Стан Лукашэнкі пагаршаецца

Беларускі дыктатар даўно і сур'ёзна хворы, заяўляе расейскі палітолаг.

Андрэй Суздальцаў апублікаваў на сайце politoboz.com свае разважанні, у якіх сцвярджае, што кіраванне Лукашэнкі можа скончыцца ў любы момант.

Прыводзім тэкст артыкула цалкам:

У праграмнай раскладцы маскоўскага правайдэра АКАДО канал 123 зарэзерваваны за «Беларусь ТВ». Пераключыўшы ўвечары на дадзеную кнопку, можна паглядзець праграму «Панарама». Гэта цікава і займальна ...

Варта адразу адзначыць, што цікавасць да прагляду ў дадзеным выпадку выключна прафесійная, бо на фоне амаль тысячы тэлевізійных каналаў АКАДО беларускі выглядае рэмейкам вядомага канала «Ностальгия», дзе можна паглядзець «Новогодний огонёк» 1960-1980-х гадоў, «Клуб кинопутешествий» і запіс праграмы «Время» з нязменным Л. І. Брэжневым.

На «Беларусь ТВ» месца Леаніда Ільіча трывала займае Аляксандр Рыгоравіч, а ў астатнім псеўданавінавы шэраг застаецца ў стылі позняга савецкага застою або сучаснай Паўночнай Карэі - бясконцая радасць народа на фоне каскаду прызнаных ва ўсім свеце перамог і поспехаў, якія на злосць шматлікім унутраным і вонкавым ворагам творыць натхнёны і працавіты народ пад сталым і незаменным кіраўніцтвам клапатлівага і праніклівага кіраўніка. Усё гэта, натуральна, адбываецца на фоне абавязковай зайздрасці суседзяў.

Беларускае тэлебачанне, якое ў апошнія два гады адчувальна дэградавала, пры вядомых абмежаваннях можна лічыць своеасаблівым індыкатарам стану не столькі краіны, так як яно распавядае пра Беларусь у стылі кінафільма «Кубанскія казакі», але ў большай ступені ўзроўню адэкватнасці кіраўніцтва.

Натуральна, было б памылкай спадзявацца выключна на беларускае ТБ, але тэлевізійны «індыкатар» сведчыць, як, зрэшты, і іншыя індыкатары сацыяльна-эканамічнай і палітычнай сітуацыі ў краіне - статыстыка і апытанні(са зразумелымі недаверам), назіранні і інтэрв'ю, а таксама рэакцыі знешніх сіл на ўнутраныя і вонкавыя працэсы, якія адбываюцца ў краіне, што Рэспубліка Беларусь знаходзіцца ў стадыі палітыка-эканамічнай стагнацыі. Прычым сумніўна, каб вышэйшае кіраўніцтва краіны разумела размах праблемы.

У канцы 1980-х гг. такі палітычны і сацыяльна-эканамічны стан велізарнай, але ўжо зніклай краіны назвалі «застоем». Вельмі хутка дадзенае слова стала палітычным тэрмінам, сімвалізуючым пэўную стадыю існавання, як палітычнага рэжыму, так і грамадства.

Застой уяўляе з сябе своеасаблівую кропку біфуркацыі ў палітыцы і эканоміцы канкрэтнай краіны, якая сімвалізуе агонію ранейшай палітыка-ідэалагічнай сістэмы і дэградацыю эканомікі, якая задыхацца без структурных эканамічных рэформаў.

1. З аднаго боку, вычарпаныя ўсе матэрыяльныя рэсурсы старой эканамічнай сістэмы, апрабаваныя ўсе, уключаючы адміністрацыйна-рэпрэсіўныя, формы і метады стымулявання эканамічнага росту. У гэтых умовах яшчэ можа працягвацца экстэнсіўны рост, фармальна можа павялічвацца ВУП, што, тым не менш, не адбіваецца станоўча на жыццёвым узроўні насельніцтва, а хутчэй нават зніжае яго, так як інвестыцыі ў эканоміку аказваюцца ў пастцы галіновых лабістаў і амбіцый палітычнага кіраўніцтва (у канцы 1990-х гадоў склады ў СССР апынуліся забітыя найноўшым па тых часах абсталяваннем, цэлымі заводамі, якія так і не былі ўведзеныя ў строй). Паступова эканоміка пачынае нагадваць паветраны лайнер, які церпіць крушэнне, - ён амаль ляціць над узлётнай паласой, але ў яго ўжо адваліўся хвост, дымяць рухавікі, з салона вывальваюцца крэслы з людзьмі. Нарастаюць знешнія пазыкі, з'яўляецца вал працоўнай, а затым грамадзянскай міграцыі... Катастрофа немінучая.

У прынцыпе, у такім стане цяпер знаходзіцца эканамічны патэнцыял КНДР. Параўнанне сітуацый у дзвюх краінах па зразумелых прычынах пакутуе вядомымі абмежаваннямі і ўмоўнасцямі, але ўсё-такі цяпер у свеце толькі КНДР і РБ аб'ектыўна найбольш блізкія, так як палітычныя і сацыяльна-эканамічныя працэсы, якія праходзяць у іх, можна хоць бы неяк супаставіць. Такім чынам, у Беларусі рабочыя яшчэ ходзяць на працу (галоўнае не спазніцца і адзначыцца на прахадной), а затым працуюць на склад, так як прадукцыя не карыстаецца попытам. У гэтым эканамічным крызісе беларускія ўлады, як заўсёды, абвінавачваюць Расею і Еўразвяз.

Па беларускай традыцыі, афіцыйныя апраўданні ўладаў з'яўляюцца напалову праўдай або паўхлуснёй (каму як падабаецца). Справа ў тым, што расейская эканоміка сапраўды знаходзіцца на парозе рэцэсіі, для якой ёсць аб'ектыўныя і суб'ектыўныя прычыны, але перадрэцэсійная стадыя пакуль не адбіваецца на імпарце. Расейскі імпарт не скараціўся, а хутчэй за ўсё, ва ўмовах СГА, пераарыентаваўся, што для беларускай экспартнай эканомікі аказалася вельмі хваравітай з'явай. Пра тое, што ва ўмовах уступлення РФ у СГА, у беларускіх экспарцёраў з'явяцца праблемы, у апошнія два гады ў Беларусі не кажа толькі лянівы. Лукашэнка не раз звяртаўся да гэтай тэмы, але ўсё толькі скончылася размовамі.

Зразумела, што МАЗ - лепшы грузавік на планеце і аўтапрам Еўропы, Японіі і ЗША, не кажучы ўжо пра Расею, могуць толькі зайздросціць менскім аўтамабілебудаўнікам. Словам беларускага кіраўніка аб тым, што беларускую прадукцыю «ірвуць з рук» і «выстройваюцца ў чаргу» за ёй можна нават ахвотна верыць, цытаваць і паўтараць раніцай перад сняданкам, але гэта пытанне веры... Любая рэлігія заканчваецца тады, калі ў яе храмы не ідуць людзі і не прыносяць ахвяраванні.

Сапраўды, еўрапейская эканоміка ў стагнацыі, але Еўразвяз не з'яўляецца спажыўцом беларускіх тэлевізараў, самазвалаў, мэблі, абутку, ровараў, гадзіннікаў або малочных прадуктаў. Традыцыйна еўрапейскія рынкі добразычліва прымаюць з РБ вуглевадароды ... і толькі. Больш за тое, пастаўка беларускіх нафтапрадуктаў у Еўразвяз за першы квартал 2013 года нават падрасла.

Так што праблема запасаў на складах не ў тым, што «расейскі рынак асеў» або на пастаўках адбіваецца «сезоннасць», а ў тым, што «асеў» беларускі прамысловы патэнцыял. Ён не запатрабаваны.

Дадатковым сведчаннем дадзенага ўжо мабыць незваротнага працэсу з'яўляецца тое, што нацыянальны беларускі рынак часткова фармуецца адміністрацыйным шляхам. Беларуская прадукцыя (на жаль, часткова гэта ўжо адносіцца і да прадуктаў харчавання) не адказвае патрэбам насельніцтва, якое часткова перайшло на самазабеспячэнне імпартнымі таварамі. Праблема ў тым, што краіна не ізаляваная ад суседзяў, людзі інстынктыўна падцягваюць свой спажывецкі фармат да цэнтральна-еўрапейскага і расейскага стандартаў і ўсё больш увагі звяртаюць на суседскія рынкі. Вось тут ужо можна казаць пра практычна поўнае супадзенне з сітуацыяй у КНДР, дзе салідная частка насельніцтва жыве кітайскай кантрабандай або працуе саматужным чынам на Кітай.

Такім чынам, салідная частка беларускай эканомікі цяпер працуе ўхаластую. Зразумела, што такая сітуацыя, паводле заяў вышэйшага кіраўніцтва краіны, мабыць у чарговы раз пацвярджае «правільнасць» эканамічнай палітыкі адміністрацыі А. Лукашэнкі. Магчыма... Бо рабочыя атрымліваюць умераную заработную плату і не выходзяць на вуліцу з плакатамі будаваць барыкады. З іншага боку зразумела, што зарплата не мае нічога агульнага з прадукцыйнасцю працы і экспартам.

У КНДР рабочыя таксама ходзяць на працу, дзе, як і ў Беларусі, ім неабходна абавязкова адзначыцца на прахадной (адміністрацыйны фетышызм - няма чаго па вуліцах швэндацца). Увесь працоўны дзень рабацяга сядзіць каля непрацуючага станка, так як вырабляць няма з чаго, ды і няма сэнсу, так як на такім дапатопным абсталяванні можна выпускаць рэтра-прадукцыю, якая выглядае экзотыкай на фоне таго, што пастаўляе Кітай, які знаходзіцца літаральна «за плотам». Натуральна, пра экспарт і гаворкі няма. Тут ужо на ўсю моц ідуць працэсы дэіндустрыялізацыі...

Зразумела, што і ў Беларусі, і ў КНДР, а ў свой час і ў СССР часоў застою вялікая частка прадпрыемстваў выконвала і выконвае не вытворчую, а хутчэй сацыяльную функцыю, пра што, як пра дасягненне кажуць у праўладнай беларускай экспертнай супольнасці. Але праца на склад ў другім дзесяцігоддзі XXI стагоддзя азначае толькі тое, што дэінструалізацыя набірае ход і ўлады не могуць яе затармазіць.

У гэтых умовах спробы ўладаў спыніць распад індустрыяльнага патэнцыялу рэспублікі планёркамі і пагрозамі ў адрас Савета міністраў і МЗС, якія, закасаўшы рукавы, павінны падобна каробачнікам, насіцца па сусветных рынках і збываць трактары, выглядаюць экзатычна. Ніякі сапраўдны гаспадар не будзе ўтрымліваць вытворчасць, якая вырабляе нікому не патрэбную прадукцыю. Аўтарытарны лідар ж, заклапочаны толькі сваім іміджам і захаваннем улады, будзе шукаць датацыі і падачкі, каб усе пакінуць як ёсць...

2. З іншага боку, сацыяльна-эканамічны блок кіраўніцтва краіны дэзарыентаваны, так як задача захавання ўлады ў руках кіроўнай групоўкі, якой бы манапольнай партыяй ці структурай яна б не прыкрывалася, рэзка звужае магчымасці выбару радыкальных мер, якія  выводзяць сацыяльна-эканамічныя працэсы з замкнёнай завесы застою. Выкарыстанне формулы «усё, што добра для ўтрымання ўлады - у інтарэсах краіны і народа» ў тактычным фармаце прыводзіць да разыходжання інтарэсаў кіроўнай групоўкі і насельніцтва, а ў стратэгічным плане да непазбежнай страты ўлады. Пытанне толькі ў часе. Але пытанне пра давер застаецца галоўным. Яно ляжыць у аснове легітымнасці любой улады, не кажучы ўжо пра кіраўніка, які прэтэндуе на пяты тэрмін. Страта даверу насельніцтва зноў такі немінуча вядзе да ўзмацнення сілавой кампаненты улады. Вакууму не будзе.

Гэты працэс ідзе. Менш даверу - больш рэпрэсій... У выніку, нацыянальны лідар, які паўтара дзесятка гадоў таму выклікаў масу сімпатый, няўхільна ператвараецца ў сімвал рэпрэсій, гвалту, самавольства і нейкага жывёльнага садызму. Жорсткасць становіцца адным з сімвалаў дзяржавы, ёй ганарацца, ёй фанабэрацца. Пагрозы і публічныя істэрыкі ператвараюцца ў пастаянны фон палітычнай і адміністрацыйнай дзейнасці.

Праблема ў тым, што ўсе гэтыя істэрыкі ўжо нікога не палохаюць, так як за спіной А. Лукашэнкі нічога няма і гэта вельмі добра вядома. У яго няма рэсурсаў, грошай, стабільнай ўлады, безумоўнай падтрымкі насельніцтва... Ён жабруе каля крамлёўскай сцяны і адначасова «строіць вочкі» Еўропе... І ён працягвае нястрымна сябе расхвальваць і какетнічаць, прычым часцяком перад самім сабой, як пераспелая палітычная какотка, г.зн. паводзіць сябе, як тыповы аўтарытарны лідар напярэдадні сыходу ў гісторыю. Таму ўсе яго грозныя заявы і «апошнія папярэджанні» выклікаюць ўсмешку ў стылі гумарыстычных тэлеперадач, дзе яго вобраз ўжо даўно і трывала прапісаўся.

У гэтым якраз і заключаюцца бачныя прыкметы застою і распачатага распаду, так як у першую чаргу гэтыя працэсы пачынаюць адбівацца на ўладзе. Хворы, безжыццёвы Л. Брэжнеў і мітуслівы і балбатлівы М. Гарбачоў, які прыйшоў яму на змену пасля двух напаўжывых спадчыннікаў (Андропаў і Чарненка), сімвалізавалі выраджэнне савецкага рэжыму.

Гэта нам цяпер здаецца, што савецкі лад абваліўся сам па сабе. Варта нагадаць, што ён карыстаўся падтрымкай не толькі велізарнага партыйна-савецкага апарата, магутных сілавых ведамстваў, але і вялікай часткі насельніцтва, якое было ўпэўнена, што ў аснове ладу ляжыць «здаровы пачатак» і трэба толькі звярнуць увагу на «памылкі», а нядбайных выканаўцаў - чыноўнікаў прымусіць працаваць. Аднак, забягаючы наперад, варта нагадаць, што ўся гэтая падтрымка не была рэалізаваная, калі рэжым стаў разбурацца... нават у момант путчу кастрычніка 1993 г. Прычына простая - улада стала пажыраць сама сябе.

...Адольф Гітлер любіў сабак і лічыў, што яго аўчарка Блондзі разумее яго лепш любога з яго блізкіх і світы, што потым не перашкодзіла яму ў выніку атруціць свайго гадаванца, каб праверыць эфектыўнасць яду...

Тытанік

Выканаўчую вертыкаль выбудоўвае кіраўніцтва краіны - стварае структуру, набірае і адбірае людзей, навучае іх, настройвае, аплачвае, лечыць, забяспечвае нейкімі выгодамі і прывілеямі, закліканымі кампенсаваць гэтым людзям ўпушчаны прыбытак, які яны маглі атрымаць, працуючы не на дзяржаву, а на сябе, забяспечвае ім старасць і, калі гэта неабходна, бяспеку. Пры адной умове: калі гэты апарат не дастаецца яму ад папярэднікаў, што таксама не праблема... Кіраўнік дзяржавы за доўгія гады сваёй улады менавіта ў апараце чыноўнікаў стварае вобраз сваіх думак, мэтаў, намераў і планаў.

І вось адбываецца момант, калі кіраўніцтва краіны пачынае падстаўляць свой апарат, спрытна накіроўваючы на яго незадаволенасць насельніцтва. Кіраўнік дзяржавы пачынае цкаваць уласную вертыкаль, здаючы людзей, выхаваных у адданасці да яго і навучаных выконваць яго пажаданні. Фактычна іх пачалі скідаць за борт, каб палегчыць урадавы «Тытанік». Увогуле, не знайшлося месца ў лодках... Гэта дакладная прыкмета таго, што «прабоіна» ва ўрадавым «карыце» велізарная і ўлада мітусіцца і шукае, чым бы заткнуць дзірку. У ход ідзе ўсё, у тым ліку і людзі, якія, натуральна, самы расходны матэрыял. Так было ў апошнія гады СССР (траўля партапарату, абранне дырэктараў і г.д.), так зараз у Беларусі і Паўночнай Карэі.

Дакуль...

Міністр узбраенняў трэцяга рэйха А.Шпеер успамінаў, што ў другой палове 1944 і ў пачатку 1945 года А. Гітлер шмат часу надаваў разгляду вялізнага макета перабудовы свайго роднага года Лінца. Уключаў падсвятленне, фантазіяваў, як захопленыя госці горада будуць хадзіць па вуліцах, створаных або перабудаваных у адпаведнасці з яго, фюрэра, уяўленнях аб сучаснай архітэктуры.

Знаходзячыся на краі магілы, Гітлер інстынктыўна спрабаваў вярнуцца ў тую сферу, у якой ён адчуваў сябе прафесіяналам. Літаральна шостым пачуццём ён разумеў, што будучыні ў яго няма, мэты яго фантазій недасяжныя, і яму нічога не застаецца, як свае сілы ён спрабаваў чэрпаць з мінулага.

Звернем увагу на сустрэчу А. Лукашэнкі са студэнтамі Беларускага дзяржаўнага аграрнага ўніверсітэта, што адбылося Беларускі кіраўнік кажа, што «ўсе палі ў рэзідэнцыі ў ідэальным парадку, кашу, каб падтрымліваць форму. Ну і ў мяне свая ж ферма - козы, авечкі, каровы, і таму збольшага сам павінен забяспечваць кармамі жывёл... Калі прыедзеце да мяне ў рэзідэнцыю, то ўбачыце штабелі дроў. Мінімум два-тры разы на тыдзень рублю дровы, пакуль касіць няма чаго. Гэта вельмі добрая нагрузка. Рублю дровы, трохі сабе пакідаю для лазні, а астатняе - аддаю людзям, якія жывуць побач у вёсках». Перад намі не проста ўзор хлусні, так як рэальнае жыццё беларускага кіраўніка не ўяўляе нейкай таямніцы, а хутчэй дыягназ.

У беларускага кіраўніка хапае клопатаў: у яго нямала праблем з сынамі-дачкамі; ён мучыцца асцярогамі, што яго «атруцяць, як Чавеса»; ён нікому не давярае і інстынктыўна адчувае неверагодную нянавісць да сябе нават ад бліжэйшага акружэння. Але ў гэтым жыцці, вядома, няма кароў, коз і авечак, якіх А. Лукашэнка ў сваёй фантазіі пасе і доіць у вольны ад кіравання дзяржавай час, а гной раскідвае па «ідэальных палях» вакол яго рэзідэнцыі. Варта толькі паглядзець на Дразды са спадарожніка, каб пераканацца, што ніякіх там палёў няма, як, зрэшты і ферм, якія атручваюць паветра ў рэзідэнцыі. Ёсць газоны, кусты і лес.

У дадзеным выпадку, ведаючы вобраз думак беларускага кіраўніка, які, як традыцыйны аўтарытарны дзеяч, заўсёды будзе спрабаваць шукаць ласкі перад аўдыторыяй, можна было б лічыць, што А. Лукашэнка спрабуе выдаць сябе за «свайго». Класічным прыкладам з'яўляецца яго заява на сустрэчы з ветэранамі Вялікай айчыннай вайны, што і яго бацька загінуў на вайне. Аднак «каровы і авечкі» - гэта нешта больш важнае. Гэта сімвал таго жыцця, у якім А. Лукашэнка адчувае сябе ўпэўнена, чым у той сферы, дзе ён павінен прымаць рашэнні...

Беларускае грамадства, палітычны клас, ды і вышэйшая наменклатура павінны з усёй адказнасцю разумець, што А. Лукашэнка даўно і сур'ёзна хворы. Стан яго пагаршаецца. Яму ўжо не угнацца за тым жа У. Пуціным, які змог 5 гадзін у прамым эфіры адказваць на пытанні краіны.

Развязка гэтай амаль дваццацігадовай гісторыі можа наступіць у любы момант. Бо А.Лукашэнка не які-небудзь Кашчэй Бессмяротны. Між тым, механізму пераемніцтва (перадачы ўлады) ў краіне няма і не будзе.

Мабыць мае сэнс паглядзець на расстаноўку палітычных сіл, ацаніць унутраныя рэсурсы і ўзровень знешняга ўплыву, каб скласці некалькі сцэнараў пакуль непразрыстай будучыні, якая нястрымна накатваецца на эпоху Лукашэнкі. Будучыні Беларусі без Лукашэнкі.