Беларуска аб Бутане: Жыхары гэтай краіны ведаюць сакрэт сапраўднага шчасця

Сваёй галоўнай мэтай урад Бутану ўважае не рост ВУП, а рост індэкса шчасця насельніцтва.

Бутан, або Краіна Дракона — гэта паўднёва-азіяцкая краіна, літаральна заціснутая паміж двума гігантамі: Індыяй і Кітаем. Назву яе можна перавесці з санскрыту як «высакагор'е». І гэта вытлумачальна: на тэрыторыі гэтай малазнаёмай шараговаму беларусу краіны часткова знаходзіцца найвышэйшая горная сістэма ў свеце — Гімалаі.

Цікавы факт: сваёй галоўнай мэтай урад Бутану ўважае не рост ВУП, а рост індэкса шчасця насельніцтва. Гэта цалкам адпавядае асноватворным тэзісам тантрычнага будызму — пануючай у краіне рэлігіі.

Так, эканамічна мэтазгодныя ідэі тут часта адхіляюцца праз іх супярэчнасці, да прыкладу, пытанні захавання прыродных рэсурсаў. Дзевяць гадоў таму ў Бутане была створаная «Камісія для ўсеагульнага народнага шчасця» (у простанароддзі — міністэрства шчасця), якая і сочыць за выкананнем урадам такога падыходу ў прыняцці законаў.

Што яшчэ мы павінны ведаць аб такім далёкім і такім загадкавым Бутане? Пра гэта tut.by распавяла наша суайчынніца Кацярына Губчык, якой давялося пабываць там летам:

— Назву краіны Бутан да паездкі туды я ведала хіба што са школьных урокаў геаграфіі. І ніколі б не падумала, што мне пашчасціць убачыць яе на свае вочы. Думка паехаць туды з'явілася, калі я пачула, што там ёсць такі дзяржаўны орган, як «міністэрства шчасця».

Цягам паездкі я спынялася ў трох гатэлях. Усе тры былі абсалютна еўрапейскай якасці. Асабліва запомніўся адзін у старой сталіцы — горадзе Пунакхе — з дзівосным выглядам на раку і размешчанымі побач гарамі.

У 2008 годзе форма праўлення краіны змянілася з абсалютнай манархіі на канстытуцыйную. Прычым гэты важны для ўнутранай палітыкі крок быў зроблены на прапанову самога караля. Напэўна, гэта ці ледзь не першы прэцэдэнт у свеце, калі такі велізарны крок да дэмакратызацыі быў зроблены мірным шляхам і на ініцыятыву ў вярхах.

Кіраванне краінай вядзецца з так званай Фартрэс — крэпасці, падзеленай на дзве часткі: адна — для ўрада, а іншая — для рэлігійных лідараў (больш за 70% насельніцтва краіны — будысты). Пастановы такім чынам прымаюцца разам.

Кароль рэгулярна запрашае людзей на асабістыя сустрэчы і стала цікавіцца тым, што турбуе простых грамадзян. Кожны год урад праводзіць анкетаванне, вынікі якога даюць магчымасць вызначыць узровень шчасця ў краіне. Пытанні, якія ўваходзяць у такое апытанне, могуць быць самымі разнастайнымі: ад тых, якія дазваляюць зразумець, колькі вольнага часу людзі могуць праводзіць у коле сваіх блізкіх і ці задаволеныя яны работай сістэм адукацыі і аховы здароўя ў краіне, да тых, якія дапамагаюць вызначыць, ці расце рэальны ўзровень фінансавага дабрабыту насельніцтва.

Клопат аб прыродзе — важны аспект палітыкі ўлады. Тут вельмі чыстае паветра: машын мала, а заводаў практычна няма (не будаваць іх — свядомая пастанова рэлігійнага ўрада). Электрычнасць у Бутане выпрацоўваецца з дапамогай гідраэлектрастанцый, а лес займае амаль 70% плошчы краіны. Раз на год тут адзначаецца свята лесу, калі кожны жыхар краіны павінен пасадзіць як мінімум адно дрэва.

Палітыка шчасця ў Бутане распаўсюджваецца не толькі на людзей, але і на жывёл. Паляванне і рыбалка тут забароненыя.

Традыцыі ў Бутане вельмі моцныя. І гэта адчуваецца ва ўсім, нават у стылі адзення жыхароў. Людзі ходзяць на працу ў нацыянальных строях: жанчыны — у кіра (гэта блузка і спадніца), а мужчыны — у гхо (ён нагадвае халат). Адзенне гэтае не толькі зручнае, але і маляўнічае — адзін толькі погляд на яго адразу ж падымае настрой.

Бутан, нягледзячы на свой маленькі памер, геаграфічна ахоплівае некалькі кліматычных зон: пачынаючы з трапічнай (дзе растуць ананасы і бананы) і заканчваючы горнымі пікамі вышынёй да 7000 метраў (дзе круглы год ляжыць снег). Такая асаблівасць клімату шмат у чым вызначыла шлях развіцця гэтай аграрнай краіны: 79% бутанцаў — гэта сельскае насельніцтва. Імпарт прадукцыі сельскай гаспадаркі і турызм ляжаць у аснове эканамічнага развіцця краіны.

На ўсякім рынку вы ўбачыце перад сабой багаты выбар гародніны і садавіны. Ежа паўсюдна экалагічна чыстая, без хімікатаў. І ў той жа час вельмі простая: гародніна, садавіна, рыс, мяса. Самі бутанцы аддаюць перавагу есці ўсё з вострым перцам, але турыстам яго не прапануюць. Мяса бутанцы ядуць вельмі мала (многія жыхары краіны — вегетарыянцы), яно экспартуецца з суседняй Індыі. Дарэчы, з Індыяй у Бутану вельмі добрыя гандлёвыя стасункі. Ды і першая дарога, якая звязала Бутан са светам, была пракладзеная менавіта праз мяжу з Індыяй адносна нядаўна — у 1960-х гадах.

Бутан вельмі доўгі час развіваўся самастойна, напэўна таму падыход насельніцтва гэтай краіны да жыцця настолькі адрозніваецца ад поглядаў на светабудову ў жыхароў іншых краін. У аснове ўсяго тут ляжаць духоўныя каштоўнасці. Адчуванне спакойнага і гарманічнага жыцця пранікае ў самы глыб сэрца. З'язджаць назад у шумны і мітуслівы свет пасля наведвання павольнага і ціхага Бутану проста не хочацца.

Для мяне доўгі час заставалася загадкай, чаму людзі ва ўсім свеце так мала ведаюць аб Бутане? І гэта з яго цудоўнай прыродай, чыстым паветрам, адкрытымі і добрымі людзьмі, не дасведчаным у карупцыі ўрадам... Бутан для мяне — проста жывая мара і ўвасабленне ідэальнай краіны ў рэальным свеце! Толькі нашмат пазней я зразумела, што такая маленькая краіна з насельніцтвам 750 000 чалавек проста абавязаная ахоўваць тое, што ў іх ёсць. Не патрэбен ім масавы турызм, ім патрэбныя блізкія па духу і па ўспрыманню свету свядомыя турысты, якія прагнуць стасункаў з прыродай і ўнутранага ўзбагачэння. Тыя, хто шукае магчымасць згубіцца ў часе і адчуць жыццё ў яго першароднай прыгажосці, хто гатовы акунуцца ў гэты чароўны свет гор і манастыроў і хто хоча знайсці спосабы да ўсведамлення ўласных унутраных каштоўнасцяў.

А манастыроў тут сапраўды вельмі шмат. І знаходзяцца яны ў самых незвычайных высакагорных мясцовасцях краіны. Пабудаваныя ў скалах будынка проста дзівяць вока: як у XVII стагоддзі можна было пабудаваць штосьці падобнае? Ды яшчэ і ўручную пераносячы будаўнічыя матэрыялы ў горы па вузкіх сцежках...

Я наведала некалькі мужчынскіх манастыроў і адзін жаночы. Давялося мне трапіць і ў Тайгер Несці — манастыр і месца паломніцтва будыстаў. У ім манахі без слоў, аднымі толькі жэстамі запрасілі мяне ўнутр пакоя, дзе праводзілася свяшчэнная цырымонія. Гэта было проста незвычайнае адчуванне, якое вельмі складана перадаць словамі. У працэсе цырымоніі я пачула малітвы будыстаў і гульню на інструменце дунгчэн (гэта доўгі духавы інструмент), гукі якога распаўсюджваюцца на мілі вакол.

Цікава, што пасля прыбыцця ў Тайгер Несці я была надзвычай здзіўленая, убачыўшы манаха з мабільным тэлефонам і працуючым у ім інтэрнэтам. Так што новыя тэхналогіі таксама не чужыя жыхарам Бутану.

Да зусім нядаўняга часу сярод бутанцаў уважалася правільным аддаваць хоць бы адно дзіця (звычайна старэйшага сына) у манастыр. Раней у кожнай сям'і тут было па 8-10 дзяцей, але цяпер сем'і сталі меншымі, і гэтая традыцыя паступова сыходзіць у мінулае. Дзяўчаты ў гэтым сэнсе выбіраюць сваё пакліканне самі, таму жаночых манастыроў тут менш.

Ахова здароўя і навучанне ў звычайных школах і манастырах тут бясплатнае. І ўсё гэта дзякуючы турыстам! Цяпер Бутан наведвае блізу 40 000 турыстаў на год. Падарожжа туды можна ўважаць сапраўды унікальнымі. Камунікаваць з мясцовымі вельмі проста, бо акрамя нацыянальных моў, насельніцтва размаўляе яшчэ і на ангельскай мове. Кожны турыст плаціць агенцтвам у сярэднім як мінімум 250$ за дзень свайго знаходжання ў Бутане. Гэтая сума кампенсуее ваш пералёт у Бутан, пражыванне ў гатэлі, харчаванне, транспарт, экскурсіі... І 65 даляраў на дзень з гэтай сумы вылучаецца дзяржаве на кампенсацыю выдаткаў на адукацыю і ахову здароўя ў краіне. Геніяльная, на мой погляд, ідэя, якая дазваляе турыстам зрабіць свой унёсак у развіццё краіны!

Візу ў краіну адкрывае агенцтва пасля аплаты тура. Калі ў вас з'явілася жаданне паехаць, то атрымаць інфармацыю і задаць пытанні можна праз сайт агенцтва, праз якое пашчасціла з'ездзіць мне і з якім пасля паездкі я пачала актыўна супрацоўнічаць, каб падтрымаць іх ідэю распаўсюджвання інфармацыі аб гэтай дзіўнай краіне.

Бутанцы — вельмі спакойныя і спагадлівыя людзі. У іх дзеяннях няма мітусні. Большасць людзей працуе на зямлі і зарабляе ручной працай. Яны даўно адкрылі для сябе сакрэт сапраўднага шчасця: гэта самае шчасце палягае не ў сталай гонцы за чымсьці матэрыяльным, а ў яднанні з прыродай, у згодзе са светам і ў сем'ях, ва ўсведамленні і непаўторнасці кожнага моманту жыцця.