Апошні зварот

Новы год надыходзіць рашуча і няўхільна.

У верхніх паверхах вертыкалі нават лёгкая паніка паўстала - чаго гэта ён?.. Аднак кіраўнік быў зусім спакойны. Усё найгоршае засталося ззаду. Бюджэт 2019 года палатка прызнала прымальным цалкам: вытканы амаль з аблокаў, ды яшчэ і з прафіцытам. Так што ранейшы ўрад не дарма ён адправіў у адстаўку. З вялікіх дзяржаўных спраў пакуль яшчэ нявыкананай заставалася толькі адна. Трэба было з экрана тэлевізара павіншаваць народ з надыходзячым. Традыцыя!

Ужо ўсё было гатова да таго, каб зафіксаваць найвышэйшае прывітанне з пажаданнем вялікага шчасця. І данесці гэта ў кожны дом. Тэлекамеры старанна вытрэшчваліся ў строгую і старанна прадуманую дэкарацыю. А ён, схаваўшыся за рабочым сталом, перачытваў апошні варыянт свайго выступу. Быццам бы нічога тут не забыліся. Усё ўзважанае, прыгладжанае, прылізанае. Акцэнты расстаўленыя адпаведна. Можна пачынаць.

Аднак у гэты момант за акном нешта важка ўхнула. Трэба было б выклікаць ахову. А раптам гэта тыя самыя ворагі, пра якіх ён заўсёды і ўсіх папярэджваў. Але ў аконным праёме кружлялі такія сняжынкі, і стаяла такая цішыня, што руйнаваць гэта ўсё грубым вокрыкам чамусьці не хацелася. Тым больш, што раптоўны шум ніякіх наступстваў не меў.

Але вось з нагоды тэксту выступу раптам з'явіліся сумневы. А можа, пасля дабратворнага першага абзаца вытрымаць шматзначную паўзу і ашаламіць тэлегледачоў, распавёўшы ўсю праўду. Аб тым, што краіна ўступае ў год вялікіх выпрабаванняў, калі вызначаецца пытанне простае, савецкае: быць або не быць? Аб незвычайнай падступнасці ўсходняга суседа і збольшага брата. Растлумачыць агульнадаступна нахабны фінт з падатковым манеўрам наконт нафты. І як у выніку ўльтыматум выставілі: кампенсацыя страт у абмен на глыбокую інтэграцыю. А фактычна - аншлюс.

Такім чынам, два магчымыя варыянты. Першы - той, абкатаны і ўзважаны. Другі - не існы пакуль, сенсацыйны. Шчыры і бязлітасны. Вядома, гэты страсяне і ўзбударажыць! Забудуцца і аб корках, якія ірвуцца нястрымна ў столь. А чаго маўчаць?.. Такія наступаюць часы - кожны за сябе. Быць ці не быць - гэта вам не жарты!

Аднак выбар варыянту не такі просты. Свята ўсё ж. Новы год, як ні круці. І якім бы змрочным ні здаваўся гарызонт, проста неабходны хоць бы малы пробліск. Прамень надзеі, так сказаць. І вось тут было б вельмі дарэчы нагадаць усім аб спрытнай нашай шматвектарнасці. Бо гэта менавіта той канёк, які можа вывезці нас з крамлёўскай павуціны, сплеценай так хітра і мудрагеліста палкоўнікам-кадэбістам і ягонай камандай.

Дыялогі з Захадам доўжацца бясконца. Быццам бы дружалюбны нам Кітай заняты толькі сабой. Правінцыйныя гульні з шаўковым шляхам і іншыя задумы дывідэндаў не прыносяць. Расея выразна прадэманстравала ў Берасці, які яна партнёр. Але не ўсё так дрэнна. Ёсць у нас і сапраўдныя сябры. У далёкай, але бясконца блізкай чымсьці Афрыцы. Так, з ганарыстымі шэйхамі не пракаціла. Але затое з Зімбабвэ і асабліва з брацкім з гэтага часу Суданам стасункі складваюцца дзелавыя і прастадушна-брацкія. Пасля візіту ў Хартум тамтэйшы кіраўнік нанёс візіт у адказ - у Менск.

У адрозненне ад зазнайкі Пуціна, наша бязмежная гасціннасць і словы пра братэрскае сяброўства ўспрыняў адэкватна. Запэўніў нават, што Афрыка расчыніць для тутэйшай сельгастэхнікі і іншых установак свае ненаедныя рынкі. І нават паабяцаў канцэсію на здабычу золата ў барханах. Дык ці варта замоўчваць аб гэтым у навагоднім звароце да народа, калі для нашай краіны адкрываецца фактычна залатая жыла?

Ніякіх сумневаў - варыянт другі і толькі. Першы ён адсунуў у бок і ўстаў з-за стала. Але тут за акном зноў нешта ўхнула. Гулка і важка. Так падаць мог хіба што цяжкі пласт падталага снегу. У спрадвечныя часы. З даху той старой хаты, якая даўно ўжо стала цэнтрам запаведнай зоны.

І тады ён ірвануўся ў халодную цемру. Ніякай гары снегу пад сваім акном не знайшоў. Але вось ля старанна расчышчанай дарожкі, якая вядзе ўглыб сядзібных угоддзяў, стаяў нязграбны снегавік. Недарэчны. Зроблены наспех, без усялякага намагання. Дзве груба абкатаныя груды. Хвацкі друшляк на галаве. Морква звілістага носа, вастрыём наперад. І нахабная ўхмылка.

Адказная асоба ўзнікла паблізу адразу. На стрыманае пытанне, як гэта разумець, рушыў услед выразны адказ: Новы год, народная традыцыя. Кіраўнік прадоўжыў шлях, строга кінуўшы на хаду: узяць, дапытаць, далажыць!

Які мітуслівы выдаўся год. Не сядзець бы цяпер у гэтых стылых снягах у кампаніі ахоўнікаў і сумнеўных снегавікоў, а падацца проста да шэйхаў, да цёплага мора. Або ў той жа Судан, скончыўшы заадно з тамтэйшым кіраўніцтвам перамовы аб здабычы золата, хоць бы і супольнай. Бо добрымі і сяброўскімі былі гэтыя апошнія сустрэчы. І калі абмеркавалі ўжо ўсе пытанні, і размова пайшла аб дзівацтвах надвор'я, як дарэчы было ўспомніць раптам аб кволым тым парастку, які пасля першага візіту ў Хартум прывезлі сюды і пасадзілі вось там, за бульбяным полем. І як вымахаў пры клапатлівым доглядзе галінасты баабаб! А потым раптам пачаў засыхаць. Але рука не падымаецца дрэва спілаваць. Бо ўся яго гісторыя, калі ўдумацца, вялікі сімвал драздоўска-афрыканскай дружбы.

Пачуўшы гэта, высокі госць захваляваўся. Запатрабаваў дрэва паказаць. І пакінуць з ім сам-насам. Ненадоўга. А вяртаючыся, нешта кіраўніку прамовіў. Перакладчык сумеўся, вытрымаў паўзу. Але потым прызнаўся ўсё ж, што ёсць у іх такое старажытнае павер'е: «Баабаб, магчыма, ажыве. І вы яшчэ знойдзеце золата пад ім» Колькі дзён прайшло пасля таго візіту, а кіраўніку паспяшаліся далажыць, быццам сухое дрэва і напраўду зелянее. Вядома, ён не верыў ні ў якую магію. Але вось цяпер, яшчэ не ўяўляючы мэты, ішоў да баабаба напрасткі.

Паспеў заўважыць, як выразна калыхаліся цені па перыметры і занялі новыя пазіцыі. І дрэва ўзнікла раптам са змроку і снегу. Яно гублялася недзе ў вышыні. Яго прывідная крона выпраменьвала ледзь прыкметны святло. Пад дрэвам не было нават дробкі снегу. Прабівалася асцярожна першая трава. І сярод гэтых парасткаў паблісквалі ці то нясмелыя кропелькі расы, ці то і напраўду макулінкі золата.

Але за палянай паўстала зноў адказная асоба. Рапарт быў выразным і канкрэтным. Снегавік, які раптоўна ўварваўся ў зону асаблівай аховы, дапытаны, як пакладзена. Дакументаў, сувязяў і інструкцый не мае. Ён з Гандураса.

Гэта ўсё магічнае дрэва творыць. Не выпадкова ж з кроны падаюць нейкія неймаверна лёгкія пушынкі, выпраменьваючы няўлоўнае святло. Не хацелася ў такую хвіліну ўжываць словы, якіх заслугоўваў рапарт аб допыце. Адкуль у Гандурасе снегавік, калі гэта тропікі?

Аднак рапартуючы ўпарта стаяў на сваім: дапытаны сцвярджаў, што ў Гандурасе ёсць і не такое. На пытанне аб тым, дзе цяпер гэты злапомны снегавік, адказ быў прадказальны: растаў. Прыбіральшчыца прыбрала швабрай лужынку. І знайшла на тым месцы старадаўнюю манету. Звычайная жалязяка. Пірацкія справы. У іх гэта накшталт як чорная метка.

Жалязяка была пацёртай, нягеглай. З аднаго боку нахабна пасміхаўся Вясёлы Роджэр. А з другога былі надрапаныя каравыя лічбы: 2019. Згасалі пушынкі святла, што падалі з кроны. Там ляніва трапяталася нейкая адкормленая птушка, вырываючы недарэчныя, пранізлівыя гукі: шасцюабласцямі-ф’юць!..

Давялося запусціць у яе пірацкую жалязяку. Птушка запляскала кароткімі крыламі, перабралася на другі бок кроны і зноў прынялася за сваё. Каб пужнуць яе, давялося абысці гэта злашчаснае дрэва. А па той бок раптам адкрыўся пад нагамі велізарны чорны правал. І ад яго, мерна і марудліва, цягнуўся караван. Вярблюды, наўючаныя цяжкімі цёмнымі цюкамі, сыходзілі праз пралом у паркане. Адказная асоба раптоўнага гневу найвышэйшага начальніка шчыра здзівілася: «А што такога? Яны ж хаўруснікі. І ўсяго толькі зямлю вывозяць. А яе ў нас навалам. Ці нешта не так?..»

Даволі гэтых неадступных гаспадарчых клопатаў! Тэлекамеры ўключаныя і чакаюць. І ўсе даўно хочуць даведацца, здаў ён ужо краіну на апошніх крамлёўскіх вячорках або працэс прадоўжыцца і ў новым годзе. А таму тут вельмі важны быў варыянт звароту - першы ці ўсё ж другі? Выбар быў настолькі цяжкі, што ўжо за парогам захацелася яшчэ раз азірнуцца на ціхамірнае свячэнне па той бок роднага бульбянога поля.

Аднак там абазначылася толькі шэрая імгла. Звыклага руху службовых ценяў па перыметры чамусьці ўжо не назіралася. Затое над непранікальным парканам найвышэйшых угоддзяў калыхаліся ў марудлівым рытме горб і галовы вярблюдаў. Там упэўненай хадой крочыў кудысьці на ўсход падступны караван. Мала таго, дык яшчэ на ранейшым месцы, ля дбайна расчышчанай дарожкі, стаяў усё той жа нахабны снегавік з Гандураса. Толькі быў ён цяпер без свайго хвацкага галаўнога ўбору, нейкі пакамечаны, мізэрны. Морква носа панура звісала цяжкім канцом уніз. І наогул, ён паходзіць на тую зашмальцаваную асобу на фотцы пасведчання супрацоўніка Штазі, якое гэтай восенню раптам нахабна завісла ў Інтэрнэце.

Снегавік ухмыльнуўся і пакутліва знаёмым голасам запэўніў: «Не хвалюйцеся, паркан у вас забіраць не будзем. Толькі зямлю. Вы ж самі павінны разумець, Крым-наш!»

Кіраўнік рашуча ўвайшоў у кадр. Нават ценю сумневу ўжо не было, які выбіраць варыянт звароту – першы ці другі. У эфір пойдзе дваццаць пяты.

Апошні?..

Уладзімір Халіп, спецыяльна для Charter97.org