Святар: На Каляды нельга рабіць толькі адну рэч

Каляды валодаюць актуальнымі сэнсамі.

Святар, рэктар украінскага Адкрытага Праваслаўнага Універсітэта Святой Сафіі-Прамудрасці Георгій Каваленка распавёў "Апострофу" аб падрыхтоўцы і святкаванні Каляд Хрыстовых.

- Аб чым перш за ўсё варта памятаць, рыхтуючыся да Свята нараджэння Хрыстовага?

- На Каляды галоўнае не забываць, што гэта – дзень нараджэння Ісуса Хрыста. Каляды – гэта не проста прыгожае зімовае свята, не проста час нейкіх духоўных або зямных радасцяў. Каляды – гэта не проста застолле (напярэдадні – нішчымнае або не нішчымнае ўжо ў дзень божага Нараджэння).

Каляды – гэта дзень нараджэння Ісуса Хрыста, і падарункі ў гэты дзень варта дарыць Хрысту. Як гэта зрабіць? Успомнім, што Ён сам казаў. Аднойчы, кажучы аб Страшным Судзе, Ён сказаў: «Калі вы напаілі таго, хто прагне, накармілі галоднага, далі прытулак бяздомнаму, наведалі таго, хто ў лякарні ці ў турме, вы гэта зрабілі для Мяне». Гэта значыць, мы можам сустрэць Хрыста, калі бачым чалавека ў бядзе, і калі мы яму штосьці дорым, то мы гэта дорым Хрысту. Усё астатняе – гэта ўжо радасць ад таго, што мы сустрэлі Хрыста. Больш таго, у гэты дзень ёсць шмат невідавочных, але вельмі актуальных для нас сэнсаў. Калі мы ўспомнім падзеі Калядаў, то адразу можам іх убачыць.

Па-першае, Каляды – гэта дзень, калі варта ўспомніць бяздомных. Чаму? Таму што калісьці Іосіф і цяжарная Марыя прыйшлі ў Віфлеем і не знайшлі месца, дзе спыніцца. Яны спыніліся ў убогай пячоры.

З іншага боку, Каляды – гэта час, калі трэба маліцца аб міры. Успомніце, што спявалі анёлы: «Слава ў вышніх Богу і на зямлі мір, у людзях добрая воля». Такое прыгожае слова «ласка»! Калі перакладаць яго на сучасную мову, то гэта «добрая воля». Каляды – гэта час для людзей добрай волі, мы ўсе павінны зрабіць штосьці для таго, каб аднавіць мір паміж людзьмі. І тады можам аддаць хвалу Богу.

З іншага боку, Каляды – гэта час успомніць аб сіротах. Бо што такое Святое Сямейства? Гэта Марыя, немаўля Хрыстос, названы бацька Іосіф. У нас у краіне вельмі шмат сем'яў, дзе бацька няродны. І як раз Іосіф з'яўляецца прыкладам і апекуном такіх бацькоў, а Святое Сямейства з'яўляецца заступнікам такіх сем'яў. Таксама ў нас дастаткова сем'яў, дзе наогул няма бацькі. Калі мы глядзім на Дзеву Марыю з немаўляткам Хрыстом, то разумеем, што гэта Сын Божы, а бацька ў яго – Бог. Гэтак жа і для дзіцяці, які не мае бацькі, Бог павінен быць бацькам, і калі мы чытаем малітву «Ойча наш» у такіх сем'ях, гэтая малітва гучыць зусім інакш.

Успомніце, калі Іосіф і Марыя бягуць з немаўлём у Егіпет. Гэта падзея называецца ўцёкамі ў Егіпет і з'яўляецца сюжэтам многіх твораў мастацтва. Але калі перакласці яго на сучасную мову, то Святое Сямейства было ўцекачамі, і гэта яшчэ адзін важны і актуальны сэнс сёння. Таму што насамрэч уцекачы – гэта людзі, якія з'яўляюцца не такімі, як мы. У іх могуць быць іншы менталітэт, іншая культура, але калі мы сустракаемся з імі, то павінны ўспомніць, што ў іх таксама сустракаем Хрыста.

І ўспомніце яшчэ: вешчуны Хрысту прыносяць падарункі. Украінскае і расейскае слова «вешчуны» мае некалькі негатыўную канатацыю, але калі ўспомніць гэтых біблейскіх вешчуноў, то варта зразумець, што, з аднаго боку, гэта былі цары, з другога боку – навукоўцы, астраномы, астролагі, мудрацы, ці магі (калі казаць на ангельскай мове). І гэтыя людзі прыносяць Хрысту прарочыя падарункі. Яны разумеюць, што гэта незвычайны чалавек, і дораць яму золата – як цару. Я думаю, што нам таксама варта падарыць Хрысту золата – золата нашага чыстага сэрца і дасканалага жыцця. Таксама яны дораць яму ладан – гэта смала, якая выкарыстоўваецца ў царкве для таго, каб быў добры водар. Гэтак жа і мы павінны падарыць Хрысту ладан нашай малітвы, то бок, чыстай малітвы. І трэці дар вешчуноў немаўлю Хрысту – смірна. Гэта сумесь, якую выкарыстоўвалі, каб бальзамаваць цела памерлага чалавека. Гэта значыць, фактычна яны прадказваюць яго ахвярную смерць. Так і мы з вамі павінны ахвярна служыць бліжняму.

Гэта ўсё, што варта ведаць і не забываць на Каляды. А ўжо потым мы садзімся за стол, потым молімся ў храме, потым спяваем калядкі, перадаючы адзін аднаму веды пра Ражство вельмі проста і ў дасканалай народнай форме, і ўжо потым святкуем аж да Хрышчэння.

- Многіх з дзяцінства дарослыя вучаць, што нельга выконваць якую-небудзь працу на пэўныя святы. Чаго нельга рабіць на Каляды?

- Я, хоць і святар, але не ведаю адказу на пытанне аб тым, чаго нельга рабіць на рэлігійныя святы, бо на рэлігійныя святы трэба рабіць дабро. А, напэўна, рабіць не трэба нічога злога. Калі ж мы робім сардэчна вызначаным спосабам, то, напэўна, кожная справа або дзеянне, накіраванае на тое, каб дапамагчы бліжняму, павінна вітацца. Лішнім, думаю, будзе дзеянне, якое адбірае ў нас час для добрых спраў, для дабраслаўлення Бога або для сустрэчы з блізкімі.

- З вашых назіранняў, колькасць людзей, якія ходзяць у царкву, адзначаюць Каляды, павялічваецца з гадамі?

- Сацыялогія кажа, што ва Украіне блізу 70% людзей называюць сябе вернікамі. Амаль 70% з іх з'яўляюцца праваслаўнымі. Усе гэтыя людзі святкуюць Каляды. Калі мы паглядзім, з аднаго боку, на запоўненыя храмы, то можам думаць, што мы сапраўды з’яўляемся вернікамі, рэлігійнымі людзьмі, хрысціянамі. Але калі мы азірнемся навокал, то ўбачым, што наша краіна дагэтуль не жыве паводле Божых запаведзяў.

Тады ўзнікае пытанне: ці сапраўды мы з'яўляемся вернікамі? Ці сапраўды мы з'яўляемся хрысціянамі? Ці сапраўды мы святкуем менавіта дзень нараджэння Ісуса? Збіраемся мы менавіта за Ягоным святочным сталом? Чуем мы тое, што Ён кажа нам? Сустракаем мы Яго на вуліцы, дома, на працы, у сацыяльных сетках? Як гэта ні дзіўна будзе гучаць, але сам Гасподзь кажа: «Дзе двое або трое сабраныя ў імя Маё, там Я сярод іх».

Як Ён сярод нас? Тады, калі мы пра Яго памятаем, тады, калі мы ведаем Ягоныя запаведзі, тады, калі мы робім штосьці добрае таму, хто побач з намі. Тады мы гэта дорым Богу.

Таму што мы прывыклі думаць, што Бог з'яўляецца нашым памочнікам, а Ён хоча, каб мы былі Ягонымі памочнікамі.

- Летась украінцы атрымалі дадатковы калядны выхадны 25 снежня. Што думаеце аб такім новаўвядзенні?

- Вельмі добра, што ва Украіне не супрацьпастаўляюць 25 снежня і 7 студзеня. Мы маем два калядныя дні і павінны напаўняць іх каляднымі сэнсамі. Калі казаць пра 7 студзеня, то тут усё зразумела – гэта наша Каляды, гэта нашы традыцыі, гэта тое, што перадаецца з пакалення ў пакаленне, тое, што адраджаецца сёння.

Калі казаць пра 25 снежня, то, напрыклад, мы ў Адкрытым Праваслаўным Універсітэце ўспрынялі гэты дзень як Open Christmas, дзень, калі мы адкрываем сусветныя Каляды, калі мы адкрываем традыцыі іншых народаў, дзень, калі мы адкрытыя і гасцінныя для тых, хто ва Украіне святкуе Каляды менавіта 25 снежня. Сёння сярод нас ёсць прадстаўнікі розных замежных кампаній, пасольстваў, місій, проста турысты, ды і наогул ва Украіне ёсць людзі, якія святкуюць Раство 25 снежня. Мы можам наведаць іх, а можам, маючы выхадны дзень, паехаць у іншую краіну і паглядзець, як святкуюць там.

Больш таго, думаю, нам варта ведаць, што 9 з 14 праваслаўных цэркваў святкуюць Каляды менавіта 25 снежня. Акрамя таго, і гэтыя цэрквы, і наша царква святкуюць Каляды менавіта 25 снежня – проста паводле розных календароў. І таму нават калі нас раз'ядноўваюць календары, нават калі нас раз'ядноўваюць традыцыі, нават калі мы раз'яднаныя ў датах, мы павінны быць аб'яднаныя ў Хрысце. Таму і 25 снежня, і 7 студзеня – Каляды Хрыстовы, гэта свята, калі мы можам казаць аб нашай веры і можам рабіць добрыя справы.