне? Або краіну чакаюць сур'ёзныя палітычныя баталіі?

- Украінскае палітычнае жыццё настолькі непрадказальнае, што будаваць нейкія мадэлі я не буду. Гэтага я проста не магу выказаць здагадку, таму што не валодаю - і ніхто не валодае, на вялікі рахунак - разуменнем таго, што заўтра «выкіне» «Бацькаўшчына», і да якой ступені апазіцыйнасці дойдзе «Самапоміч», або што будзе рабіць Алег Ляшко, які мае ўплыў - дакладней, ягоныя спонсары - на два найбуйнейшыя ўкраінскія канала.

Іх можна «надзьмуць» як шарыкі, але потым яны могуць нечакана «лопнуць». Любая нечаканая падзея можа паламаць нейкую спробу прайсці складаны перыяд сярэдзіну, кампрамісным шляхам. Я не хачу рабіць прагнозаў, але шанец на рэалізацыю гэтага працэсу ёсць.

Я не веру ў істэрычныя крыкі аб «здрадзе», я бачу рацыянальнасць у спробах вывесці Расею за рамкі гэтага працэсу, каб украінскі парламент, а не дарадчыкі з Крамля рэкамендавалі, якія змены ўносіць у Канстытуцыю. Як грамадзянін, я хацеў бы, каб у кіруючай кааліцыі атрымалася давесці рэформу да канца.