Без тэрміну даўнасці

20 гадоў таму – 14 лістапада 1996 года – старшыня Цэнтравыбаркаму Віктар Ганчар быў гвалтоўна зняты са сваёй пасады.

Шлях у працоўны кабінет яму заступіла Служба аховы Лукашэнкі, які падпісаў указ аб адстаўцы Ганчара. Нягледзячы ні на што, Віктар Ганчар прарваўся ў свой кабінет, але адтуль яго сілай выправадзілі прэзідэнцкія ахоўнікі, піша belaruspartisan.org.

З 15 лістапада 1996 года пасаду старшыні Цэнтрвыбаркама займае сумна вядомая Лідзія Ярмошына. Магчыма, сёння яна нейкім чынам адзначыць дату. Але ці ўзгадае яна пра лёс Віктара Ганчара, якому калісьці актыўна пярэчыла ў многіх пытаннях?

Нагадаем, што на рэферэндум 1996 года былі вынесены пытанні аб пашырэнні паўнамоцтваў прэзідэнта і ўнясенні змяненняў і дапаўненняў у Канстытуцыю.

14 лістапада 1996 года старшыня Цэнтрвыбаркама Віктар Ганчар правёў прэс-канферэнцыю, на якой заявіў, што не зацвердзіць вынікі рэферэндуму, калі працягнецца практыка татальнага парушэння заканадаўства.

Са слоў Ганчара, указ Лукашэнкі аб яго адстаўцы канчаткова перакрэсліў легітымнасць рэферэндуму.

Старшыня Канстытуцыйнага суда Валерый Ціхіня тады ўстаў на абарону Віктара Ганчара. «У мэтах захавання канстытуцыйнай законнасці ў краіне рэкамендую Вам скасаваць свой указ у дачыненні да В. І. Ганчара як выдадзены з перавышэннем сваіх канстытуцыйных паўнамоцтваў», – напісаў Ціхіня ў звароце да Лукашэнкі.

Спікер парламента Сямён Шарэцкі, які запатрабаваў прапусціць яго ў памяшканне ЦВК і спынены аховай, заявіў журналістам: «Я звяртаюся да ўсіх. Я звяртаюся да сусветнай грамадскасці. У рэспубліцы пачаўся захоп улады неканстытуцыйным шляхам...»

- Я сёння казаў бы не толькі аб тым, як Віктара Ганчара выкінулі з кабінета старшыні ЦВК, але і аб тым, якая доля спасцігла яго потым, - кажа праваабаронца Валянцін Стэфановіч. - Ёсць абсалютна сур'ёзныя падставы меркаваць, што гэта было палітычна матываванае выкраданне і пазасудовае пакаранне.

Што тычыцца таго, як Ганчара выкідвалі з кабінета, то ўсё гэта было вынікам супрацьстаяння парламента і прэзідэнта. Тады была пачата працэдура імпічменту, якая нават была прынятая да вытворчасці Канстытуцыйным судом Рэспублікі Беларусь. Нібыта потым усё адклікалі, але гэта ж не справа прыватнага характару, якая распачынаецца на заяву пацярпелага і можа быць спынена пасля прымірэння бакоў. У гэтым выпадку адклікаць нічога было немагчыма, а тое, што адбылося – вынік неправавых мер.

Чым скончылася супрацьстаянне Лукашэнкі і парламента мы ўсе выдатна ведаем. Улада была сканцэнтраванай у адных руках. Законны парламент разагналі, на яго месца прызначылі новы. І рэферэндум, і новы парламент не былі прызнаныя. Доўгі час «палата прадстаўнікоў» наогул не ўспрымалася міжнароднай грамадскасцю.

Што тычыцца самога рэферэндуму, то Віктар Ганчар у бытнасць старшынёй ЦВК заяўляў, што нават не ведае, колькі бюлетэняў надрукавана на гэты рэферэндум...

Было заключэнне міжнародных арганізацый, што рэферэндум прайшоў са значнымі парушэннямі і не можа быць прызнаны дэмакратычным.

За фальсіфікацыю вынікаў рэферэндуму прадугледжана адказнасць, у тым ліку і крымінальная. Можна па-рознаму кваліфікаваць гэтыя дзеянні. Адпаведна, рознымі будуць і ацэнкі тэрмінаў даўніны гэтага злачынства.

Але ў справе знікнення Віктара Ганчара тэрміну даўнасці быць не можа, бо гэта злачынства супраць чалавецтва. Як праваабаронца я спадзяюся, што надыдзе час, калі тыя, хто да гэтага датычны, паўстануць перад справядлівым судом і панясуць належнае пакаранне за свае дзеянні. І ў свеце дастаткова прыкладаў, калі такое адбываецца.

Напрыклад, Аргенціна, дзе прайшлі працэсы над кіраўнікамі хунты, якая правілі там да 1983 года і знішчылі тысячы грамадзян. Адзін з кіраўнікоў гэтай хунты Хорхэ Рафаэль Бачыла атрымаў немалы тэрмін і памёр у турме ў даволі сталым узросце. Але самае галоўнае, што цяпер там ідуць працэсы над выканаўцамі. Над тымі, хто кіраваў верталётамі смерці, з якіх людзей выкідалі ў акіян, над прадстаўнікамі спецслужбаў, якія забіралі дзяцей у дысідэнтаў і аддавалі іх у сем'і вайскоўцаў.

Аналагічныя працэсы адбываюцца ў Чылі. Адным словам, прыклады ёсць. І я спадзяюся, настануць часы, калі і вінаватыя ў смерці Віктара Ганчара, Анатоля Красоўскага, Юрыя Захаранкі і Дзмітрыя Завадскага будуць пакараныя. Пакуль мы можам толькі здагадвацца, хто аддаваў загад на іх ліквідацыю. Але гэтыя людзі адкажуць за свае злачынствы - у адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.