Леанід Судаленка: У Парыжы - прэмія, у Гомелі - пагрозы

Чаму ўлады Беларусі ціснуць на журналістаў-фрылансераў.

Адразу пяць позваў у суды розных раёнаў Гомельшчыны і Берасцейшчыны на працягу тыдня, патрабаванне з'явіцца на вайсковыя зборы, ананімныя пагрозы на асабістую электронную пошту - такім выдаўся пачатак снежня для гомельскага журналіста-фрылансера Кастуся Жукоўскага. Толькі сёлета за супрацоўніцтва з тэлеканалам «Белсат», які вяшчае на Беларусь з тэрыторыі Польшчы, Жукоўскі атрымаў 16 штрафаў паводле сумна вядомаму артыкулу 22.9 Кодэкса аб адміністрацыйных правапарушэннях (КоАП) «Незаконны выраб прадукцыі СМІ». Гэты артыкул беларускія ўлады выкарыстоўваюць з вясны 2014 года для пераследу ў адміністрацыйным парадку фрылансераў за размяшчэнне іх матэрыялаў у замежных СМІ. Пра метады ціску ўладаў Кастусь Жукоўскі распавёў DW.

Навошта беларускаму войску 43-гадовы журналіст Жукоўскі

У ліпені гэтага года 43-гадовага журналіста наважылі заклікаць на вайсковыя зборы. У свой час, узгадвае Канстанцін Жукоўскі, ён адслужыў у танкавых войсках і быў звольнены ў запас у званні сяржанта. Танкавая тэхніка паступова мадэрнізуецца, тлумачыць ён, таму патрабаванне азнаёміцца з навінкамі выглядае лагічна. Аднак ад вайскоўцаў ён даведаўся, што калі яго і накіруюць у войска, то толькі на базу захоўвання старой тэхнікі.

Задача ў іх іншая, працягвае Жукоўскі, паказваючы цэлы пачак позваў з ваенкамата: спыніць з'яўленне рэпартажаў з крытыкай сітуацыі ў Беларусі. На працягу двух тыдняў замест здымак яму давялося абыходзіць лекараў медыцынскай камісіі. А калі працэдура была паспяхова скончаная, і журналіст быў прызнаны прыдатным да вайсковай службы, ваенкамат раптам наважыў яго не заклікаць на зборы.

Праз тры месяцы гісторыя паўтарылася. Ваенкамат дагэтуль патрабуе неадкладна прайсці медкамісію ўжо восеньскага прызыву. Жукоўскі ў адказ палічыў, што такім чынам улады штучна перашкаджаюць яго журналісцкай дзейнасці, пра што напісаў у адкрытым лісце вайсковаму камісару. У звароце ён таксама заявіў, што гатовы адправіцца на вайсковыя зборы на падставе раней пройдзенага медагляду. «Але замест адказу даслалі позву ў суд як ухілістаў ад прызыву», - наракае Канстанцін Жукоўскі.

І гэта яшчэ не ўсё. На яго электронную паштовую скрыню 27 лістапада прыйшоў ананімны ліст з пагрозамі жыццю і здароўю. Зламыснікі не саромеліся ў выразах: «Косця, або на нары, або ў войска. Рыхтуйся. Беражы сябе, а то ў войску ўсякае бывае, ды і на нарах таксама».

Праваабаронца Судаленка: у Парыжы - прэмія, у Гомелі - пагрозы

У гэты ж час з таго ж электроннага адрасу такое ж паведамленне прыйшло і вядомаму гомельскаму праваабаронцу Леаніду Судаленку, які 10 снежня, у Дзень правоў чалавека, атрымаў з рук міністра юстыцыі Францыі прэмію Французскай Рэспублікі «Свабода - Роўнасць - Братэрства» за ўклад у абарону правоў чалавека.

Навіна аб узнагароджанні прэміяй і пагрозы прыйшлі амаль адначасова, успамінае Судаленка. У той час як амбасадар Францыі яго віншаваў з узнагародай, невядомыя зламыснікі на радзіме раілі яму «думаць галавой, каго абараняеш». Леанід Судаленка і Кастусь Жукоўскі па факце пагроз звярнуліся з заявай на імя начальніка УУС Гомельскага аблвыканкама. З гэтага ведамства прыйшоў адказ, што ўсталяваць зламыснікаў не ўяўляецца магчымым, бо іх IP-адрас нібыта знаходзіцца ў Канадзе.

Логіку нядобразычліўцаў праваабаронца тлумачыць проста: у якасці адваката ён прадстаўляе інтарэсы Жукоўскага ў Камітэце па правах чалавека ААН (КПЧ ААН). У гэты момант Судаленка рыхтуе чарговую скаргу, у якой будуць апратэставаныя адразу 16 штрафаў, атрыманых журналістам на працягу года. Пераслед журналіста, тлумачыць Судаленка, парушае яго права на атрыманне і распаўсюд інфармацыі, замацаваныя Міжнародным пактам аб грамадзянскіх і палітычных правах.

І скарга такая не адна. Летась былі апратэставаныя 11 штрафаў, атрыманых Жукоўскім за сваю прафесійную дзейнасць, у 2016-м - шэсць. А ўсяго за чатыры гады працы журналіста штрафавалі 40 разоў, агульная сума, якую ён павінен выплаціць дзяржаве, перавысіла 17 тысяч еўраў.

«Здушыць журналістаў, якія працуюць з замежнымі СМІ»

Падобнае ў Гомелі адбывалася год таму з журналісткай «Белсата» Ларысай Шчыраковай, нагадвае прадстаўнік праваабарончага цэнтра «Вясна» ў Гомелі Андрэй Стрыжак. Прычына такога жорсткага прэсінгу у тым, мяркуе ён, што фрылансеры сталі актыўна ездзіць па рэгіёнах і паказваць зусім непрывабнае жыццё ў беларускай глыбінцы. Сведчаннем таму позвы ў суд, якія прыходзяць Жукоўскаму са Жлобіна, Лунінца, Калінкавіч.

Больш за тое, працягвае Стрыжак, улады сталі так рабіць і з іншымі рэпарцёрамі, гатовымі выязджаць у правінцыю. Напрыклад, практычна за кожны рэпартаж з рэгіёнаў у гэтым годзе сталі штрафаваць менскую журналістку «Белсата» Вольгу Чайчыц.

Кіраўнік Беларускай асацыяцыі журналістаў (БАЖ) Андрэй Бастунец мяркуе, што ёсць агульная палітычная пастанова ўладаў, паводле яго выказвання, «проста задушыць журналістаў, якія працуюць з замежнымі СМІ». Нягледзячы на тое, што тэма пераследаў за парушэнне артыкула 22.9 КоАП асобна абмяркоўваецца ў рамках дыялогу Беларусі з Еўразвязам, тлумачыць ён, сёлета журналістаў судзілі па ёй 114 разоў. Для параўнання - у 2017 годзе такіх штрафаў было 69, і Бастунец тады называў іх колькасць антырэкордам.

Цяперашняе абвастрэнне рэпрэсій - толькі іх бачная, фіксаваная частка, канстатуе Кастусь Жукоўскі. Раней ДАІ ў яго яшчэ адбірала пасведчанне кіроўцы, падпітыя хуліганы нібыта выпадкова ламалі браму яго прыватнага дома, міліцыя магла затрымаць іх і адпусціць. Усе пяць гадоў, на працягу якіх Жукоўскі актыўна супрацоўнічае з «Белсатам», ён адчувае пільную ўвагу да сябе з боку сілавікоў.