Пяць унікальных цэркваў Берасцейшчыны могуць трапіць у Спіс ЮНЕСКА

Гэта ўнікальныя помнікі беларускага драўлянага дойлідства, пабудаваныя ў XVII - XVIII стагоддзях.

Пра гэта паведаміў zarya.by намеснік начальніка ўпраўлення культуры галоўнага ўпраўлення ідэалагічнай работы, культуры і спраў моладзі Берасцейскага аблвыканкама Вячаслаў Гарбузаў.

- Для падрыхтоўкі намінацыйнае дасье на ўключэнне ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА спецыялісты вызначылі пяць цэркваў, якія знаходзяцца ў Берасцейскім, Кобрынскім, Жабінкаўскім раёнах: Свята-Нікіцкая царква (в. Здзітава), Свята-Міхайлаўская царква (в. Чэрск), царква Параскева-Пятніцкая (в. Збірагі), Свята-Міхайлаўская царква (в. Сцяпанкі) і царква Параскевы Пятніцы (в. Дзівін), - адзначыў Вячаслаў Гарбузаў. - Гэта ўнікальныя помнікі беларускага драўлянага дойлідства, пабудаваныя ў XVII - XVIII стагоддзях. Яны перажылі часы ваяўнічага атэізму і захаваліся да нашых дзён практычна ў першапачатковым выглядзе. Мы хочам далучыцца да ўжо існуючай намінацыі «Wooden Tserkvas of the Carpathian Region in Poland and Ukraine». Плануецца, што праца будзе завершана да 2019 года.

Свята-Нікіцкая царква ў Здзітаве

Драўляная казка Палесся - менавіта так завуць гэты невялікі драўляны бязвежавы храм, размешчаны ў Жабінкаўскім раёне. Ён быў пабудаваны ў 1502 годзе на правым беразе ракі Мухавец і нядрэнна захаваўся дагэтуль.

На першы погляд гэтая манументальная царква ў вёсцы Здзітава нічым не выдае сваю культурную каштоўнасць і значны ўзрост. Дошкі традыцыйна пафарбаваныя ў сіні колер, сонца мякка пераліваецца на многаскатным даху. Здавалася б, падобныя храмавыя пабудовы можна сустрэць ледзь не ў любой вёсачцы. Але далёка не кожны будынак можа пахваліцца такой багатай гісторыяй.

У 1787 годзе царкву капітальна рамантавалі. З тых часоў у ёй з'явіліся пэўныя рысы барока. Доўгі час у сценах драўлянага помніка западнапалесскай архітэктуры захоўвалася «Адзігітрыя Іерусалімская» - абраз XVI стагоддзя. Твор напісаны тэмперай на хваёвых дошках. На залатым фоне віднеюцца ўзоры. Цяпер гэты ўнікальны ўзор мастацтва знаходзіцца ў музеі пры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі.

Асабліва шанавалі Свята-Нікіцкую царкву ў родзе Касцюшкі. Не адзін раз прыходзіў сюды і бацька славутага ўраджэнца Беларусі Тадэвуша Касцюшкі.

Свята-Міхайлаўская царква ў Чэрску

Вёска Чэрск таксама можа пахваліцца ўнікальным старадаўнім храмам у стылі барока. Дакладная дата ўзвядзення драўлянай царквы са званіцай невядомая. Мяркуецца, што гэта была мяжа XVII - XVIII стагоддзяў (да 1701 г.).

Помнік архітэктуры з'яўляецца прадстаўніком дойлідства беларускай палескай школы. Сцены колеру марской хвалі трывала стаяць вось ужо шмат сотняў гадоў. Над уваходам у храм - сонца. Серабрыстыя фігурныя купалы - адлюстраванне стылю барока - горда трымаюць велічныя крыжы. Да XIX стагоддзя будынак выглядаў трохі інакш - не было вялікага квадратнага бабінца.

Унутры цэркаўкі - дзіўныя іконы XVII - XIX стст. «Хрыстос ў сілах», «Каляды Іаана», «Маці Божая Пачаеўская» і іншыя з'яўляюцца самабытнымі мастацкімі творамі беларускага сакральнага жывапісу тых часоў. А яшчэ тут доўгі час захоўвалася рукапіснае Евангелле XVI стагоддзя.

На ўсю вёску раздаецца звон - храмавы ансамбль выдатна дапаўняе трох'ярусная званіца. Гук зачароўвае і надоўга застаецца ў сэрцы і памяці кожнага, хто хоць раз яго пачуў.

Царква Святой Параскевы Пятніцы ў Збірагах

Гэтая царква сіняга колеру, утульна ўмасцілі сярод дрэў, налічвае вось ужо амаль 450-гадовую гісторыю. Яна была пабудаваная ў пачатку XVII стагоддзя на жаданне княгіні Агаты са старажытнага слаўнага роду Сапегаў.

Доўгі час драўляны храм лічыўся ўніяцкім. Але з 1866 года сюды сталі прыходзіць праваслаўныя. У 20-х гадах XX стагоддзя царква была перададзеная католікам. У гэты ж перыяд будынак зведаў рэстаўрацыю. Храм шчасна перажыў вайну, а праз некаторы час атрымаў статус праваслаўнага.

Царква выглядае сціпла. Маленькі бабінец, невялікія вокны, брусчатыя сцены. Унутры - непаўторная атмасфера прымірэння. На сценах іконы XVII - XVIII стагоддзяў «Маці Божая Адзігітрыя», «Спас Пантакратар" і, вядома ж, «Параскева Пятніца». Мастацкае майстэрства аўтараў выклікае пачуццё судакранання з чымсьці незямным.

Ля ўваходу ў храм - невялікая званіца. Яе шатровы дах трымаецца на моцных сценах. Скрозь арачныя праёмы ўнутр трапляе святло.

Царква Параскевы Пятніцы ў Дзівіне

Двухвежавы храм у вёсцы Дзівін - гэта аб'ект захаплення знатакоў гісторыі. Драўляны будынак з асобнай званіцай быў узведзены ў 1740 годзе (паводле іншых крыніцаў у 1728 годзе) і паводле традыцыі таго часу змяшчае элементы барока.

Велічная царква сіняга колеру ўзвышаецца ля ўезду ў вёску. Вытанчаны алтар, насуперак прынятай у праваслаўі традыцыі, размешчаны ў бок паўночнага захаду.

У XIX стагоддзі храм састарэў і таму быў глабальна рэстаўраваны. Пасля рамонт праводзілі яшчэ некалькі разоў. У часы Першай сусветнай вайны царква на тры гады стала казармай для салдатаў. А ў 1917 годзе ў будынку зноў загучалі спевы. У 1962 годзе службы былі скасаваныя, а памяшканне стала выкарыстоўвацца пад склад. Зноўку адкрылі храм толькі ў пачатку 1990-х.

Ёсць легенда, па якой вялікі палкаводзец Аляксандр Сувораў пасля бою каля вёскі Дзівін адправіўся на падзячны малебен у царкву Параскевы Пятніцы. Паводле некаторых звестак, бываў у храме і Тадэвуш Касцюшка.

Свята-Міхайлаўскі храм у Сцяпанках

Аб драўляным храме ў вёсцы Сцяпанкі Жабінкаўскага раёна гістарычных звестак захавалася зусім мала. Быў ён пабудаваны па тыпу базілікі ў 1780 годзе.

У пачатку XX стагоддзя храм перажыў капітальны рамонт. Да будынка царквы была прыбудаваная невялікая шатровая званіца.

Цяпер храм афарбаваны ў сіне-гарчычны колер. Над галоўным фасадам велічна ўзвышаюцца дзве вежы. Увагу прыцягваюць атмасферныя вітражы, якія ўпрыгожваюць вокны. У самым храме захоўваецца старажытны разны іканастас. Ён быў створаны ў 1830-х гадах. А яшчэ тут можна ўбачыць старадаўнія абразы XVIII стагоддзя.