Канец троля: у Фінляндыі судзілі заснавальніка пракрамлёўскіх сайтаў

Гэта ўнікальны для Еўропы выпадак суворага пакарання для чалавека, прызнанага вытворцам fake news.

22 месяцы турмы і больш за 130 тысяч еўраў штрафу - такі вырак суда ў Хельсінкі паводле справы заснавальніка двух антымігрантскіх і пракрамлёўскіх сайтаў на фінскай мове Іллі Яніцкіну. Ён быў прызнаны вінаватым на падставе 16 пунктах абвінавачвання - у паклёпе, дыфамацыі, распальванні нянавісці супраць пэўных этнічных і рэлігійных груп, незаконным зборы сродкаў і г.д. Гэта ўнікальны для Еўропы выпадак такога суворага пакарання для чалавека, прызнанага вытворцам fake news, паведамляе «Радыё Свабода».

У Іллі Яніцкіна ёсць расейскія карані, але ён ураджэнец і грамадзянін Фінляндыі. Зрэшты, сімпатыі да гістарычнай радзімы ў яго, відавочна, маюцца: на заснаваных ім сайтах MV-Lehti і Uber Uutiset Яніцкін размяшчаў, напрыклад, пераклады матэрыялаў тэлеканала RT і іншых расейскіх афіцыёзных і прапагандысцкіх СМІ. Праўда, асуджаны ён быў не за гэта: на Яніцкіна падалі ў суд двое журналістаў і студэнцкі актывіст, якія зазналі з ягонага боку пагрозы і паклёп. У якасці асноўнага пазлўніка выступала журналістка медыяхолдынга YLE Джэсіка Аро, вядомая сваімі расследаваннямі дзейнасці расейскай «фабрыкі троляў».

У 2016 годзе за сваю працу Джэсіка Аро была ўдастоеная Нацыянальнай журналісцкай прэміі Фінляндыі. А заадно - стала ахвярай кампаніі нападак у інтэрнэце, арганізаванай, акрамя ўласна троляў, фінскім палітолагам Ёханам Бекманам. Ён вядомы ў Расеі перш за ўсё як адвакат некалькіх расейскіх жанчын у іх канфліктах з фінскімі мужамі і юстыцыяй. Бекман заяўляў тады, што «апошнім часам менавіта расейскія маці і іх дзеці становяцца аб'ектамі сістэматычнага прыгнёту» і што ў фінскім грамадстве «выразна праглядаецца нарастанне русафобіі». Пацверджання гэтыя абвінавачванні не знайшлі: у кожным з выпадкаў, на якія звяртаў увагу Бекман, гаворка ішла аб сямейным канфлікце на асабістай, псіхалагічнай, маёмаснай, але не нацыянальнай глебе.

Ёхан Бекман не ўтойвае сваіх прапуцінскіх поглядаў. Ён аўтар шматлікіх публікацый у расейскай прэсе - у адной з іх Бекмана сцвярджаў, напрыклад, што Фінляндыя адзначыць стагоддзе незалежнасці ў 2017 годзе выхадам з ЕЗ. Бекман супрацоўнічаў з Расейскім інстытутам стратэгічных даследаванняў (РІСД). Менавіта гэта пракрамлёўская ўстанова называлася агенцтвам Рэйтэр са спасылкай на амерыканскія крыніцы ў якасці свайго кшталту аналітычным штабам, які ўдзельнічаў у распрацоўцы стратэгіі ўмяшання ў ход прэзідэнцкіх выбараў 2016 года ў ЗША.

Ёхан Бекман падтрымліваў кантакты з сайтамі Іллі Яніцкіна, публікаваўся там пад псеўданімам. А таксама дапамагаў яму ў ганенні «ідэалагічных праціўнікаў», у выніку чаго апынуўся на лаве падсудных разам з Яніцкіным. Іх электронная перапіска была выяўленая падчас следства. Прысуд у дачыненні да Бекмана - больш мяккі: год зняволення ўмоўна і абавязак выплаціць 10 тысяч еўраў пацярпелым.

Джэсіка Аро пракаментавала для «Радыё Свабода» дэталі выйгранай ёю справы.

- Што за інфармацыйную прадукцыю распаўсюджвалі сайты Іллі Яніцкіна?

- Па большай частцы гэта былі матэрыялы, прысвечаныя мігрантам, асабліва мусульманам, і вытрыманыя ў духу адкрытай непрыязнасці і расізму. Ну, напрыклад, рэкамендацыі спускаць сабак на насельнікаў цэнтраў для ўцекачоў. Але не толькі гэта. У прынцыпе там быў даволі стандартны набор для сайтаў такога кшталту: канспіралагічныя тэорыі, рэзкая крытыка Еўразвязу, дэмакратычнай сістэмы, матэрыялы з расейскіх прапагандысцкіх СМІ - і ў якасці «гарніру» для прыцягнення чытачоў, напрыклад, пацешныя відэа пра жывёлін ці нейкія медыцынскія парады. Але агульная ідэйная скіраванасць такая, што я б назвала гэтыя сайты нэанацысцкімі. Пры гэтым лейтматывам было тое, што менавіта яны нібыта кажуць праўду, якую палітыкі і гэтак званыя мейнстрымные СМІ ўтойваюць.

- А як вы асабіста сталі іх мішэнню?

- Пасля таго, як я атрымала некаторую вядомасць, дзякуючы расследаванням дзейнасці расейскіх троляў у Фінляндыі, у адным са сваіх матэрыялаў я назвала MV-Lehti прарасейскім прапагандысцкім праектам - таму што толькі яны публікавалі матэрыялы RT, перакладзеныя на фінскую мову. У іх наогул была вельмі выразная пракрамлёўская лінія. Большасць іх публікацый былі ананімнымі або падпісанымі псеўданімамі. Пад іх публікацыямі тролі ў каментарах раздзімалі дыскусіі на тыя ж самыя тэмы - мігранцкая пагроза, далоў ЕЗ, выдатная палітыка Пуціна і г.д. Пасля таго, як я назвала MV-Lehti пракрамлёўскім і інфікаваным тролямі сайтам, з іх боку пачаліся «акцыі помсты».

- Як яны выглядалі?

- Пачалі распаўсюджваць хлусню пра мяне, пісаць абразы ў сацыяльных сетках. Спачатку - пра нізкую якасць маёй журналісцкай працы, пра тое, што я нібыта супрацоўнічаю з амерыканскімі спецслужбамі. Гэтыя абвінавачванні супраць мяне раней ужо выстаўляў Ёхан Бекман, які падключыўся і да гэтай кампаніі.

Потым перайшлі да нападаў больш асабістага характару: пра мяне пісалі як пра псіхічна хворую, наркаманку і наркадылерку, якая звар'яцела праз расейскіх троляў, якіх я нібыта сама выдумала, і г.д. Следства падлічыла, што ў матэрыялах сайтаў Яніцкіна я згадвалася не менш за 200 разоў! На жаль, некаторыя людзі паверылі гэтай хлусні, я стала атрымліваць пагрозы.

- З вашых назіранняў, як змянілася сітуацыя ў фінскім сегменце інтэрнэту ў тым, што тычыцца актыўнасці прарасейскіх троляў і хлуслівых СМІ, за тыя чатыры гады, што вы займаецеся гэтай тэмай?

- На мой погляд, яны сталі паводзіць сябе больш агрэсіўна. Законы прапаганды вядомыя: трэба шмат разоў паўтарыць ілжывую або скажоную інфармацыю, каб людзі ёй паверылі. Таму яны імкнуцца «гнаць хвалю» як мага больш актыўна. І цяпер мне вельмі цікава, які эфект будзе мець цяперашняя судовая пастанова. Бо гаворка ў ёй ідзе не толькі пра нападкі на мяне і іншых людзей, але і пра распальванне нянавісці і распаўсюд ілжывай інфармацыі. Паглядзім, ці прымусіць гэты прысуд троляў і распаўсюджвальнікаў «альтэрнатыўнай» інфармацыі прытармазіць, - кажа фінская журналістка Джэсіка Аро.