Як у 1992 годзе стала дзейнічаць «дарога жыцця» з Гародні ў Літву

У 1992 годзе для гарадзенцаў наступіла новая рэальнасць.

Цэны значна ўскінуліся ўверх, заробкі ж падняліся нязначна, ды і тыя неўзабаве сталі затрымліваць на многіх прадпрыемствах. У гэтым новым жыцці даводзілася неяк выкручвацца. Не сканчалася паўнаводная плынь ахвотных паехаць у Польшчу, рэалізаваць там нейкі свой тавар, набыць тамтэйшы і выгадна прадаць у сябе на радзіме. А ў 1992-м да польскага кірунку дадалася «дарога жыцця» ў Літву, піша 015.by.

Мноства жыхароў Гародні і ў савецкія часы ахвотна ездзілі ў суседні Друскінінкай. Гарадзенцаў прыцягваў гэты прыгожы і ўтульны літоўскі гарадок, дзе можна было добра правесці час у тамтэйшых кавярнях за кубачкам духмянай кавы, а заадно добра затаварыцца ў крамах таннай (і смачнай) каўбасой, непаўторным літоўскім хлебам, некаторымі гатункамі дзіцячага харчавання, якія спрэс адсутнічалі ў Гародні, абавязкова цукеркамі і іншымі прысмакамі, прыкупіць экзатычнага прыбалтыйскага спіртнога тыпу кальвадосу або недарагога, але якаснага віна. Літоўцам такія «прадуктовыя» нашэсці беларусаў не вельмі падабаліся, і яны прыстасаваліся самыя дэфіцытныя тавары выкладваць на прылаўкі ўвечары, пасля таго, як апошні транспарт ад'язджаў на Гародню.

Зрэшты, у 1992 годзе ўсё карэнным чынам змянiлася i ў Друскінінкаі. Кошты тут таксама здзейснілі гіганцкі скачок, і жыхары курортнага мястэчка сталі перад такой жа праблемай выжывання, як і іх суседзі. Вось тады і высветлілася, што нейкія тавары танней у Літве, а нейкія, наадварот, у Беларусі. А паколькі мяжа на той момант паміж дзвюма краінамі была ўмоўнай, з абодвух бакоў пацягнуліся спачатку ручайкі, а потым і паўнаводныя рэкі ахвотных падзарабіць на розніцы коштаў.

Вось тут высветлілася, што ў Беларусі выпускаюцца цалкам сабе смачныя сыры, смятана, тварог, сметанковае масла, каўбасы, розныя кансервы, малочныя дзіцячыя сухія сумесі і іншыя прадукты. І нават звычайны гарадзенскі круглы хлеб стаў вельмі папулярным у Літве. У першую чаргу, вядома, праз сваю таннасць. Адзін час у 92-м у Друскінінкаі практычна кожны дзень прыязджаў каларытны персанаж з Гародні з мяшком хлеба на вазку і зычна зазываў да сябе пакупнікоў: «Каму дона?», гэта значыць, хто прагне стаць уладальнікам недарагіх боханаў.

Даволі хутка сыходзіла на літоўскім баку наша сметанковае масла. Пытанне «Па чым масла?» (Здаецца, па-літоўску гэта гучала «Па кек свестас»?) прыезджыя гарадзенцы вывучылі адным з першых. Не залежваліся ліверныя каўбасы, хтосьці набываў іх для хатніх гадаванцаў, а хтосьці - і для сябе. Вараныя і вэнджаныя беларускія каўбасы таксама ішлі на «ўра». Тварожныя сыры гарадзенскай вытворчасці хутка пераходзілі ў сумкі літоўскіх гаспадынь.

З самай раніцы падцягваліся да базару мясцовыя выпівохі, зразумела, цікавіліся спіртным. І, трэба сказаць, гарэлка з Беларусі была самым хадавым і самым выгадным таварам. Вось толькі прывезці «саракаградусной» шмат было нельга, ужо дзейнічала мытня з двух бакоў, ды і літоўская паліцыя сачыла, каб на рынку гарэлкай не гандлявалі.

Прадпрымальны гарадзенец Эдзік (так яго ўсе называлі) і тут знайшоў выхад. Ён дамаўляўся з машыністам цягніка, якія рухаліся з Гародні ў Друскінінкай, каб той тармазіў на пад'ездзе да курортнага мястэчка, і група гарадзенскіх бутлегераў высаджваўся на хаду. Кожны кантрабандыст-спіртавоз выдаваў машыністу бутэльку гарэлкі - такая была плата за паслугу. Пару разоў мне давялося самому паўдзельнічаць у такіх паездках, і я як-небудзь распавяду падрабязней пра гэты незабыўны досвед.

Калі прывезены тавар прадаваўся, наступала пара затаварвання ў Літве. Часцей за ўсё атрыманыя грошы, тады яшчэ не літы, а talonas (дарэчы, купюры былі прыкладна з такім жа звярынцам, як і беларускія «зайчыкі», выпушчаныя ў тым жа 1992 годзе) абменьваліся на якую-небудзь валюту, у першую чаргу, вядома, на даляры ЗША ці нямецкія маркі. Але часам у абменніках не было ні таго, ні другога, і тады даводзілася браць тое, што мелася ў наяўнасці. Так аднойчы я стаў уладальнікам экзатычнай купюры ў дзесяць ангельскіх фунтаў.

Аднак кошты не стаялі на месцы і ў Беларусі, і ў Літве. Часам станавілася больш выгадна набываць у Друскінінкаі не валюту, а нейкія тавары, напрыклад, шпроты і зялёны гарошак, якія хутка сыходзілі на гарадзенскіх кірмашах. Але паколькі кошты ў нашых краінах змяняліся не сінхронна, то часам больш выгаднай была зваротная працэдура: гэта значыць, тыя ж шпроты і зялёны гарошак транспартаваліся з Гародні ў Друскінінкай. А праз пару тыдняў - зноў з Друскінінкая ў Гародню. Амаль як у анекдоце.

Так «дарога жыцця» і дапамагла перажыць той, цяпер ужо далёкі, а тады надзвычай нялёгкі год.