Леў Гудкоў: Насельніцтва Расеі жыве ў атмасферы пярэдадня вялікай вайны

Комплекс непаўнавартасці, выкліканы крахам СССР, абярнуўся мілітарысцкай эйфарыяй і антыамерыканізмам.

Масква пагражае Вашынгтону «балючымі» захадамі ў адказ у выпадку ўвядзення новых санкцый з боку ЗША. Пра гэта ў сераду, 19 кастрычніка, паведамляюць расейскія СМІ са спасылкай на заяву намесніка кіраўніка МЗС РФ Сяргея Рабкова.

«Калі ЗША насуперак здароваму сэнсу і досведу дастаткова хваравітаму ўжо для сябе ўсё-такі пойдуць шляхам далейшага нарошчвання санкцыйных мер, запэўніваю вас, у нашым арсенале знойдуцца крокі, якія адгукнуцца досыць хваравіта», - сказаў выступаючы ў Дзярждуме Рабкоў, які лабіраваў законапраект аб прыпыненні дамовы з ЗША па ўтылізацыі плутонію.

Пагадненне адобранае практычна аднадушна пры адным устрыманым.

Нагадаем, прэзідэнт ЗША Барак Абама заявіў напярэдадні, што знешнепалітычныя дзеянні Расеі падрываюць міжнародныя нормы паводзін, і зняпраўдзіў любыя здагадкі пра тое, што ЗША якім-небудзь чынам ушчамляюць інтарэсы Расеі.

«Мы ўважаем, што Расея - вялікая, важная краіна з войскам, якое саступае толькі нашаму, і яна павінна быць часткай развязання глабальных праблем, а не часткай праблемы», - сказаў Абама.

«Аднак яе (Расеі - заўвага.) паводзіны падрываюць міжнародныя нормы і правілы такім чынам, што гэта патрабуе рэакцыі з нашага боку», - сказаў Абама ў сувязі з расейскай агрэсіяй ва Украіне і іншымі дзеяннямі Масквы.

Між тым Аналітычны цэнтр Юрыя Лявады апублікаваў у сераду вынікі даследавання, якія пацвярджаюць, што ў Расеі захоўваецца "пераважна негатыўнае стаўленне да ЗША, роўна як і да Еўразвязу, у цэлым, і да Украіны, між іншым. А пазней стала вядома, што Левада-цэнтр падаў у суд скаргу на пастанову Мінюста РФ аб уключэнні арганізацыі ў рэестр «замежных агентаў».

Пра вытокі антыамерыканізму і нагнятанне вайсковага запалу ў краіне, а таксама пра тое, чаму ў гэтым кантэксце «пад раздачу» трапляюць НКА карэспандэнт Расейскай службы «Голоса Америки» пагутарыў з дырэктарам Аналітычнага цэнтра Юрыя Лявады, доктарам філасофскіх навук Львом Гудковым.

- Леў Дзмітрыевіч, калі меркаваць паводле апошніх выказванняў расейскіх палітыкаў і дыпламатаў, то ўзнікае адчуванне новага ўздыму антыамерыканізму. А што паказваюць сацыялагічныя замеры?

- Узровень антыамерыканскіх настрояў сапраўды вельмі высокі, хоць за апошнія паўтара года ён нават трошкі знізіўся. Пік антыамерыканізму прыходзіцца на студзень 2015 года. Тады пра сваё негатыўнае стаўленне да ЗША заявілі 81 адсотак, а цяпер - 64, і прыкладна на гэтым узроўні паказчык знаходзіцца ўжо блізу года. Так што інтэнсіўнасць прапаганды стала крыху меншай, але стабільна трымаецца на высокім узроўні. Таму можна казаць пра сістэматычнае навязванне (грамадзянам) антыамерыканскіх уяўленняў.

- Але навошта гэта патрэбна Крамлю, якіх мэт ён імкнецца дасягнуць такім чынам?

- За гэтым стаяць дзве рэчы. Дыскрэдытацыя каштоўнасцяў прававой дзяржавы, свабоды, правоў чалавека, якія асацыююцца з Захадам і ЗША. А ў дадатку да гэтага - дыскрэдытацыя ўсіх тых груп і палітычных сілаў, якія хочуць пераменаў і рэформаў у Расеі і выступаюць з крытыкай аўтарытарнага рэжыму Пуціна.

Таму іх агулам прызначаюць замежнымі агентамі, пятай калонай, нацыянал-здраднікамі. Так сам па сабе высокі ўзровень антызаходніх і антыамерыканскіх настрояў зваротным святлом ачарняюць апазіцыю. Гэта значыць, афіцыйная прапаганда накіравана нават не столькі ў адрас Амерыкі, колькі ў адрас рознага роду крытыкаў рэжыму. Таму яна такая назойлівая і сталая.

- Многія экспэрты адзначаюць, што ў Расеі цяпер узмацняюцца мілітарысцкія настроі і нагнятаецца запал з нагоды патэнцыйнага збройнага супрацьстаяння. Наколькі гэта так?

- Гэта дакладна. Насельніцтва жыве ў атмасферы пярэдадня вялікай вайны. Гэта ўжо не проста канфрантацыя або інфармацыйная вайна, але і, як часам кажуць нашы рэспандэнты, пачатак Трэцяй сусветнай вайны - толькі пакуль яшчэ ў халоднай фазе. Таму тут надзвычай важна тое, што менавіта канфрантацыя з Захадам падаецца прапагандай як яго супрацьдзеянне Расеі, якая адраджаецца і ўзмацняецца.

А тое, што Пуцін, на думку прапагандыстаў, вярнуў Расеі статус вялікай дзяржавы, наўпрост звязваецца з рэўнасцю Захада, яго варожасцю. І адпаведна, чым мацнейшы гэты ўяўны, ілюзорнае супраціў Захаду, тым вышэй падымаецца градус нацыянальнага гонару і самапавагі.

На самай справе тут ляжыць у аснове комплекс непаўнавартасці, звязаны з крахам Савецкага Саюза, а абарочваецца ўсё мілітарысцкім уздымам і ваяўнічай рыторыкай. Ідзе свайго роду гульня ў вайну. Гэта не рэальная мабілізацыя, а такая прымерка (на сябе) стану вайны. Прычым, гэта не звязана ні з якімі рэальнымі дзеяннямі Захаду. Гэта менавіта наркатычны эфект прапаганды.

- Крэмль не рызыкуе стаць тут закладнікам уласнай палітыкі?

- Думаю, што так. Але людзі ставяцца да гэтага дастаткова фаталістычна, мяркуючы, што неяк усё абыдзецца, спусціцца на тармазах і так ці інакш - пасля гучных заяў і агрэсіўных слоў і жэстаў - супакоіцца. Таму я і кажу аб гульні. Усё гэта адначасова сапраўды сумяшчаецца з мілітарысцкай эйфарыяй і пачуццём самазадавальнення, а цалкам рэальны страх спалучаецца з надзеяй, што ўсё неяк само сабой вырашыцца.

- Расейскае кіраўніцтва пастаянна кажа, што не жадае, каб краіна аказалася ў ізаляцыі, але сваімі дзеяннямі ва Украіне, Сірыі ўзмоцнена спрыяе якраз адваротнаму. У чым сутнасць феномена, па-вашаму?

- Гэта дэмагогія Крамля надзвычай характэрная. Збольшага людзі гэта разумеюць. Але ім падабаецца дэманстрацыя нахабнай сілы, «сапраўднага бандыцкага шыку», як пісаў Мандэльштам (аб Валянціне Катаевай - В.В). Людзі, паўтаруся, разумеюць, што гэта хлусня, але ўсё ж такі трэба прыняць да ўвагі, што дзве траціны насельніцтва жывуць там, дзе нарадзіліся, нікуды не выязджаючы. І для іх праблема ізаляцыі - віртуальная пагроза.

А вось для жыхароў буйных гарадоў, для сярэдняга класа Расеі - гэта сапраўды, пагроза, якая палохае людзей і спараджае іх незадаволенасць і раздражненне. Адсюль хоць і вельмі слабыя, але ўсё ж апазіцыйныя настроі.

- А ці не прысутнічае тут таксама імкненне ўскласці віну за ўласныя беды на чужыя галовы?

- Вядома, так і ёсць. Нездарма амерыканскім палітыкам прыпісваюцца ўсе тыя характарыстыкі, якія найбольш уласцівыя менавіта расейскім лідарам. І гэта добра засвойваецца насельніцтвам. Тут дзейнічае яшчэ адзін вельмі важны прынцып. Галоўнае не ў тым, што амерыканцы лепшыя ці мы лепшыя, а ў тым, што ўсе вакол - драпежнікі, усе дрэнныя. Гэта старанна ўкараняецца ў масавую свядомасць. Вось таму і дасягаецца нейкі кансэнсус.