«Шуняўкі» трапляюць пад закон Магніцкага

25 і 26 сакавіка ў беларусаў ёсць шанец цалкам змяніць сваё жыццё.

Пра гэта Charter97.org заявіў каардынатар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Зміцер Бандарэнка.

- 15 сакавіка ў Менску прайшоў 5-тысячны «Марш недармаедаў». Масавыя акцыі адбыліся таксама ў Горадні і Магілёве. Якое ў вас уражанне ад апошніх маршаў пратэсту?

- Уладам не атрымоўваецца збіць маштаб і геаграфію народных выступаў. Зразумела, што так, як раней, у Беларусі ўжо не будзе. У кожным выпадку, сітуацыя змянілася. Улада спрабуе дзейнічаць старымі метадамі, але яны ўжо не працуюць.

Сітуацыя ў краіне радыкальна змянілася: усе разумеюць, што людзі выходзяць непасрэдна супраць Лукашэнкі і ягонай вельмі вузкай клікі падхалімаў. І меркаванне беларускага народа «Лукашэнка, сыходзь!» чуе не толькі дыктатар, але і Беларусь, і ўвесь свет.

- Акцыі 15 сакавіка скончыліся жорсткімі затрыманнямі некаторых удзельнікаў. Як вы пракаментуеце дзеянні ўладаў?

- Улада, як звычайна, паступае подла. Спачатку ў Горадні да людзей выйшаў «назіральнік» за горадам, а ў Магілёве – іншая скандальная асоба, якая называе сябе чальцом «верхняй палаткі». А потым даецца загад аб затрыманні ўдзельнікаў акцый.

Такім чынам, улады дзейнічаюць як заўсёды – подла. А спосабы затрыманні ўдзельнікаў акцый пратэсту ўжо можна трактаваць як злачынства. Безумоўна, гэта будуць ужо вызначаць суды новай свабоднай Беларусі. Але паводле вонкавых прыкмет, калі людзі ў цывільным без падачы дакументаў з ужываннем сілы захопліваюць людзей, збіваюць іх, нягледзячы на ўзрост, стан здароўя і пол, і закідваюць у аўтамабілі без нумароў – гэта адназначна можна кваліфікаваць як выкраданне людзей і перавышэнне паўнамоцтваў. А гэта даволі сур'ёзныя артыкулы Крымінальнага кодэкса.

- У вас велізарны досвед удзелу ў вулічных пратэстах. Што вы параіце рабіць у такіх сітуацыях?

- На саміх акцыях прыкладам можа служыць Пінск, калі народ адбіў у «цітушак» блогера Максіма Філіповіча. Людзі павінны адразу кідацца на дапамогу сваім, крычаць «Міліцыя!», прыцягваць увагу журналістаў, атачаць гэтых людзей у цывільным. Трэба абараняць сваіх.

Я нават хачу сказаць, што калі людзі, якія нападаюць, не паказваюць пасведчанняў, супраць іх таксама можна ўжываць фізічную сілу з мэтай самаабароны. Такі варыянт у масавай сітуацыі цалкам магчымы.

Калі вы апынуліся ўжо ў іх «ў палоне», у аўтамабілі, трэба паводзіць сябе спакойна, наколькі гэта магчыма. Варта паспрабаваць звярнуцца да іх чалавечых пачуццяў і патрабаваць выканання закона. Калі бачыце, што гэта не дапамагае, лепш проста маўчаць да моманту, пакуль вы не апыняцеся побач з людзьмі ў форме, якія прадставіліся і патлумачылі, што адбываецца. Дзейнічаць трэба так, каб прычыніць сабе мінімальную шкоду ад людзей у цывільным.

Па-другое, трэба фіксаваць усё, што магчыма: як выглядаюць гэтыя людзі, як яны сябе называюць, у якім аўтамабілі едуць, куды вас вязуць, хто вас першы дапытваў. І ў пратаколе допыту адзначыць, што супраць вас ужываліся незаконныя метады і вы патрабуеце расследавання. Пры перадачы справы ў суд на гэта будзе звернутая ўвага. Нават у нас у Беларусі былі выпадкі, што пры такіх зваротах суды адкладалі разгляд гэтай справы або наогул яе касавалі.

- У тым жа Пінску на акцыі пратэсту людзі патрабавалі поўнай люстрацыі для ўсіх выканаўцаў загадаў незаконнай улады. На вашу думку, атрымаецца прыцягнуць да адказнасці ўсіх напаўшых на людзей «цітушак» у цывільным?

- Думаю, так. Не магу сказаць, цягам якога часу гэта адбудзецца, але найбольш адыёзныя будуць адхіленыя ад пасадаў адразу.

Я хачу нагадаць, што прозвішчы некалькіх сотняў падручных Лукашэнкі, якія траплялі пад санкцыі ЕЗ і ЗША, добра вядомыя. Абсалютная большасць з іх – гэта так званыя «шуняўкі»: супрацоўнікі МУС, КДБ, людзі, якія здзекаваліся з лідараў Плошчы-2010 і яе ўдзельнікаў, супрацоўнікі пенітэнцыярнай сістэмы, самыя лютыя начальнікі турмаў і «зон», аператыўныя работнікі калоній.

У беларускіх праваабарончых арганізацый назапашаная велізарная база звестак аб гэтых людзях, якія парушалі закон. А тым больш, іх прозвішчы вядомыя ў санкцыйным спісе Еўразвязу.

Цяпер лідары апазіцыі звяртаюцца да Еўразвязу з тым, каб вярнуць гэтыя санкцыі, дадаўшы да іх новых міліцыянтаў і супрацоўнікаў спецслужбаў.

Усе гэтыя «шуняўкі» не разумеюць, што яны «трапілі». Яны патрапілі пад закон Магніцкага, які цяпер мае ўніверсальны характар. Ён ужо прыняты ў ЗША, яго зацвердзіў парламент Вялікай Брытаніі. У снежні Сенат ЗША надаў гэтаму закону ўніверсальны характар, распаўсюдзіўшы яго дзеянне на іншыя краіны. Англасаксонскае правасуддзе – вельмі разумнае, і пад закон Магніцкага трапілі выканаўцы пенітэнцыярнай сістэмы Расеі, чыноўнікі і нават звязаныя з уладай бізнэсоўцы.

Гэты закон цяпер распаўсюджваецца супраць усіх людзей і краін, якія груба парушаюць міжнародныя абавязанні і ўласныя законы.

Хачу яшчэ раз нагадаць: помста – гэта страва, якую падаюць халоднай. Калі мы апынуліся пасля выбараў 2010 года ў турме КДБ, я сказаў начальніку турмы на допытах: вы ўсе патрапілі, бо тут вялікая колькасць журналістаў і пісьменнікаў. Вы ўсе станеце персанажамі кніг, дакументальных фільмаў, крымінальных працэсаў.

Тады яны спрабавалі пасмяяцца з гэтага, але іх прозвішчы на дзесяцігоддзі ўвойдуць у гісторыю. Іх дзеці і ўнукі будуць пад сталым прэсам тых дзеянняў, якія робяць гэтыя людзі. Яны сёння не да канца разумеюць гэта. Але нам трэба фіксаваць усіх гэтых падонкаў – смартфоны цалкам дазваляюць гэта рабіць.

- Мікалай Статкевіч запрасіў на Дзень Волі 25 сакавіка ў Менску амбасадара Вялікай Брытаніі і сталага прадстаўніка ЗША ў Беларусі і запэўніў іх, што акцыя будзе мірнай і негвалтоўнай. Што б вы хацелі сказаць беларусам напярэдадні 25 сакавіка?

- Я ўпэўнены, што 25 і 26 сакавіка ў Беларусі адбудуцца гістарычныя падзеі. У беларусаў ёсць шанец сур'ёзным чынам змяніць жыццё ў краіне і сваё асабістае жыццё.

Калі 25 сакавіка выйдзе мала людзей – значыць, здзекі мянтоў і «цітушак» будуць прадаўжацца. Калі выйдзе шмат – пачнецца адлік зменаў у Беларусі. Жыццё беларусаў знаходзіцца ў іх уласных руках.

Адзінае, што хачу сказаць: трэба быць мужнымі і адказнымі. Таму трэба запрашаць на акцыю сваіх сяброў і знаёмых. У першую чаргу, трэба выйсці на Плошчу мужчынам і маладзёнам.

Хачу нагадаць, што ў многіх постсавецкіх і постсацыялістычных краінах пасля мірных зменаў да ўлады прыходзілі людзі, якія былі ўдзельнікамі пратэстаў, якія сядзелі ў турмах. Менавіта былыя палітвязні потым станавіліся палітычнай элітай.

Нават ва Украіне сёння ва ўрадзе і Вярхоўнай радзе большая палова людзей – гэта актыўныя ўдзельнікі Еўрамайдану. І што б там ні казалі, змены ў краіне-суседцы ёсць.

Але мы, як больш спакойныя людзі, даможамся зменаў мірным спосабам.

У свой час Аксамітная рэвалюцыя ў Чэхаславаччыне пачыналася з таго, што ўлады разагналі мірную моладзевую акцыю. Дзясяткі маладзёнаў былі арыштаваныя і збітыя. І чэхі і славакі падняліся на абарону сваіх дзяцей, і праз месяц на вуліцах ужо былі мільёны і рэжым абрынуўся.

Цяпер у Беларусі падобная сітуацыя.