Чаму ўкраінцы падняліся на Рэвалюцыю годнасці

Тры гады таму на коне стаяў не толькі палітычны курс краіны, але і фундаментальнае права кожнага ўкраінца.

Да канца лістапада ўкраінцы, несумненна, убачаць масу артыкулаў і публікацый, прысвечаных трэцяй гадавіне Еўрамайдана, з якога пачалася Рэвалюцыя годнасці. Але калі менавіта яна пачалася?

Прынята меркаваць, што рэвалюцыя стартавала 21 лістапада 2013 года, калі журналіст Мустафа Наем апублікаваў паведамленне ў Facebook з заклікам выйсці на Майдан Незалежнасці і выказаць нязгоду з пастановай былога прэзідэнта Віктара Януковіча адмовіцца ад падпісання доўгачаканага Пагаднення аб асацыяцыі паміж Украінай і Еўразвязам. У той вечар у цэнтры Кіева сабраліся блізу тысячы чалавек. Наўрад ці хтосьці мог тады выказаць здагадку, што гэта запусціць працэс, які праз тры месяцы прывядзе да гібелі дзясяткаў пратэстоўцаў, падзення рэжыму і пачатку неабвешчанай вайны з Расеяй, піша выдавец часопіса Business Ukraine Пітэр Дзікінсан, (пераклад — nv.ua).

Маштабнасць наступных падзей паказала, наколькі важную гістарычную ролю адыграла Facebook-паведамленне Наема. Гэта, безумоўна, прыгожая медыя-карцінка, нібы створаная для лічбавага стагоддзя: журналіст, прадстаўнік этнічнай меншасці, наважыў скарыстацца сацыяльнымі сеткамі для барацьбы супраць аўтарытарнага рэжыму. Але з гэтага насамрэч пачалася ўкраінская рэвалюцыя?

Колькасць людзей на Майдане цягам наступнага тыдня стала зніжалася. Пік быў дасягнуты на выходныя, 23-24 лістапада, калі ў цэнтры Кіева сабраліся дзясяткі тысяч пратэстоўцаў. Аднак, для шматмільённай украінскай сталіцы гэта быў не такі ўжо вялікі паказчык.

Сітуацыя значна змянілася ў ноч з 29 на 30 лістапада, калі ўлады, з вядомых толькі ім прычын, палічылі патрэбным паслаць атрады «Беркута» ў цэнтр Кіева для зверскай зачысткі некалькіх сотняў пратэстоўцаў, якія знаходзіліся на Майдане. Большасць з тых, каго павалілі на зямлю і збілі дубінкамі, былі моладдзю, студэнтамі. Ад гэтага збіццё на Майдане здавалася яшчэ больш дзікім. Калі Украіна прачнулася на наступную раніцу, кадры начнога нападу выклікалі хвалю абурэння.

Так, пры Януковічы грамадзянская свабода ва Украіне не паважалася, але гэта была вельмі тоўстая «чырвоная лінія». Украінскія ўлады раней ні разу не выкарыстоўвалі супраць студэнтаў паліцыю па супрацьдзеянні вулічным беспарадкам. Такое здаралася ў Расеі і Беларусі, але не ва Украіне. Адзін вядомы онлайн-каментар падсумаваў панаваўшыя ў грамадстве настроі: «Лёг спаць у Кіеве, прачнуўся ў Маскве».

Рэакцыя была моцнай. 1 снежня ў цэнтр Кіева выйшлі больш за паўмільёна пратэстоўцаў. Некаторыя казалі, што іх было больш за мільён. Пераломны момант. Калі на мітынг супраць адмовы ад Пагаднення аб асацыяцыі з ЕЗ выходзіла толькі жменька маладых ідэалістаў і актывістаў, то цяпер гэта ўжо быў нацыянальны рух. На коне стаяў не толькі будучы палітычны курс краіны, але і фундаментальнае права кожнага ўкраінца на чалавечую годнасць.

Гэта вельмі важна для разумення ўкраінскай рэвалюцыі. Калі глядзець на пратэст выключна праз прызму Пагаднення аб асацыяцыі, можа здацца, што рэвалюцыя насіла пераважна геапалітычны характар. Але гэта зман, паколькі мяркуецца, што галоўным матывам для мільёнаў украінцаў, якія ўдзельнічалі ў пратэстах, стала гандлёвае пагадненне з ЕЗ.

Так, геапалітычныя фактары гулялі важную ролю ў эвалюцыі Еўрамайдана. Аднак гаворка ішла, хутчэй, аб цывілізацыйным выбары, чым аб міжнародным альянсу. Мітынгі, якія маглі быць неўзабаве забытыя, ператварыліся ў нацыянальнае паўстанне толькі тады, калі паліцыя жорстка парушыла базавыя правы чалавека. На фоне ўсіх гэтых размоў аб сферах уплыву і новай Халоднай вайне вельмі важна памятаць, дзе ўсё гэта пачалося – і чаму.