Маці самазабойцы з Жодзінскай турмы: Яго катавалі процівагазам, кідалі дроцікі ў спіну

20-гадовы жыхар Салігорска Ягор Пратасеня хацеў суіцыдам прыцягнуць увагу грамадскасці да катаванняў у беларускіх турмах.

Маці Ягора Пратасені збіраецца наведаць сына ў рэанімацыі жодзінскага шпіталя, дзе ён пасля спробы самагубства сёмы дзень не прыходзіць у прытомнасць. «Учора казалі, што сын без змен да лепшага, што станоўчай дынамікі няма», - паведаміла Святлана Пратасеня карэспандэнту «Радыё Свабода».

У рэанімацыі жодзінскага шпіталя на просьбу паведаміць пра стан здароўя Ягора Пратасені кажуць, што гэтыя звесткі даюць толькі блізкім сваякам.

У канцы снежні 2015 г Ягора Пратасеню асудзілі на 14 гадоў зняволення за распаўсюд наркотыкаў. Працэс быў закрыты, сведчылі супраць Ягора і яшчэ аднаго хлопца з Салігорску, які ў выніку атрымаў 11 гадоў зняволення, аператыўныя супрацоўнікі ўправы наркакантролю салігорскай міліцыі.

Паводле звестак следства, Ягор Пратасеня не толькі распаўсюджваў, але і ўжываў псіхатропныя наркотыкі, і на глебе гэтай залежнасці ў яго нібыта развіліся псіхічныя адхіленні, якія і прывялі да спробы суіцыду.

Але Святлана Пратасеня ў гэта не верыць і кажа, што да арышту сына ў красавіку яна не заўважала па ягоных паводзінах, што ён ужывае наркотыкі. «Ён нават не паліў, а што былі ў яго сябры і хлопцы, дык гэта ж нармальна», - кажа маці, якая не верыць, што яе сын быў наркаманам, а тым больш распаўсюднікам псіхатропаў.

Са словаў Святланы Пратасені, сын пачаў пісаць пра намер скончыць жыццё самагубствам неўзабаве пасля арышту, а на сустрэчах з маці распавядаў пра катаванні, якія ўчынялі аператыўнікі з управы наркакантролю.

«Надзявалі на яго процівагаз і закрывалі дзірку, каб не было чым дыхаць. Кідалі дроцікі ў спіну. Шпрыц з нейкай карычневай вадкасцю трымалі каля вены і пагражалі ўкалоць, калі не прызнаецца. Не кажучы ўжо пра тое, як збівалі», - распавяла Святлана.

Паводле яе слоў, сын падчас спаткання пасля суда параўноўваў метады операў з гестапа і казаў, што сваім самагубствам хоча ім адпомсціць, а таксама дапаможа іншым асуджаным паводле артыкула за наркотыкі. Маці спрабавала сына супакоіць і адгаварыць ад суіцыду, а сама пісала ў розныя інстанцыі, каб звярнулі ўвагу на настрой Ягора. Святлане вядома, што ў турме з сынам працаваў псіхолаг - маладая жанчына, якой нібыта ўдалося наладзіць псіхалагічны кантакт з Ягорам, але за два месяцы да спробы суіцыду тую жанчыну замяніў іншы лекар. Што там нарэшце адбылося, Святлане невядома.

5 студзеня жанчына прыехала ў Жодзінскую турму на спатканне з сынам, стала, як усе сваякі, у агульную чаргу. Два разы, як даходзіла чаргу, у спатканні ёй адмаўлялі, і толькі пасля гэтага да яе выйшаў лекар, які сказаў, што яе сына тут ужо няма, яго адвезлі ў рэанімацыю пасля спробы суіцыду. Апошні ліст, які, магчыма, напісаў Ягор, ягонай маці не паказваюць. У турме ёй нават не паведамілі, хто вядзе праверку спробы суіцыду - супрацоўнікі турмы ці міліцыянты з іншых устаноў.

«У выходныя я датэлефанавалася да выконваючага абавязкі начальніка турмы, але ён сказаў, што гэтай справай займаюцца. А хто і ці так гэта, ці, можа, зноў падманулі, я не ведаю», - распавяла Святлана Пратасеня.

Са словаў Пратасені, адміністрацыя Жодзінскай турмы ведала пра суіцыдальныя настроі яе сына, але па-ранейшаму трымала яго ў адзіночнай камеры і ў выніку дапусціла спробу суіцыду. Гэта выклікае абурэнне і ў грамадзянскай актывісткі Ларысы Жыгар з Горадні, якая перапісвалася з Ягорам. «Ён наўпрост пісаў мне, што здзейсніць суіцыд, каб адпомсціць операм. Гэты ліст прапусціла турэмная цэнзура, а дзеянняў, каб гэта прадухіліць, не зроблена ніякіх. Чаму і хто за гэта адкажа?» - Пытаецца Ларыса Жыгар. Вось цытата з ліста, які яна атрымала ад Ягора ў снежні 2012 года.

«Прашу вас пасля маёй смерці надрукаваць пра мяне артыкул і пра прычыны майго самагубства, каб народ ведаў, што ў нашай краіне існуе аддзел «гестапа», і каб дзяржава не змагла пакінуць маё самагубства і запіску па-за ўвагай.

Маё самагубства таксама дапаможа вашай групе дамагчыся агульнай вашай мэты: ужыванне УДВ, замена рэжыму, ужыванне амністыі, аслабіць артыкул 328, частку 3», - напісаў Ягор Пратасеня ў лісце Ларысе Жыгар.

Некаторыя адмыслоўцы кажуць, што ліст хлопца змяшчае прыкметы псіхічных адхіленняў. Так гэта ці не і ці трэба ў выпадку з Ягорам Пратасенем падазраваць у давядзенні да самагубства - на гэтыя пытанні павінна адказаць следства. Але ці дойдзе да яго справа? У Жодзінскай турме сітуацыю са спробай суіцыду Ягора Пратасені пакуль не каментуюць.

Са словаў кіраўніка ініцыятыўнай групы для стварэння аб'яднання «Матчын рух 328» Ларысы Жыгар, выпадак з Ягорам Пратасенем сведчыць аб сістэмных парушэннях правоў зняволеных у справах, якія звязаны з наркотыкамі. Ларыса Жыгар паведаміла, што звярнулася з адкрытым лістом да Аляксандра Лукашэнкі, патрабуючы спыніць хвалю катаванняў у дачыненні да тых, хто асуджаны і хто пад следствам паводле артыкула 328 Крымінальнага кодэкса.