Знойдзены народ, у якога няма слоў «купіць» і «прадаць»

Лінгвісты адкрылі невядомую навуцы мову на тэрыторыі Малайзіі.

Жыхары адной з вёсак на поўначы малазійскага паўвострава маюць зносіны паміж сабой на раней невядомай мове з аўстраазіяцкай моўнай сям'і, у якой няма аналагаў слоў «купіць» і «прадаць», заяўляюць шведскія навукоўцы ў артыкуле, апублікаваным у часопісе Linguistic Typology.

«На гэтай мове гавораць не прадстаўнікі нейкага невядомага племя паляўнічых-збіральнікаў, якія жывуць у глухіх джунглях, як гэта можна было чакаць, а насельнікі адной з малайскіх вёсак, якую раней часта наведвалі антраполагі. Яны не заўважылі іх галоўнай асаблівасці, што ўдалося зрабіць нам , лінгвістам», - распавядае Ніклас Бурэнхулт (Niclas Burenhult) з універсітэта Лунда (Швецыя).

Паводле існых ацэнак лінгвістаў, сёння на Зямлі існуе прыкладна шэсць ці сем тысяч моў, на якіх гавораць народы з усіх куткоў планеты. Толькі 6% з іх з'яўляюцца шырока распаўсюджанымі - на іх гаворыць больш за мільён чалавек, а на долю 10 самых распаўсюджаных моў прыпадае блізу 40% насельніцтва планеты.

Астатнім 94% мовам, як мяркуюць лінгвісты, найбліжэйшым часам пагражае выміранне праз распаўсюджванне заходняй масавай культуры і глабалізацыі. Сёння ЮНЕСКА і многія іншыя міжнародныя арганізацыі спрабуюць распрацаваць захады выратавання спадчыны гэтых моў і тых культур, да якіх яны належаць.

Адной з першых ахвяраў гэтага працэсу можа стаць джэдэк - мова, адкрытая Бурэнхултам і яго калегамі ў малазійскай вёсцы Сунгай Руаль, размешчанай у штаце Келантан на поўначы краіны. Тры сотні яе жыхароў, як адзначаюць навукоўцы, належаць да ліку паляўнічых-збіральнікаў, «захраслі» ў першабытна-абшчынным ладзе, і за іх жыццём антраполагі назіраюць ужо больш за паўстагоддзя.

Нягледзячы на вялікую цікавасць да Сунгай Руаль, як адзначае Бурэнхулт, антраполагі не заўважалі, што іх сябры размаўляюць не на адной з ужо вядомых моў аслійскай групы, шырока распаўсюджаных сярод плямёнаў паляўнічых-збіральнікаў Паўднёва-Усходняй Азіі, а на абсалютна новай і невядомай навуцы гаворцы.

Пра гэта, са слоў шведскага лінгвіста, навукоўцы даведаліся толькі пяць гадоў таму, калі яго каманда праводзіла своеасаблівы «перапіс» моў аслійскай групы, вывучаючы ўсіх яе носьбітаў, якія жывуць на поўначы малазійскага паўвострава, на тэрыторыі Малайзіі і Тайланда.

«Калі мы пачалі гаварыць з жыхарамі вёскі на мове Джахана, мы раптам зразумелі, што большая частка яе насельнікаў гаворыць на зусім іншай гаворцы. Яны выкарыстоўвалі словы, фанемы і граматычныя структуры, якія адсутнічалі ў Джахана. Некаторыя з гэтых слоў былі падобныя на выразы з іншых аслійскіх моў, носьбіты якіх жывуць у вельмі далёкіх кутках паўвострава», - дадала Джаана Ягер (Janne Yager), адна з калегаў Бурэнхулта.

Джэдэк, з ейных слоў, цікавая тым, што ў ёй няма выразаў, звязаных з купляй і продажам, прыватнай уласнасцю, судамі, злачынствамі і іншымі «прадуктамі» цывілізацыі. Яе знікненне, як мяркуюць Бурэнхулт, зробіць чалавецтва больш аднастайным і менш багатым з культурнага пункту гледжання.