Леанід Заіка: За такія крэдыты ў некаторых краінах адсякаюць галовы

Вагоны ў метро і пад'езды жылых дамоў мільгаюць аб'явамі «Пазыкі да зарплаты і пенсіі за 5 хвілін».

«Салідарнасць» высвятляла, на якіх умовах фінансавыя кампаніі пазычаюць грошы беларусам, і ці не даражэйшая вычынка за аўчынку.

Канторы, гатовыя даць пазыку да зарплаты або пенсіі, працуюць ва ўсіх абласных цэнтрах. Дабраліся яны і да райцэнтраў. Газета звязалася з адным з таварыстваў з абмежаванай адказнасцю, якое прадстаўляе пазыкі, і даведалася, як узяць у пазыку.

- Мы не бярэм заклад, паручыцелі не патрабуюцца, даведка аб даходах таксама не патрэбная, - скорагаворкай тлумачыць супрацоўнік Call-цэнтра. - Вы паказваеце пашпарт, і праз 10 хвілін у офісе кампаніі вам кажуць «так» або «не». За гэты час наш супрацоўнік высветліць, ці можна вам давяраць.

На пытанне, якім менавіта чынам «на вочка» або па пашпарце вызначаецца кліент, годны даверу кампаніі, у Call-цэнтры адказаць не змаглі. Праўда, удакладнілі, што пазыка выдаецца толькі афіцыйна працаўладкаваных асобам старэйшым за 21 год і пенсіянерам да 65 гадоў. Калі вы ў адпачынку па доглядзе за дзіцем ці з'яўляецеся чалавекам з абмежаванымі фізічнымі магчымасцямі, у пазыцы вам адмовяць.

Мінімальная сума, на якую можна заняць, - 200 тысяч рублёў. Максімальная - 2 мільёны. Пазыка выдаецца на тэрмін да 10 дзён пад 2% у дзень, але можна падоўжыць тэрмін да 30 дзён - ужо пад 3%. Такім чынам, пазычыўшы 2 млн на 10 дзён, вам прыйдзецца вярнуць 2,4 млн, а праз месяц замест 2 млн вы аддасце 3,6 млн!

Нядрэнны бізнес, ці не праўда?

Доктар эканамічных навук, прафесар Барыс Жэліба адзначае, што гэтыя фінансавыя кампаніі пайшлі па шляху банкаў, якія выдаюць экспрэс-крэдыты толькі пры наяўнасці пашпарта і не адчуваюць дэфіцыту кліентаў, якія жадаюць скарыстацца дадзенай паслугай.

- Кампаніі, якія прапануюць пазыкі, гуляюць на двух галоўных слабасцях людзей, - разважае суразмоўца. - Першая - калі чалавеку вельмі захацелася нешта купіць, а грошай няма. І яны тут як тут. Пад рабаўніцкія адсоткі выдаюць грошы, а чалавек бярэ і трапляе ў складанае фінансавае становішча, калі трэба будзе вяртаць пазыку і за даволі кароткі перыяд. Другая слабасць - калі людзі сапраўды аказваюцца ў нястачы, у безвыходным становішчы, а грошы патрэбныя да зарэзу.

- Калі вам нешта захацелася купіць або на дзядулю-бабулю ўнукі насядаюць, маўляў, трэба купіць кампутар, не варта паддавацца на гэтыя ўгаворы. Ці аформіце крэдыт у банку пад нармалёвыя адсоткі, - раіць эксперт. - А з другой слабасцю я б таксама рэкамендаваў не наколвацца, таму што пераплата вялізная. І адсоткі складаныя, як правіла. Наступны адсотак бярэцца не ад асноўнай пазыкі, а ад пазыкі плюс папярэдні адсотак. Атрымліваецца такая прагрэсія своеасаблівая.

- Нешта падобнае адбывалася ў пачатку 90-х гадоў, - успамінае кіраўнік аналітычнага цэнтра «Стратэгія» Леанід Заіка, пачуўшы пра аб'явы, якія крычаць аб хуткіх пазыках. - У 1992-1993-м грошы давалі пад адсоткі, прычым нават валюту. Гэта ліхвярскі квазі-капіталізм. Ён выяўляе сацыяльна бескарысных людзей: алкаголікаў, п'яніц, дармаедаў, дурняў. У тых, хто мае схільнасць да наркотыкаў, алкагалізму, з дапамогай пазыкаў можна адабраць кватэру. Спачатку вы яму даяце у пазыку, а потым перасяляеце яго ў вёску за сто кіламетраў ад Менска.

Падобныя пазыкі бяруць безадказныя людзі. Што вам трэба купіць, каб узяць у крэдыт грошы пад 2% у дзень? Слоік смятаны? Джынсы?

Наўрад ці гэты крэдыт стане пасткай для беларускіх пенсіянераў, лічыць суразмоўца.

- Бабулі разумнейшыя за нас з вамі. У іх рацыянальныя паводзіны. Пенсіянерка атрымлівае 2,5 млн пенсіі, жыве на 1,5 млн, а 1 млн. штомесяц сваёй унучцы дорыць. Плюс перасяляецца жыць да іншай дачкі і сваю аднапакаёвую кватэру здае за 250 даляраў - вось што паказвае аналіз паводзінаў беларускіх пенсіянераў.

На думку эканаміста, пазыкі пад ліхвярскія адсоткі могуць уцягнуць чалавека ў крэдытныя аперацыі, у пазыкі і «паступовае падвешванне яго за ногі».

- За такога роду крэдыты ў некаторых мусульманскіх краінах ліхвярам адсякаюць галовы! - заключае Заіка.

З'яўленне кампаній, якія прадстаўляюць пазыкі пад вялікія адсоткі на кароткі тэрмін, сведчыць пра тое, што Беларусь увайшла ў перыяд першапачатковага назапашвання капіталу - з пазыкамі, крэдыторамі, ліхвярствам. «Адзінае, чаго не хапае, - гэта пазыковай ямы», - дадае суразмоўца.

Эксперт не ўпэўнены, што падобныя канторы працуюць законна.

- Тое, што яны робяць, - гэта фінансавае пасярэдніцтва. Гэтую ролю выконваюць банкі і крэдытныя ўстановы. У гэтым выпадку яны павінны атрымаць ліцэнзію Нацбанка.

Пытаннем, наколькі законная дзейнасць гэтых фінансавых арганізацый, ці маюць яны ліцэнзіі ці сертыфікаты, задаецца і Барыс Жэліба.

- На іх варта звярнуць увагу адпаведным органам, у першую чаргу, Нацбанку і Міністэрству фінансаў, - заявіў аналітык. - Ці мэтазгодная для эканомікі такая дзейнасць сумніўнага толку, бо адсоткі проста рабаўніцкія! Гэтыя людзі ставяць вас на лічыльнік!

Акрамя таго, цікава, калі чалавек не вяртае пазыку, якімі шляхамі яны пачынаюць з яго выбіваць пазыкі? Банкі могуць звярнуцца да калектарскіх агенцтваў, якія не заўсёды выкарыстоўваюць цывілізаваныя метады. Знаёмыя банкіры паўжартам распавядалі мне, як безнадзейныя пазыкі прадаюць за палову кошту такім агенцтвам.

Як прагназуе Барыс Жэліба, кампаніі тыпу «пазыкі за 15 хвілін» могуць прынесці сацыяльныя непрыемнасці краіне: людзей загоняць у пазыкі, якія яны не ў стане будуць аддаць.