«У літоўскім войску няма дзедаўшчыны, там казармы прыбіральшчыца мые»

Жаўнеры з Вільні і Беластока параўналі войска Літвы і Польшчы з беларускім.

Страшная гісторыя смерці шарагоўца Аляксандра Коржыча, якога знайшлі мёртвым у склепе вайсковай часткі ў Печах 3 кастрычніка, ускалыхнула грамадскасць. Тэма дзедаўшчыны ў беларускіх войсках, якая засталася ў спадчыну нам ад савецкага войска, стала масава абмяркоўваецца.

Аўтар артыкула на сайце «Газеты Слонімскай» у войску не служыў і ведае пра яго толькі з інтэрнэту і з расповедаў знаёмых. Але міжволі даводзілася сутыкацца з гэтай сацыяльнай з'явай. Вось просты прыклад. Некалькі разоў, калі я праходзіў каля слонімскай вайсковай часткі, маладыя байцы слёзна прасілі мяне набыць (за іх грошы, натуральна) цыгарэты пэўнай маркі, якія прызначаліся для стараслужбоўцаў. У адваротным выпадку іх чакала пакаранне.

А як ідуць справы c дзедаўшчынай у войску суседніх дзяржаў, якія некалі ўваходзілі ў склад СССР і Варшаўскай дамовы? З гэтай нагоды карэспандэнт «Газеты Слонімскай» звярнуўся да сваіх знаёмых, якія служаць у Польшчы і Літве.

Літва ўваходзіць у склад НАТА з 2004 года. Тут быў скасаваны абавязковы прызыў у войска ў 2008 годзе. Войска стала прафесійным. Аднак у сувязі з няпростай вайскова-палітычнай сітуацыяй у рэгіёне заклік вярнулі 1 верасня 2016 года. Войска Літвы стала паўпрафесійным. Цяпер там служаць жаўнеры тэрміновай службы дзевяць месяцаў. Вось што распавёў пра сітуацыю ў літоўскім войску жаўнер Міхаіл з Вільні:

— Ды няма чаго казаць. Не было за час маёй службы дзедаўшчыны і ў паміне. Служба ідзе па распарадку, усе служаць на роўных правах. Ды і за бойкі нас сур'ёзна каралі.

— Значыць, у літоўскім войску няма і намёку на нестатутныя дачыненні?

— З камандаваннем, вядома, так, усе стасункі былі паводле закону і статуту. А што тычыцца жаўнераў тэрміновай службы, то ўсе мы розныя, але ў большасці ўсе канфлікты заканчваліся бяскрыўднымі жартамі.

— А якія ўмовы ў казармах?

— Жылі ў пакоях па 10 чалавек. Маюцца душавыя пакоі, прыбіральні, сушылкі — усё, што трэба для жыцця.

— Значыць, жаўнераў не прымушаюць мыць унітаз зубной шчоткай?

— Для гэтых мэт кожны дзень прыходзіла прыбіральшчыца. А жаўнеры мылі туалет толькі ў тым выпадку, калі правініліся. Пакараць іх мог толькі дзяжурны па частцы, і за сур'езную правіннасць. Да прыкладу, за тое, што хтосьці пакінуў сваю зброю без нагляду.

— Ты чуў аб сітуацыі з дзедаўшчынай у Беларусі?

— Я ведаў, што ў Беларусі з гэтым усё дзіка, але не да такой жа ступені. Чытаў і вельмі быў уражаны смерцю беларускага хлопца ў войску. Суіцыдаў у літоўскім войску за перыяд маёй службы наогул не было.

Польшча ўжо з 1997 года ўваходзіць у склад НАТА, і абавязковага прызыву там няма ўжо даўно.

Вось як коратка пракаментаваў сітуацыю Адрыян з Беластока:

— Раней, яшчэ ў часы камуністычнай Польшчы, мой бацька прызываўся на службу. Але цяпер у нас войска цалкам прафесійнае, і ні пра якіх «дзядоў» гаворкі быць, вядома, не можа...

Сланімчанка гатовая плаціць, толькі б з войска сын вярнуўся дадому жывым

— Калі шчыра, мне вельмі страшна за сына. Ён прызыўнік, і ў лістападзе яму трэба ісці ў войска. Не ведаю пакуль, у якія войскі. І ён не хоча абмяркоўваць гэтую тэму, але я бачу, што яму страшна.

Такая размова завязалася у карэспандэнта «ГС» з адной з мамаў прызыўніка. Тэма дзедаўшчыны ў апошні час абмяркоўваецца і ў слонімцаў на кухнях, у крамах, у аўтобусах і г. д.

Жанчына выхоўвае адна адзінага сына. Распавядае, што ён вельмі добры. Фізічна падрыхтаваны, але, як яна зразумела з прачытаных артыкулаў, і такіх там ламаюць.

— Я чытала, што за дзень у войску жаўнеры плацілі 15 рублёў. І ведаеце, абараніць сына ад войска я дакладна не змагу, няма такіх сувязяў. Але для таго, каб сын вярнуўся цэлым, я ўжо буду адкладаць на гэта грошы. Іншага выйсця пакуль не бачу, — патлумачыла жыхарка Слоніма.

Міжволі ўспомніўся выпадак у інтэрнаце. Справа адбывалася на агульнай кухні блізу дванаццаці ночы (карэспандэнт корпалася з кансервамі), калі прыбегла ўсхваляваная суседка, уключыла духоўку і адну з фаерак, на якую паставіла патэльню. Завязалася размова.

— Напэўна, важныя госці едуць, раз уначы будзеце штосьці гатаваць?

— Ды якія госці. Сын цяпер патэлефанаваў з часткі і сказаў, што «дзяды» хочуць запечаную курыцу і бульбу смажаную. Сказаў, каб я тэрмінова прынесла, інакш, я так разумею, яму ўляціць. Добра, што курыца была ў маразілцы, а то я не ведаю, што рабіла б.

— І часта такое бывае?

— Разы тры-чатыры на месяц. Тое салодзенькага, то салёненькага, то горкага ім даць. Сказаў, што яшчэ пару месяцаў засталося пацярпець, а там лягчэй будзе.

Аб здзеках і службе ў беларускім войску

Г. К., Слонімскі раён, 21 год:

— У Печах я праходзіў курс маладога байца ў 307-й школе з 20 траўня да 6 чэрвеня 2015 года. Там жорсткай дзедаўшчыны не было. З двух сяржантаў, якія намі камандавалі, адзін быў цалкам адэкватны, другі, праўда, звераваты, але памяркоўны. Карыстацца мабільнымі тэлефонамі нельга было — усе мабільнікі знаходзіліся ў капцёрцы. Аднак тэлефон можна было выкупіць за 15 рублёў на цяперашнія грошы. Страшныя чуткі даходзілі да нас аб службе ў вучэбнай частцы. Таму ніхто не хацеў заставацца ў вучэбнай частцы ў Печах пасля КМБ і прыняцця прысягі.

Н.І., Слонімскі раён, 44 гады, маці:

— Перажываю за малодшага сына, якога гэтай восенню забіраюць служыць у войска. За старэйшага так не перажывала. А малодшы такі спакойны, заўсёды ўсё носіць у сабе, ніколі не раскажа, як у яго справы, як жыццё... Калі б была магчымасць, то адкупілася б ад такога войска, дзе ў мірны час гінуць нашы дзеці.

Е. І., Менск, 18 гадоў, прызыўнік:

— Не вельмі перажываю на гэты конт. Ведаю, што гатовы служыць.