Як Латвія робіць бізнэс на дакументах савецкага войска

Прадпрымальныя бізнэсоўцы распрадаюць вельмі дэталёвыя сакрэтныя мапы, створаныя савецкімі вайскоўцамі.

У часы СССР савецкія афіцэры, рыхтуючыся да вайны, стваралі самыя падрабязныя ў свеце мапы еўрапейскіх гарадоў. У 90-я гады пры вывадзе вайсковых частак з Балтыі, гэтыя дакументы масава прадаваліся грамадзянскім, а сёння на іх робяць бізнэс прадпрымальныя бізнэсоўцы, піша «Цяперашні час».

Айнарс Белдаўс скончыў геафак Латвійскага ўніверсітэта на рубяжы 80-90-х гг.

«Не рухні СССР – мог бы праседзець на ведамаснай картаграфічнай фабрыцы, – распавядае ён. – Але час настаў цікавы, і аднакурснікі прапанавалі працу больш вясёлую: збываць савецкія вайсковыя мапы, якія прадавалі афіцэры, што спешна пакідалі прыбалтыйскія вайсковыя часткі».

Белдаўс распавядае, што дэталёвасць гэтых мапаў яго ўразіла. Даўным-даўно, калі спадарожнікавыя онлайн-мапы Google яшчэ не былі вынайдзеныя, савецкія афіцэры з самага заканчэння Другой сусветнай вайны на загад камандавання займаліся тым, што малявалі самыя падрабязныя ў свеце мапы мясцовасці. На некаторых, напрыклад, мапах Лондана, Берліна, Парыжа, адзін сантыметр раўняецца ста метрам, і нават пазначаны маршруты аўтобусаў і пазначаныя ўнутраныя панадворкі дамоў. Падрыхтоўка да еўрапейскіх бітваў ішла манументальная.

«Гэтая дэталёвасць была рознай у залежнасці ад цікавасці да тэрыторыі. Мапы рабіліся для ўсяго свету, нават Аўстралія і Новая Зеландыя былі паказаныя на мапах, але, вядома, яны не былі такімі дэталёвымі: адзін сантыметр – пяць кіламетраў, – распавядае Белдаўс. – Але Еўропа ў асноўным, плюс-мінус была ў мапах уся ў маштабе пяцьсот метраў».

І гэтыя ўнікальныя сакрэтныя мапы Белдаўс купіў практычна коштам паперы.

«У пачатку 92 года атрымалі прапанову ад склада, дзе захоўваліся гэтыя мапы, купіць іх як макулатуру», – распавядае ён.

Белдаўс сцвярджае, што ў 90-я гады на картаграфічных канферэнцыях сустракаў расейскіх афіцэраў і ведае: камусьці за продаж вайсковых мапаў моцна ўляцела. Але ў Рызе сакрэтныя матэрыялы – проста бізнэс. Белдаўс і ягоныя кампаньёны купілі дзясяткі вагонаў, некалькі тон сакрэтных дакументаў, і да гэтага часу імі гандлююць. У пачатку 90-х іх таварам цікавіліся галоўныя сусветныя бібліятэкі, прыватныя калекцыянеры, кніжны кірмаш у Франкфурце.

Сёння, у эпоху Google Maps, мапы галоўным чынам бяруць як антыкварыят, у асноўным турысты. Самыя ахвотныя да планаў уласнай мясцовасці – галандцы і скандынавы. А вось самыя абыякавыя, як ні дзіўна – кітайцы. У амерыканцаў цікавасць злёгку ўзнікла пасля публікацыі гісторыі пра савецкія мапы ў перадавым часопісе Wired. А вось суседзі, беларусы і палякі, картаграфічнымі шэдэўрамі не цікавяцца зусім, хоць копій мапаў менавіта іх краін асабліва шмат.

«Напрыклад, з мапаў Польшчы мы проста робім мяшэчкі. Проста іх так шмат, што мы можам сабе гэта дазволіць, Польшча і Беларусь. А вось Нью-Ёрка так мала, што яго проста няма. Калі б ён быў, мы б тут разгарнуліся!» – кажа прадавец крамы.

Спачатку бізнэс складаўся з дзвюх частак – крамы і друкарні. Але потым уладальнікі зразумелі, што дадрукоўваць мапы ў стагоддзе інтэрнэту больш не мае сэнсу. Адзін з партнёраў адкалоўся і цяпер ён – заснавальнік знакамітага курорта Аматцыемс, тэрыторыі з насыпнымі выспамі і штучнымі азёрамі, дзе купляюць дамы знакамітасці.

Адзінае, што можа перашкодзіць дабрабыту ўнікальнай крамы – расейскія спецслужбы. Планы тэрыторыі Расеі дагэтуль уважаюцца засакрэчанымі, хоць і зняты шматкроць з усіх магчымых касмічных спадарожнікаў. Але ў Расеі, дзе саджаюць проста за перапост у «Твітэры», старая папяровая мапа цалкам можа быць падставай для абвінавачвання ў шпіянажы.

«Калі напрыклад, з гэтымі мапамі ехаць у Расею, то лепш гэтага не рабіць, бо на іх напісана «сакрэтна», – папярэджвае пакупнікоў Айварс Белдаўс. – Камусьці гэта можа не спадабацца. Калі захочуць прывязацца – прывяжуцца».