За нападкамі на Сікорскага «тырчаць вушы» беларускіх уладаў

Падобна на тое, што беларускія спецслужбы распрацавалі цэлую аперацыю па дыскрэдытацыі МЗС Польшчы.

Праблемы з атрыманнем польскіх віз у Беларусі існуюць не першы год. Для павелічэння колькасці выдаваных віз дыпламатычным ведамствам суседняй дзяржавы распрацаваная электронная анкета, запоўніўшы якую беларускі грамадзянін можа прэтэндаваць на атрыманне візы.

Аднак у момант адкрыцця сайта для рэгістрацыі і запаўнення анкеты беларускія карыстальнікі нечакана сутыкаюцца з блакаваннем рэсурсу. Charter97.org ужо публікаваў расследаванне інтэрнэт-карыстальніка з Гродна, які выявіў блакаванне доступу да сайта консульства на ўзроўні інтэрнэт-манапаліста РУП «Белтэлекам». Аказалася, пакеты дадзеных у момант прыёму заявак на рэгістрацыю і запаўнення анкет блакуюцца на роўтэры Белпак (падраздзяленне РУП «Белтэлекам»): праз паўгадзіны пасля таго, як свабодныя рэгістрацыі сканчаюцца, доступ да сайта аднаўляецца.

Самастойна кіраўніцтва інтэрнэт-манапаліста наўрад ці вырашылася б на такую махінацыю, і гаворка хутчэй можа ісці пра замову ўладаў. Польскія дыпламаты ў Беларусі знаходзяцца пад жорсткім ціскам: амбасаду ў Менску пазбаўлялі будынка, беларускія ўлады адмаўляюцца павялічваць колькасць работнікаў польскіх консульстваў, у дзяржаўнай прэсе амбасадары Польшчы і польскія ўлады падвяргаюцца пастаянным нападкам. Таму блакаванне сайта консульства ўпісваецца ў агульную палітыку беларускіх уладаў.

«Візы атрымліваюць хакерскія канторы пад выглядам турагенцтваў»

Як сёння ідуць справы з атрыманнем польскіх віз, сайт charter97.org высветліў у кіраўніка аднаго з турыстычных агенцтваў Менска.

- Мы сышлі з польскага кірунку, таму што візы сёння могуць атрымліваць усяго некалькіх менскіх турфірмаў, якія маюць у сваім штаце хакераў. Запісацца на прыём у консульства Польшчы сёння можна толькі такім чынам. Калі шчыра, па чарзе гэта зрабіць сёння ў прынцыпе немагчыма, - сказала нам дырэктар менскай турфірмы.

- Што значыць - мець у сваім штаце хакераў?

- Таму што зарэгістравацца на сайце польскай амбасады можна толькі з дапамогай хакера. Месцы там размяркоўваюцца незразумела якім чынам, немагчыма «аддзяжурыць» гэта месца ні раніцай, ні днём, ні ўначы. Толькі людзі, якія ў гэтай справе «сякуць фішку», могуць зарэгістравацца. Адпаведна, гэтыя месцы і прадаюцца на ўнутраным рынку.

- А хто на гэтым зарабляе?

- На гэтым зарабляюць, натуральна, турфірмы, якія маюць доступ да сістэм онлайн-рэгістрацыі з дапамогай хакераў. Сёння польская віза «на куплі» з'яўляецца самай простай у атрыманні: проста рэгіструешся, паказваеш VAT на пэўныя сумы і атрымліваеш польскі гадавы шэнген. Такога няма ні ў адной амбасадзе шэнгенскай зоны. Таму ў польскую амбасаду і такое сур'ёзнае паломніцтва.

Раней візы можна было атрымліваць, але з гэтага года зарэгістравацца на іх сайце звычайным чынам стала немагчыма. Гэта кажуць і мае калегі, і мае сябры - факт відавочны. Некаторыя не спяць начамі і спрабуюць зарэгістравацца самастойна, але як толькі з'яўляецца нейкае «акенца», пачынаеш рэгістраваць сваю анкету - яно адразу ж зачыняецца.

- Гэта значыць, на польскіх візах хтосьці цяпер робіць паспяховы бізнес?

- Так, цалкам дакладна. Турфірмы бяруць за такую візу 130 еўра замест рэальных 60-ці. На не араным полі абгрунтаваліся хакерскія канторы, якія прыкрыліся назвамі турфірмаў і грабуць грошы.

Нападкі на МЗС Польшчы

Па дзіўным супадзенні, адначасова са з'яўленнем інфармацыі аб блакаванні працы сайта e-konsulat.gov.pl беларускім КДБ у інфармацыйным полі паўстаў нейкі Андрэй Сумар і яго арганізацыя «Рэнесанс». Гэты чалавек стаў самым актыўным чынам уздымаць праблему атрымання польскіх віз грамадзянамі Беларусі, аднак, вельмі аднабакова: ва ўсіх бедах ён абвінаваціў Міністэрства замежных спраў Польшчы і асабіста яго кіраўніка Радаслава Сікорскага.

Сайт charter97.org вырашыў высветліць, хто такі Андрэй Сумар і што за арганізацыя «Рэнесанс». Аказалася, сам Сумар жыве ў Брэсце, з'яўляецца сваяком старшыні Брэсцкага аблвыканкама Канстанціна Сумара, а яго арганізацыя год таму была зарэгістраваная... ў Польшчы. Мэты і задачы арганізацыі, прапісаныя на яе сайце, амбіцыйныя.

Сцвярджаецца, што «арганізацыя «Рэнесанс» зарэгістраваная ў Рэспубліцы Польшча ў якасці афіцыйнага прадстаўніцтва народнага руху ў Рэспубліцы Беларусь «Рэнесанс-Адраджэнне». Галоўнымі яе статутнымі задачамі з'яўляюцца: абарона грамадзянскіх правоў; выяўленне карупцыйных праяў у дзейнасці органаў улады.

Пры гэтым, пра Андрэя Сумара і дзейнасці яго арганізацыі нічога не ведаюць ні ў Міністэрстве замежных спраў Польшчы, ні апытаныя намі кіраўнікі вядучых беларускіх арганізацый, зарэгістраваных у Варшаве, ні праваабаронцы, якія працуюць непасрэдна ў Беларусі. У Варшаве гэтая арганізацыя не правяла ніводнага мерапрыемства, фактычна ўсё, што яна сёння мае - сайт і электронны адрас.

Нядаўна Сумар даў некалькі «выкрывальных» інтэрв'ю, у якіх абвінаваціў польскіх дыпламатаў у карупцыі, на сайце Inforama.by, які пазіцыянуе сябе як «незалежны i-партал Беларусі». Пазней гэтыя інтэрв'ю са спасылкай перадрукавалі яшчэ некалькі беларускіх інтэрнэт-сайтаў. Паглядзеўшы інфармацыю пра партал, нам здалося дзіўным, што сайт утварыўся фактычна адначасова са з'яўленнем на ім інтэрв'ю Сумара - у ліпені 2013 года.

Мы патэлефанавалі на тэлефон рэдакцыі. Слухаўку ніхто не зняў. Праз гадзіну на наш тэлефон з гэтага ж нумара патэлефанаваў мужчына, спытаў пра прычыну званка. Мы папрасілі распавесці, хто такі Андрэй Сумар. Мужчына сказаў, што не ведае і папрасіў даслаць усе пытанні па электроннай пошце. На заўвагу, што даволі дзіўна браць інтэрв'ю ў невядомых людзей, мужчына замяўся і прызнаўся, што ён і ёсць той самы Андрэй Сумар. Спачатку ён блытана тлумачыў, чаму тэлефануе з нумара рэдакцыі сайта (мабільнага, дарэчы): маўляў, у рэдакцыі, убачыўшы польскі нумар, вырашылі не браць трубку, паколькі не ведаюць польскай мовы і папрасілі яго ператэлефанаваць. У рэшце рэшт, Сумар прызнаўся, што сайт робяць яго аднадумцы, гэта значыць фактычна «выкрывальныя» інтэрв'ю ён рабіў сам з сабой.

Андрэй Сумар пацвердзіў, што жыве ў Брэсце, з'яўляецца сваяком мясцовага галоўнага «вертыкальшчыка» Канстанціна Сумара, а арганізацыю сваю зарэгістраваў у Варшаве, таму што «ў Беларусі нешта падобнае зарэгістраваць праблематычна». Пры гэтым, назваць апазіцыянерам Сумара складана: адзіны яго аргумент - удзел у «парламенцкіх выбарах» 2004 года. Прычым на «выбары» ён ішоў «сам па сабе» і ні да якой апазіцыйнай палітычнай партыі ці арганізацыі не мае дачынення.

На пытанне, якім чынам фінансуецца яго арганізацыя, Сумар адказаў, што яна «існуе за кошт членскіх збораў і ніводнага даляра, еўра, злотага або расейскага рубля ён не атрымлівае». Пры гэтым, кіраўнік «Рэнесансу» кажа, што ў Беларусі ў дачыненні да яго ўжо 10 гадоў расследуецца крымінальная справа, распачатая ў сувязі з фактам збыту фальшывай 100-даляравай купюры. «Мяне папярэдзілі, што калі недзе штосьці не тое скажу, будуць праблемы», - прызнаецца Сумар.

На пытанне, што за год зрабіла арганізацыя «Рэнесанс», якія акцыі правяла, Сумар адказаў, што гэта «не тэлефонная размова, пакуль мы збіраем людзей і мацуем свае шэрагі». Пра роднасныя сувязі з генерал-губернатарам Сумарам кажа, што «ніколі імі не карыстаўся» і стаіць з ім «па розныя бакі барыкад».

На пытанні, чым ён займаўся да стварэння арганізацыі, якую мае адукацыю, Сумар не адказвае: «Гэта пытанні зноў жа палітычныя. Не хачу вас ўуводзіць у зман. Я дурань з асяроддзя так званага беларускага быдла. Давайце гэтае пытанне не будзем абмяркоўваць». У рэшце рэшт, кажа, што быў «прадпрымальнікам».

Сёння ўсю сваю энергію «супольніка» кіраўнік зарэгістраванай у Польшчы арганізацыі накіраваў на барацьбу з польскімі ўладамі. Падставай для гэтага, паводле яго слоў, паслужыў той факт, што ў польскай амбасадзе нібыта адмовіліся выдаць візы членам яго толькі што створанай і не заўважанай у актыўнай палітычнай дзейнасці арганізацыі. Палякаў ён называе выключна «так званымі нашымі саюзнікамі па дэмакратычнай адукацыі» і «лютымі ворагамі».

На польскіх дыпламатаў кіраўнік «апазіцыйнай» арганізацыі скардзіўся ў... Генеральную пракуратуру Беларусі і АБЭЗ.

Помста за прынцыповасць?

Пракаментаваць дзіўныя ініцыятывы «Рэнесансу» мы папрасілі беларусаў, якія сёння па палітычных прычынах вымушаныя жыць і працаваць у Варшаве.

Антон Цялежнікаў, рэжысёр, прадстаўнік «Зьвяза на карысьць дэмакратыi ў Беларусi»:

- За 11 гадоў жыцця ў Польшчы ніколі не чуў пра такую арганізацыю. Прозвішча знаёмае, таму што Сумар - губернатар Брэсцкай вобласці. Я не толькі шакаваны такімі абвінавачваннямі, для мяне гэта наогул нешта новае. Упершыню за ўвесь час знаходжання ў Польшчы тут з'явілася нешта падобнае. Магчыма, лукашысты сталі ствараць тут свае арганізацыі. Раней яны тут дзейнічалі цішком. Гэта нейкае ноў-хаў. Напэўна, не па добрым намеры гэта робіцца. Польскія ўлады павінны на гэта адрэагаваць, разабрацца, што за арганізацыі тут рэгіструюцца. Мы, беларусы, якія працуюць адкрыта, самі з гэтым справіцца не можам. Спробы кампраметацыі нас адбываюцца даўно, таму Польшчы трэба на гэта рэагаваць адпаведным чынам.

Зміцер Бандарэнка, каардынатар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь», былы палітвязень:

- Праблема атрымання шэнгенскіх віз беларускімі грамадзянамі існуе. Я сам ўздымаў гэтае пытанне ў размовах з намеснікам міністра замежных спраў Польшчы і іншымі польскімі дыпламатамі. Я чуў аргумент, што Польшча і так выдае больш віз, чым іншыя краіны Еўразвяза, і гатовая павялічыць колькасць выдаваных віз у некалькі разоў, але для гэтага неабходна павялічыць колькасць консулаў. Але беларускія ўлады адмаўляюць Польшчы ў тым, каб у Беларусь прыязджалі новыя прадстаўнікі консульскай службы з-за палітычных праблем паміж дзвюма краінамі.

Што тычыцца грамадзяніна Сумара, то мне здаецца, што гэта таварыш досыць дзіўны. Я ўважліва перачытаў яго інтэрв'ю гэтаму брэсцкаму парталу. Атрымліваецца, што нагода быццам бы добрая - барацьба за правы беларускіх грамадзян, але на самой справе, калі чытаеш інтэрв'ю, відаць, што таварыш Сумар змагаецца з міністрам Сікорскім, польскім МЗС, крытыкуе беларускую апазіцыю, тэлеканал «Белсат», Еўрапарламент, піша скаргі ў КДБ і Генпракуратуру Беларусі, каб яны разабраліся з польскімі дыпламатамі. Пры гэтым ён не змагаецца з першапрычынай: з тым, што беларускія ўлады не вядуць перамовы з суседнімі краінамі пра комплекснае вырашэнне праблемы з візамі, пра павелічэнне ліку прадстаўнікоў консульскай службы, пра зніжэнне коштаў на візы для беларусаў і блакаванне манапалістам «Белтэлекамам» сістэмы электроннай рэгістрацыі віз. Напрыклад, Украіна мае нармальныя адносіны з Еўразвязам, імкнецца да асацыяванага сяброўства і ўкраінцам атрымаць візы значна прасцей і танней.

На сайце арганізацыі «Рэнесанс» здзівіў фотаздымак Плошчы 2010 года, дзіўны графік мерапрыемстваў у Польшчы, на якія можна трапіць толькі праз папярэдні запіс па электроннай пошце. Я ўжо год у Варшаве і ніколі не чуў пра такую арганізацыю і пра мерапрыемствы, якія праводзяцца ёю.

Мая версія: за нападкамі на Сікорскага стаяць беларускія ўлады. Галоўная прычына такіх абвінавачванняў - прынцыповая пазіцыя Міністэрства замежных спраў Польшчы і міністра Радаслава Сікорскага ў дачыненні да беларускага дыктатара, паслядоўнасць Польшчы ў падтрымцы грамадзянскай супольнасці Беларусі, незалежных беларускіх медыя, якія працуюць з-за мяжы, выразная пазіцыя ў дачыненні да вызвалення і рэабілітацыі палітвязняў.

Дзіўна, што грамадзянін Беларусі, які жыве ў Брэсце, зарэгістраваў у Польшчы арганізацыю, якая мае на мэце барацьбу з польскім МЗС.

Каментар МЗС Польшчы: Вінаваты «Белтэлекам»

Пракаментаваць сітуацыю сайт сharter97.org папрасіў Міністэрства замежных спраў Польшчы. Вось такі афіцыйны каментар мы атрымалі:

- Важна адзначыць, што ў 2011 годзе польскія консульствы ў Беларусі выдалі каля 300 тысяч віз, у 2012 годзе ўжо звыш 350 тысяч, што складае каля 50 адсоткаў віз, выдадзеных усімі краінамі ЕЗ. На жаль, са шкадаваннем падкрэсліваем, што задаволіць візавы попыт мы не можам з-за абмежаванняў беларускімі ўладамі колькасці консулаў. Падкрэсліваем, што істотная частка праблем з абслугоўваннем візавага попыту грамадзян Беларусі вынікае з-за адсутнасці іншых магчымасцяў, такіх як малы памежны рух. Як вядома, дамова аб ім не рэалізаваная не па віне польскага боку.

Надзейнасць і адказнасць у выкананні візавых працэдур польскімі консуламі вельмі важныя і маюць вялікае сацыяльнае значэнне. Асноўнай прычынай праблем з рэгістрацыяй візавых анкет у Беларусі з'яўляецца адсутнасць прапарцыйнасці паміж попытам на візы і даступнасцю свабодных дат на падачу візавых заяваў. Так званыя хакеры не могуць зламаць сістэму, хоць іх дзейнасць накіраваная на яе ўзлом. Сістэма электроннай рэгістрацыі стала мэтай хакерскіх нападаў. Дадзеныя беларускіх карыстальнікаў перадаюцца пасярэднікам, і толькі потым яны атрымліваюць зарэгістраванае месца. Для таго, каб гэтага пазбегнуць, была ўведзеная рэгістрацыя віз толькі з беларускіх айпі-адрасоў. Гэта была дарагая беспрэцэдэнтная аперацыя Міністэрства замежных спраў, якая дазволіла распазнаваць прычыны праблем з рэгістрацыяй анкет.

Зыходзячы з сабранай інфармацыі, адназначна вынікае тое, што віну за блакаванне магчымасцяў рэгістрацыі для многіх карыстальнікаў інтэрнэту нясе галоўны інтэрнэт-правайдэр у Беларусі - фірма «Белтэлекам». Усе пастаўшчыкі інтэрнэт-паслуг вымушаныя карыстацца адзіным каналам перадачы дадзеных і адбываецца блакаванне інтэрнэт-злучэння. Гэта ўплывае на магчымасць рэгістрацыі звычайных карыстальнікаў і аддае дзіўныя перавагі абраным айпі-адрасам, уладальнікі якіх нажываюцца на асобах, якія жадаюць атрымаць візу.

Тым не менш, МЗС Польшчы праводзіць інтэнсіўную працу над паляпшэннем электроннай сістэмы і выключэннем далейшага блакавання сістэмы электроннай рэгістрацыі. З траўня гэтага года сістэма дазваляе рэгістраваць толькі два запыты з аднаго айпі-адрасу, але гэта не з'яўляецца перашкодай для хакераў, якія выкарыстоўваюць вялікую колькасць айпі-адрасоў. Пасля ўсіх гэтых змяненняў дасягнутае толькі кароткачасовае паляпшэнне, таму было прынятае рашэнне сканцэнтравацца на цалкам новым спосабе браніравання тэрміну падачы візавай заявы. З гэтай мэтай мы маем намер стварыць call-цэнтр для таго, каб палегчыць магчымасць запісацца на візіт у консульства.

МЗС праводзіць палітыку адкрытасці для беларускіх грамадзян. Усе польскія консульствы ў Беларусі працуюць ва ўмовах вялікай палітычнай нагрузкі, якая адбываецца з-за бяздзейнасці беларускіх уладаў у дачыненні да спрашчэння візавага рэжыму.