Спецдакладчык ААН: Ніякага паляпшэння ў сітуацыі ў Беларусі не адбылося

Нягледзячы на зняцце санкцый, рэжым Лукашэнкі не зрабіў ніякіх крокаў у бок дэмакратыі.

Сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі не змянілася. Такая выснова ўтрымліваецца ў справаздачы спецдакладчыка ААН аб сітуацыі ў Беларусі Міклаша Харашці, які будзе прадстаўлены на 32-й сесіі Рады ААН у правах чалавека, паведамляе БелаПАН.

Сесія пройдзе з 13 чэрвеня да 1 ліпеня ў Жэневе. Справаздача змяшчае інфармацыю, атрыманую спецдакладчыкам да 31 сакавіка 2016 года.

У справаздачы Харашці паказвае на такі станоўчы факт, як вызваленне шасцярых палітвязняў напярэдадні «прэзідэнцкіх выбараў» 2015. Пры гэтым дакладчык занепакоены тым, што вызваленне палітвязняў «было ў такім жа адвольным стылі, як і іх узяцце пад варту». Акрамя таго, вызваленыя не былі адноўленыя ў сваіх грамадзянскіх і палітычных правах.

Самі «выбары», у адрозненне ад папярэдніх 2010 года, праходзілі без гвалту з боку міліцыі і арыштаў палітычных апанентаў улады, адзначае дакладчык. Аднак, нягледзячы на гэта, «выбары» не былі прызнаныя АБСЕ «годнымі большага даверу, чым выбары 2010 года». (Нагадаем, АБСЕ паводле вынікаў свайго назірання крытыкавала, прынамсі, працэдуру падліку галасоў, адсутнасць адзінага спісу выбаршчыкаў, адсутнасць у выбарчых камісіях прадстаўнікоў апазіцыйных кандыдатаў).

«Таму вызваленне вязняў напярэдадні «выбараў» без аднаўлення іх права вылучаць на іх сваю кандыдатуру, магчыма, толькі пагоршыла атмасферу страху, у якой ужо не першае дзесяцігоддзе вядзецца кіраванне краінай. Рэпрэсіўная прававая сістэма пасля 2010 года стала толькі яшчэ больш жорсткай, і адначасова больш жорстка сталі сістэматычна ўжывацца крымінальныя і адміністрацыйныя пакаранні ў дачыненні да апанентаў і крытыкаў і наогул усіх, хто якім-небудзь чынам, нават цалкам мірна, выказвае нязгоду», - адзначае Харашці.

«Праверкай таго, наколькі «прэзідэнт» краіны настроены правесці рэформу ў галіне рэгулявання правоў чалавека ў Беларусі», на думку дакладчыка, стануць будучыя «парламенцкія» выбары (іх плануецца правесці 11 верасня). «Беларускі «парламент» - адзіны на еўрапейскім кантыненце не мае ў сваім складзе нават падабенства апазіцыі і абмяжоўваецца тым, што паслухмяна праштампоўваць пастановы «прэзідэнта». Гэта належыць да складаў «парламента» ўсіх скліканняў за апошнія 20 гадоў, незалежна ад таго, ці спрабавала апазіцыя ўзяць у іх удзел або байкатавала «выбары» на знак пратэсту супраць абмежаванняў», - гаворыцца ў справаздачы.

Харашці таксама звяртае ўвагу на тое, што ў Беларусі па-ранейшаму ўжываецца смяротнае пакаранне, што з'яўляецца «яшчэ адным тыповым невыкананнем праваабарончых стандартаў, якое адрознівае гэтую краіну ад усіх астатніх краін на еўрапейскім кантыненце».

Як адзначаецца ў дакладзе, не адбылося зменаў у «дазвольным прынцыпе» свабоды сходаў і асацыяцый. «Гэтая сістэма палягае ў тым, што дэ-юрэ становіцца крымінальна каральным усякі тып публічнай дзейнасці, які не атрымаў папярэдняга адабрэння уладаў», - канстатуе Харашці.

Па-ранейшаму захоўваюцца складанасці для дзейнасці арганізацый грамадзянскай супольнасці і палітычных партый. «Ушчамленне права на свабоду асацыяцыі абумоўленае трыма асноўнымі абмежаваннямі: правіламі ў дачыненні да рэгістрацыі, шырока распаўсюджанымі адмовамі ў рэгістрацыі і ўсталяваннем крымінальнай адказнасці за несанкцыянаваную грамадзянскую дзейнасць і яе фінансаванне», - гаворыцца ў дакладзе.

Яго аўтар адзначае: хоць за апошнія месяцы апазіцыйныя акцыі не разганяліся праваахоўнымі органамі, на іх удзельнікаў накладаліся «непрапарцыйна высокія адміністрацыйныя штрафы».

Харашці таксама паказвае на факты парушэння свабоды СМІ ў Беларусі, пераследу журналістаў, якія супрацоўнічаюць з замежнымі медыя без акрэдытацыі МЗС.

У краіне адсутнічае спрыяльнае становішча для бяспечнай працы праваабаронцаў, гаворыцца ў дакладзе. У якасці прыкладаў прыводзіцца суд над Міхаілам Жамчужным, прысуджаным да 6 гадоў зняволення, пераслед гомельскага праваабаронцы Леаніда Судаленкі, высылка з краіны праваабаронцы Алены Танкачовай.

Харашці таксама адзначае, што ўлады адмаўляюцца надаць праваабаронцам доступ да пенітэнцыярнай сістэмы. Пры гэтым па-ранейшаму з'яўляюцца паведамленні пра ўжыванне катаванняў у месцах пазбаўлення волі, гаворыцца ў дакладзе.

У краіне захоўваецца практыка адвольнага затрымання грамадскіх і палітычных актывістаў, журналістаў, праваабаронцаў, няма зрухаў у расследаванні нераскрытых спраў аб знікненні апазіцыйных палітыкаў і журналіста Змітра Завадскага ў 1999-2000 гадах, адзначае дакладчык.

Ён занепакоены тым, што сцвярджэнне пра паляпшэнне сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі, «якое склалася праз нязначныя змены», «можа схаваць адсутнасць палітычнай волі і гатоўнасці прыступіць да жыццёва неабходных фундаментальных зрухаў».

У дакладзе ўтрымліваюцца рэкамендацыі для беларускіх уладаў. Харашці, прынамсі, рэкамендуе: аднавіць усіх вызваленых палітвязняў у грамадзянскіх і палітычных правах; скасаваць артыкул 193.1 КК (адказнасць за ўдзел у дзейнасці незарэгістраванай арганізацыі); увесці заяўляльны прынцып рэгістрацыі партый і грамадскіх аб'яднанняў; увесці мараторый на смяротнае пакаранне, выканаць рэкамендацыі АБСЕ ў паляпшэнні выбарчага заканадаўства; заснаваць незалежны орган, які адказвае за прызначэнне, прасоўванне па службе, часовае адхіленне ад пасады і звальненне суддзяў і пракурораў у адпаведнасці з Асноўнымі прынцыпамі незалежнасці судовых органаў.

У суправаджальнай запісцы да дакладу сакратарыята Рады ў правах чалавека (РПЧ) ААН адзначаецца: «Сабраныя матэрыялы паказваюць, што за выключэннем нядаўняга вызвалення палітычных зняволеных напярэдадні «прэзідэнцкіх выбараў» 2015 года ніякіх іншых паляпшэнняў у сітуацыі сталага сістэматычнага абмежавання асноўных правоў чалавека, якая паслужыла падставай для ўвядзення мандата Спецыяльнага дакладчыка ў 2012 годзе, адзначана не было».

У сувязі з гэтым РПЧ уважаюць за неабходнае «і далей захоўваць дасягнуты ўзровень кантролю з боку ААН за выкананнем Беларуссю яе абавязкаў у галіне правоў чалавека, асабліва ў кантэксце будучых «парламенцкіх «выбараў».