Анатоль Змітровіч: Нацбанк сячэ сук, на якім сядзіць

Можна толькі здагадвацца, хто даручыў Нацбанку падрыхтаваць указ аб Адзінай аўтаматызаванай сістэме спагнання.

Нацыянальны банк распрацаваў праект указа «Аб удасканаленні безнаяўных разлікаў», які прадугледжвае стварэнне Адзінай аўтаматызаванай сістэмы спагнання. ААСС усталюе больш жорсткі кантроль за фінансавымі плынямі суб'ектаў гаспадарання, акумулюе інфармацыю пра банкаўскія рахункі завінавачаных, а таксама спросціць працу банкаў і судовых выканаўцаў.

Дырэктар аналітычнага цэнтра Рэспубліканскай канфедэрацыі прадпрымальніцтва Анатоль Змітровіч разважае пра прычыны і наступствы з'яўлення такога ўказа, піша belprauda.org.

— У Беларусі плануецца стварыць адзіную аўтаматызаваную сістэму спагнанняў, якая ўстановіць адзіны кантроль над фінансавымі плынямі, акумулюе інфармацыю пра банкаўскія рахункі завінавачаных, а таксама спросціць працу банкаў і судовых прыставаў.

Значыць, у адпаведным указе павінны быць тры складнікі: кантроль за фінансавымі плынямі, акумуляцыя інфармацыі пра рахункі завінавачаных і спрашчэнне працы ў канфіскацыі грашовых сродкаў.

Указ пакажа, якой частцы аддаецца перавага, і пакажа, што стане пераважаць: кантроль, збор інфармацыі або спрашчэнне працы ў канфіскацыі.

Але калі ўключыць логіку, адразу ўзнікае шэраг пытанняў. Напрыклад, які сэнс акумуляваць інфармацыю, калі не даваць ёй ходу? Навошта ўсталёўваць больш жорсткі кантроль, калі не з мэтай усталяваць канкрэтнае месцазнаходжанне грошай? Для чаго гэта робіцца? Каб пад рукой заўсёды мець інфармацыю пра месцазнаходжанне сродкаў для далейшай канфіскацыі. Думаю, спіс асоб, якія атрымліваюць доступ да канфідэнцыйнай інфармацыі, пашырыцца: гаворка ідзе ўжо не толькі пра судовых прыставаў, але і міністэрствы фінансаў, эканомікі, працы, Мытны камітэт, Камітэт дзяржаўнага кантролю, Следчы камітэт, Вярхоўны суд, — якія будуць працаваць у звязцы.

Дакумент падрыхтаваны ў мэтах умацавання аплатнай дысцыпліны, адзначаецца ў абгрунтаванні. Павышэнне адказнасці ў выплаце запазычанасці ў грашовых абавязаннях з дапамогай спагнання ў бясспрэчным парадку сродкаў завінавачаных, якія знаходзяцца ў банках, нябанкаўскіх крэдытна-фінансавых арганізацыях і Банку развіцця. Што такое грашовыя абавязанні? Гэта падаткі, запазычанасці, пеня, штрафы, розныя выплаты ў фонды. Як улады змогуць спаганяць запазычанасці «ў бясспрэчным парадку»? А як жа суды?

Вядома мноства выпадкаў, калі суб'екты гаспадарання аспрэчвалі ў судзе накладзеныя спагнанні, штрафныя санкцыі, няправільна разлічаныя падаткі. У Гомельскай вобласці, напрыклад, асуджаная намесніца начальніка ІМПЗ раёна за перавышэнне службовых паўнамоцтваў пры накладанні спагнанняў — разбурыла калгас. Разарыла — а калгас не мае права нават пайсці ў суд?

А што такое «сродкі завінавачанага»? Такім чынам, усё, што ляжыць у банку, будзе адбірацца для выплаты запазычанасці? у тым ліку і сродкі на дэпазітах.

І не толькі. Напрыклад, індывідуальны прадпрымальнік у лізінг (а гэта нябанкаўская форма разлікаў) узяў аўтамабіль для перавозкі грузаў або пасажыраў. Усе даходы будуць акумулявацца на рахунку, каб мець магчымасць разлічвацца, сярод іншага, і за лізінг. Выходзіць, што гэтыя грошы могуць адбірацца на іншыя мэты. А возьме прадпрымальнік крэдыт на кватэру, на краму — пакуль не аплаціць штраф, усе грошы будуць адбірацца. А як жа адказнасць па крэдытах і па лізінгу?

«Галоўным адрозненнем новага парадку выплаты запазычанасці з'яўляецца стварэнне Адзінай аўтаматызаванай сістэмы спагнання, якая дазволіць пагашаць запазычанасці завінавачанага ў абавязаннях у беларускіх рублях шляхам спагнання грашовых сродкаў і (або) электронных грошай завінавачанага, якія знаходзяцца ў банках, у межах агульнай сумы наяўнай у яго запазычанасці, а таксама аптымізаваць працэс узаемадзеяння органаў спагнання і іншых спаганяльнікаў з банкаўскай сістэмай, вызваліць банкі ад неўласцівых ім функцый па вядзенні картатэкі «Разліковыя дакументы, не аплачаныя ў тэрмін», гаворыцца ў абгрунтаванні да праекту ўказа».

Атрымліваецца, што ўкараненне новага парадку выплаты запазычанняў дазволіць выключыць неабходнасць запытвання ў банках інфармацыі пра наяўнасць рахункаў у прадпрымальніка. Значыць, нейкія людзі атрымаюць інфармацыю пра ўсе рухі грошай і атрымаюць права распараджацца першачарговымі выплатамі. Бізнэсу навязваюць партнёра, што будзе кіраваць фінансавымі рэсурсамі.

Што атрымліваецца? Навязаны звонку партнёр будзе ўмешвацца ў гаспадарчую, фінансавую дзейнасць, але пры гэтым не абавязаны адказваць за выкананне дамоўных абавязанняў продажу тавару, прасоўванні сваёй прадукцыі, арэндзе. Лагічна дапусціць, што адбудзецца адток безнаяўных выплат; рахункі апусцеюць, а суб'екты гаспадарання зноў пачнуць працаваць паводле шэрых схемах. А дамовы з адтэрміноўкай плацяжу на 60, 90 дзён стануць проста небяспечнымі. Хто-небудзь пра гэта падумаў?

Ці існуе цяпер механізм пакарання завінавачанага? Існуе і закладзены ў арт. 162 Грамадзянскага кодэкса і артыкул 348 Гаспадарча-працэсуальнага кодэкса. Ужо цяпер існуе шэраг экзатычных мер: абмежаванне правоў грамадзян або ІП, якія з'яўляюцца завінавачанымі, на выезд з Рэспублікі Беларусь: Канстытуцыя да лямпачкі, свабода перамяшчэння да лямпачкі), часовыя абмежаванні права завінавачанага на кіраванне механічным транспартным сродкам, на кіраванне маламернымі суднамі. Але ёсць і яшчэ адзін дзейсны механізм уздзеяння — арышт разліковага рахунку: прадпрымальнік прыходзіць з аплатамі ў банк, а рахунак арыштаваны. Навошта яшчэ рабіць больш жорсткімі?

Існуе яшчэ адзін вельмі экзатычны спосаб, які ўжываецца да грамадзяніна або ІП — часовае абмежаванне права даўжніка на паляванне.

«Ужыванне гэтых мер стымулюе грамадзян да своечасовага выканання судовых пастаноў у частцы выплаты запазычанасці перад бюджэтам. Такім чынам заканадаўствам РБ прадугледжаны досыць дзейсны пералік мер, накіраваных на выкананне пастаноў, якія выносяцца судамі». А тут хочуць прымяніць пазасудовы метад выбівання запазычанасцяў; суды становяцца «лішнім звяном», прыбіраюцца з ланцужка механізмаў выплаты абавязкаў.

Дзяржава не хоча развіваць бізнэс, але адразу пераходзіць да канфіскацыі сродкаў. Карміць-паіць карову не трэба — ад яе чакаюць толькі малака.

Можна толькі здагадвацца, хто даручыў Нацбанку рыхтаваць такі праект указа. Ён сячэ сук на якім сядзіць. Такімі ўказамі спустошылі народную гаспадарку, прыватны бізнэс, а цяпер узяліся за IT-бізнэс і фінансы.

Але, з іншага боку, гэты ўказ добра ўпісваецца ў наступную схему: раней былі прынятыя дзясяткі ўказаў і іншых нарматыўных дакументаў (указы №№222, 48, 313, пра ілжэпрадпрымальніцтва, пастанова Міністэрства аховы здароўя №666, электроннае дэклараванне рахункаў-фактур і г. д.), якія складзеныя так, што іх немагчыма не парушыць. І калі раней за парушэнне давалі штраф, г. зн. — ужывалі КоАП, то пасля ўвядзення за шматлікія парушэнні крымінальнай адказнасці (наўмыснае заніжэнне падатковай базы, згуба дакументаў, ілжэпрадпрымальніцтва) падрыхтаваны Нацбанкам праект указа закальцоўвае механізм спрошчанай канфіскацыі грашовых сродкаў у суб'ектаў гаспадарання.