Геолагі знайшлі сляды ледавіковага «вялікага патопу» ў Еўропе

Навукоўцы высветлілі, з якой хуткасцю раставалі льды ў Еўропе пасля заканчэння ледавіковага перыяду.

Геолагі прыйшлі да высновы, што іх звышхуткае скарачэнне выклікала своеасаблівы «вялікі патоп», які затапіў цэнтральную частку субкантынента і спарадзіў гіганцкія рэкі, гаворыцца ў артыкуле, апублікаваным у часопісе Quaternary Science Reviews, піша РІА «Новости».

«Нашы мадэлі паказваюць, што прыкладна 15-13 тысяч гадоў таму, Еўразійскі лядовы шчыт губляў кожны год прыкладна 750 кубічных кіламетраў лёду. У некаторыя перыяды часу хуткасць страт узрастала да трох тысяч кубакіламетраў лёду. У гэты час, так званую эпоху «катастрафічнага росту №1», раставанне леднікоў Еўразіі амаль імгненна павысіла ўзровень мора на 2,5 метра», - распавядае Генры Патон (Henry Patton) з Арктычнага ўніверсітэта Нарвегіі ў Тромсё.

Прыкладна тры мільёны гадоў таму Зямля ўступіла ў эру так званага пліяцэн-чацвярцічнага абляднення, падчас якога ледавікі на паўночных і паўднёвых полюсах перыядычна наступалі і адступалі на ўмераныя шыроты. Эпізоды іх наступлення прынята называць «ледавіковымі перыядамі», а адступлення - міжледавікоўем. Апошняе такое пацяпленне пачалося, як сёння мяркуюць навукоўцы, прыкладна 15-12 тысяч гадоў таму, і прадаўжаецца па гэты дзень.

Да пачатку гэтага перыяду пацяплення Зямля выглядала зусім не так, як сёння - узровень мора быў ніжэйшы за цяперашні на некалькі дзясяткаў метраў, а большая частка Еўропы і поўнач Азіі былі пакрытыя ледавікамі. Брытанія ў той час уяўляла сабой не востраў, а паўвостраў, напалову пакрыты палярнай лядовай шапкай.

Як распавядае Патон, геолагаў досыць даўно цікавіць, як хутка адыходзілі ледавікі і, да якіх наступстваў прыводзіла гэта адступленне. Да прыкладу, нядаўна брытанскія навукоўцы высветлілі, што хуткае раставанне льдоў і звязаныя з імі плыні вады выклікалі першы, на гэты раз геалагічны «Brekzit», сфармаваўшы Ла-Манш і прымусіўшы будучы Альбіён аддзяліцца ад кантынентальнай Еўропы прыкладна 10 тысяч гадоў таму.

Патон і ягоныя калегі прааналізавалі ўсе наяўныя звесткі пра тое, як адбывалася раставанне льдоў Еўразіі ў той час у розных яе кутках, пачынаючы з Брытаніі і заканчваючы Чукоткай, і паспрабавалі скласці цэласнае ўяўленне гэтага працэсу.

Як паказалі іх разлікі, льды паўночнага кантынента раставалі ў той час з рэкордна высокай хуткасцю, губляючы кожныя сто гадоў прыкладна столькі ж вады, колькі змяшчаецца ў пяці Байкалах, гэта прыблізна 750 мільярдаў тон кожны год.

Гэтай колькасці вады, са слоў навукоўцаў, павінна было ставаць для таго, каб цалкам затапіць Цэнтральную і Паўночную Еўропу і сфармаваць гіганцкія азёры і прэснаводныя «моры», на месцы якіх у будучыні паўстане Паўночнае, Балтыйскае і Белае мора.

Акрамя таго, у Францыі тады паўсталі дзясяткі так званых «мега-рэк» - гіганцкіх водных артэрый, якія транспартавалі ваду з затопленай Цэнтральнай Еўропы ў бок Атлантыкі. Са слоў навукоўцаў, гэтыя рэкі транспартавалі прыкладна ўдвая больш вады, чым сучасная Амазонка, і пры гэтым іх басейн займаў значна менш плошчы.

Гэтыя рэкі, як адзначаюць геолагі, выкідалі досыць шмат халоднай адталай вады для таго, каб парушыць працу Гальфстрыму і іншых атлантычных плыняў, што магло выклікаць перыяды рэзкіх пахаладанняў і часовых наступаў леднікоў у Скандынавіі, на Шпіцбергене, зямлі Франца Іосіфа і на Новай Зямлі, якія навукоўцы сёння называюць «познім Дрыасам».

Праз некалькі тысяч гадоў, калі мега-рэкі некалькі замарудзілі свой бег, пацяпленне прадоўжылася, і, са слоў Патона, скарачэнне палярнай шапкі, якое пачалося 15 тысяч гадоў таму, прадаўжаецца і па гэты дзень. Апісанне гэтага працэсу і звязаныя з ім кампутарныя мадэлі, як спадзяюцца навукоўцы, дапаможа навукоўцам зразумець, наколькі стабільным з'яўляецца дно Паўночнага Ледавітага акіяна і залежы метану ў замарожанай глебе, чыё вызваленне значна ўзмоцніць глабальнае пацяпленне.