«Зеркало недели». Улада Лукашэнкі пад пагрозай

Падзенне ўзроўню жыцця азначае не толькі пагрозу сацыяльнага выбуху, але і зніжэнне лаяльнасці сілавых структур, якія з'яўляюцца падмуркам рэжыму.

Сёння ў Менску з поўным правам могуць святкаваць знешнепалітычную перамогу - нарэшце прадзёртая міжнародная ізаляцыя беларускага кіраўніцтва. І ўпершыню за многія гады Аляксандр Лукашэнка наведаў Заходнюю Еўропу. Візіт Лукашэнкі ў Італію, дзе ў канцы траўня ён сустрэўся з Папам Рымскім Францішкам I і італьянскім прэзідэнтам Сэрджыа Матарэлам, стаў першым з восені мінулага года, калі Еўразвяз прыпыніў шматгадовыя санкцыі ў дачыненні да 171 беларуса і трох кампаній, піша Ўладзімір Краўчанка ў газеце «Зеркало недели».

Гэтую пастанову ў ЕЗ прынялі пасля таго, як Менскам былі вызваленыя палітычныя зняволеныя. Змякчылі санкцыі і Злучаныя Штаты. «Беларусь уваходзіць цяпер у новы перыяд стасункаў з Захадам», - адзначаюць у Вашынгтоне, дзе ўжо гатовыя абмеркаваць з Менскам узаемнае вяртанне паслоў і вайсковых аташэ.

У беларускай сталіцы паспела пабываць мноства прадстаўнікоў Еўрапейскага Звязу і Злучаных Штатаў. Відавочна, што ўслед за паездкай Лукашэнкі ў Італію будуць зробленыя і іншыя візіты ў краіны Еўразвязу. Ад пачатку «адлігі» Менск і Брусэль пачалі перамовы аб лібералізацыі візавага рэжыму, вярнуліся да дыялогу аб правах чалавека. Беларусь аднавіла ўдзел ва Усходнім партнёрстве, а кіраўніцтва краіны загаварыла аб уступленні ў СГА.

Мінулай восенню беларуская апазіцыя негатыўна ацаніла пастанову Еўрапейскага Звязу аб прыпыненні санкцый. Многія мяркуюць, што Еўразвяз у стасунках з Беларуссю абраў прагматызм. Але, на думку беларускага палітолага Рамана Якаўлеўскага, у палітыцы Захаду пераважае цынізм.

Цяжка не пагадзіцца з гэтай ацэнкай. Хоць пастанова размарозіць стасункі з аўтарытарнай Беларуссю азначала не проста поспех беларускай дыпламатыі, лавіруе паміж Захадам і Расеяй, а ўзмацненне рэжыму Лукашэнкі і паслабленне дэмакратычнай апазіцыі.

Заходнія экспэрты часта кажуць, што незалежнасць Беларусі трэба ўмацоўваць, інакш яна будзе паглынутая Расеяй. На самай справе Захад не ведае, што рабіць з аўтарытарнай Беларуссю: у Брусэля няма стратэгіі ні ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі, ні дэмакратычнай апазіцыі. На гэтым фоне «палітыка шматвектарнасці» Менска выглядае паспяховай. Але за лавіраванне Менска паміж РФ і ЕЗ, калі Лукашэнка палохае Маскву рухам на Захад, а з Брусэлем заігрывае лібералізацыяй свайго рэжыму, крыецца цяжкая эканамічная сітуацыя ў Беларусі і ўзрастаючы ўплыў Крамля на гэтую краіну.

Беларусь эканамічна моцна прывязаная да Расеі. І праблемы ў эканоміцы расейскай непасрэдна ўплываюць на беларускую. Як адзначае эканаміст Леанід Злотнікаў, апошнія два гады знізіліся энэргетычныя субсідыі і расейскія крэдыты для Беларусі. Сягоння ў Беларусі ідзе эканамічны спад, абясцэньваецца беларускі рубель, павялічваецца масавая неплацежаздольнасць прадпрыемстваў, нарастае пратэрмінаваная запазычанасць, памяншаюцца даходы насельніцтва, расце беспрацоўе.

Міжнародныя арганізацыі сур'ёзна пагоршылі прагноз эканамічнага спаду ў Беларусі на бліжэйшыя гады. Паводле ацэнак экспэртаў Еўразійскага банка развіцця (ЕАБР), сёлета плануецца падзенне ЎБП краіны на 0,5-1,5%. У сваю чаргу МВФ прагназуе скарачэнне ЎБП на ўзроўні 2,7%, а Сусветны банк - на 3%.

Эканамічная сітуацыя, якая пагаршаецца, у Беларусі пагражае ўладзе Аляксандра Лукашэнкі. Бо падзенне ўзроўню жыцця азначае не толькі пагрозу сацыяльнага выбуху, але і зніжэнне лаяльнасці сілавых структур, якія з'яўляюцца падмуркам рэжыму. Расейская ж спецслужба мае дастаткова моцны ўплыў на беларускі КДБ і войска. І калі ў Беларусі ў найбліжэйшай будучыні і магчымыя перамены ў кіраўніцтве рэспублікі, то толькі з падачы Крамля і мясцовых спецслужбаў.

Гэтую пагрозу, думаецца, у Менску добра ўсведамляюць. Зрэшты, у арсенале расейцаў не толькі пуга, але і пернік. Бо беларуская эканоміка датацыйная, для стабілізацыі сітуацыі патрэбныя рэформы і крэдыты. Магчыма, што Захад у сваім імкненні ўмацаваць незалежнасць Беларусі і дасць ёй неабходныя сродкі. Але на гэтую сітуацыю вымушаны будзе рэагаваць Крэмль, спрабуючы прапанаваць свайму партнёру ў саюзнай дзяржаве лепшыя ўмовы, чым Захад. Менавіта гэтага і дамагаецца Лукашэнка, традыцыйна паразітуе на эканамічнай і вайскова-палітычнай зацікаўленасці Масквы ў Менску: для Крамля Беларусь - фарпост Расеі на яе заходніх межах. Ды і беларускае кіраўніцтва разглядае Маскву ў якасці вайскова-палітычнага хаўрусніка Менска, і іх вайсковае супрацоўніцтва толькі ўмацоўваецца.

Як адзначае былы кандыдат у прэзідэнты Беларусі Андрэй Саннікаў, «бесперапынна праходзяць вучэнні. У верасні будуць праведзены сумесныя вучэнні дэсантных войскаў. Узброеныя сілы дзвюх краін знаходзяцца паміж сабой у пастаянным кантакце. У Беларусі ёсць вайсковая інфраструктура, якой Расея можа скарыстацца ў любы момант».

Сёння ў Маскве выказваюць крайнюю зацікаўленасць у з'яўленні расейскай вайскова-паветранай базы ў Бабруйску. Гэтае пытанне ўздымалася 16 траўня падчас візіту ў Менск Лаўрова. Дарэчы, як паведамляў RFI, акрамя гэтага пытання на перамовах таксама абмяркоўвалася і пытанне размяшчэння ў краіне аператыўна-тактычнага ракетнага комплексу «Іскандэр».

Перспектыва з'яўлення расейскай авіябазы ў Бабруйску не можа не трывожыць Кіеў, бо Масква, такім чынам, можа стварыць сталую вайсковую пагрозу на паўночных межах Украіны. І хоць Аляксандр Лукашэнка не раз адпрэчваў магчымасць нападу на Ўкраінскую дзяржаву з тэрыторыі сваёй краіны, спецыфіка яго рэжыму такая, што беларускі кіраўнік не можа гарантаваць, што праз украіна-беларускую мяжу расейскія самалёты не паляцяць бамбіць украінскія гарады і вёскі.

У выпадку неабходнасці расейскае кіраўніцтва паставіць марыянеткавы Менск перад фактам. У Еўропе таксама вельмі занепакоеныя перспектывамі з'яўлення расейскай авіябазы ў Беларусі. «Гэта не толькі павысіць узровень недаверу, але і павялічыць пагрозу выпадковай вайны. Размяшчэнне расейскіх войскаў будзе несці пагрозу бяспекі ў рэгіёне», - мяркуе супрацоўнік нямецкага Фонду Конрада Адэнаўэра Вольфганг Зендэр.

У мінулым Лукашэнка не раз публічна выступаў супраць размяшчэння расейскай авіябазы на беларускай тэрыторыі. На яго думку, размяшчэнне ў Беларусі базы прынясе яго краіне больш мінусаў, чым плюсаў. Адной з прычын негатыўнага стаўлення да расейскай ініцыятывы, са слоў беларускіх экспэртаў, з'яўляецца не толькі адсутнасць у Менску жадання ўцягвацца ў супрацьстаянне Расеі і Захаду, але і расце асцярога, што вайсковыя базы могуць быць выкарыстаны расейцамі ў якасці інструмента для ўмяшання ва ўнутрыпалітычныя працэсы і ціск на беларускае кіраўніцтва.

Аднак імавернасць таго, што расейскія самалёты ў будучыні будуць базавацца ў Бабруйску, усё ж высокая. Экспэрты разглядаюць пазіцыю Аляксандра Лукашэнкі як чарговы гандаль паміж Беларуссю і Расеяй. Яго прадметам традыцыйна можа стаць вылучэнне крэдытаў або іншыя прэферэнцыі.

Як адзначае былы кіраўнік беларускага парламента Станіслаў Шушкевіч, «Расея хоча размясціць гэтыя базы, яна хоча прадэманстраваць свой імперскі характар. Лукашэнка на гэта пойдзе, яму няма куды дзявацца, інакш ён тут не ўтрымаецца. Без падтрымкі Расеі ён не ўтрымаецца на сваім месцы».

Зрэшты, Саннікаў не выключае, што тэма новай базы ў Беларусі падкідваецца для таго, каб шантажаваць Захад і вымагаць крэдыты. У сваю чаргу ўкраінскія экспэрты не выключаюць, што размовы пра базу ў Бабруйску могуць быць адным з элементаў ціску Масквы на Украіну і яе міжнародных партнёраў, каб прымусіць іх пайсці на расейскія ўмовы ва ўрэгуляванні «канфлікту на Данбасе».

У любым выпадку для Кіева важна разумець, што Беларусь Аляксандра Лукашэнкі зусім не нейтральная і сяброўская краіна, а хаўруснік агрэсара.