Вялікае апытанне: як у ноч на Івана Купалу весяляцца жыхары розных краін?

Іваноў дзень з'яўляецца доўгачаканым святам для жыхароў многіх краін.

Аб тым, як яго адзначаюць, чытайце ў вялікім аглядзе, падрыхтаваным turist.delfi.ee.

Аарне Лейма (Эстонія, Сетумаа)

У нашы дні мы адзначаем гэтае свята як 23 чэрвеня, так і 7 ліпеня. Цяпер святкаванне Іванавага дня не моцна адрозніваецца ад святкавання ў іншых месцах Эстоніі. Вядома, у Сетумаа многія людзі прыходзяць на свята ў нацыянальных строях, гучыць леэла (традыцыйны сетускі шматгалосны спеў – заўв. рэд.). З сабой прыносяць ежу і напоі. Kiä' tulõ, tu tuu! («Хто прыходзіць, той прыносіць»). Адзін ці двое мужчын абыходзяць тых, хто сабраўся, прапаноўваючы ім хандсу (сетускі моцны алкагольны напой – заўв. рэд.). Самыя вялікія святы паводле старага календару праходзяць у Мійксе. Апошнім часам у вёсцы Кярэ таксама праводзіцца рок-фестываль пад назвай «Сетускае вогнішча Іванавай ночы». Адным словам, да пераліку асаблівых прыкмет свята можна аднесці дату, нацыянальныя строі, леэла і прапановы напояў і пачастункаў.

Яана Кацілайнен (Фінляндыя)

На Іванаў дзень у нас з'язджаюць альбо да сабе на лецішча, альбо на лецішча да знаёмых – як правіла, на ўсе выходныя або на некалькі дзён, бо ў многіх з Іванава дня пачынаецца летні адпачынак. Падчас свята людзі ўжываюць шмат алкагольных напояў, купаюцца, з самай раніцы паляць лазню. Важнае месца займае падрыхтоўка страў на грылі – летні стол, на жаль, карысным не назавеш, бо дамінуюць фінскія каўбаскі і чырвонае мяса. Вопратцы асаблівай увагі не надаецца, галоўнае – зручнасць. Людзі разводзяць вогнішчы і любуюцца вогнішчамі на іншым беразе возера. Часам падчас катання на чоўне можаш атрымаць запрашэнне далучыцца да чужога вогнішча. Калі надакучыць ужываць алкагольныя напоі, то некаторыя адпраўляюцца збіраць сем розных кветак, тады ў сне можна ўбачыць нарачонага.

Ілля Козін (Латвія)

Свята летняга сонцастаяння ў нас доўжыцца два дні. Першае называецца Ліга. Людзі збіраюцца ўсёй сям'ёй, у асноўным на лецішчах, у вёсках. Прынята смажыць шашлык, які праз гэта жартам сталі называць латышскай нацыянальнай стравай. Разам з ім на святочны стол прынята падаваць янаў сыр. Гэта сыр з кменам. Таксама на стол ставяць квас і піва. У многіх гарадах улады звычайна арганізуюць канцэрты, так што многія адзначаюць Ліго на эстрадах. Там іх усю ноч музыкі забаўляюць. Усё гэта суправаджаецца танцамі да раніцы. На наступны дзень – Янаў дзень – імяніны святкуюць усе Янісы. У Латвіі гэта адно з самых распаўсюджаных мужчынскіх імёнаў.

Я гэтае свята асабліва не адзначаю, для мяне яно звычайна абмяжоўваецца барбекю ў нашым сямейным садзе. Сядзім усёй сям'ёй, гутарым. Часам прыходзяць сябры. У дзяцінстве было цікавей: з хлопцамі плялі вянкі з дубовага лісця. Прыбіраліся ў іх і ў такім выглядзе ішлі на мясцовую эстраду, дзе з неймаверным дзіцячым запалам назіралі за тым, як спальваюць пудзіла.

Юлія (Украіна)

Ва Украіне свята Івана Купала не вельмі папулярнае. Яно нават не выходны дзень. Традыцыі захоўваюцца толькі ў вёсках, ды і то дзе-небудзь у глыбінцы. У гарадах з гэтага свята робяць шоў: паляць вогнішчы, водзяць карагоды, а дзяўчаты могуць дэманстратыўна пускаць вянкі на ваду.

Магдалена Хадоўнік (Польшча)

Нядаўна ў Польшчы, у рэгіёнах і грамадскіх колах, было адроджанае гэтае славянскае свята. Яго адзначаюць з вялікай радасцю. У тым ліку ў Варшаве зноў стала папулярнай традыцыя пускаць вянкі: людзі збіраюцца на беразе Віслы і весяляцца ўсю ноч. Дзяўчыны прыходзяць са сваімі вянкамі, пакупнымі або самаробнымі. З'явіліся і новыя звычаі: напрыклад, запуск кітайскіх ліхтарыкаў. У традыцыі не асабліва вераць, але іх прытрымліваюцца дзеля забавы. Аднойчы я пабывала ў Варшаве ў гэты дзень, і калі ў мяне будзе час, паеду зноў. Мне сімпатычная гэтая славянская традыцыя.

Маар’я Віслапуў (Нарвегія)

У Нарвегіі наступленне Іванавага дня – Санктханс – адзначаюць 23 чэрвеня. Як і ў Эстоніі, важным элементам свята тут з'яўляецца вогнішча. Памеры вогнішча вар'ююць. Рэкорд – 47,39 метра. Такое вогнішча запалілі ў Олесуне. Там вогнішча кожны год робяць усё больш высокім (вогнішча будуюць з драўляных паддонаў на каменным моле – заўв. рэд.), а ў Бергене занадта высокія вогнішчы забароненыя праз моцны вецер. Высокія вогнішчы майструюць, каб паказаць статус, але найбольш распаўсюджаныя маленькія, на якіх таксама можна смажыць мяса. У гарадах і вёсках прынята збірацца ля вялікіх вогнішчаў.

Так як першае добрае малако каровы пачынаюць даваць да Іванавага дня, то традыцыйнай стравай у гэты дзень уважаецца сметанковая каша. Не абыходзіцца гэтае свята і без вяленага мяса. У некаторых рэгіёнах традыцыйнай уважаецца рыба. Папулярныя напоі: хатняе піва, салодкае малако і чырвоны сок.

Таксама прынята збіраць букет з сямі розных траў, каб уначы ўбачыць у сне сваю другую палову. Іванава ноч – магічная, у гэты час усякае можа здарыцца. Сонца ж паварочваецца, і, кажуць, у гэты час можна зазірнуць у будучыню.

Томас Александэрсан (Швэцыя)

Летняе сонцастаянне – Мідсамар – адно з найбуйнейшых святаў года. Ён сапраўды папулярны. Ёсць некалькі традыцый, тыповых для Швэцыі, і якія адрозніваюцца ад звычаяў у іншых краінах, напрыклад, танцы ля травеньскага дрэва. У Швэцыі пачатак свята заўсёды выпадае на пятніцу, то ў гэтым годзе – 22 чэрвеня.

У гэты дзень людзі пачынаюць святкаваць са збору кветак. Яны плятуць вянкі і мацуюць іх на травеньскае дрэва – ключавы аб'ект свята. Надзвычай папулярнае травеньскае дрэва майструюць на адкрытым месцы да радасці дзяцей і дарослых. Мы танцуем вакол яго і спяваем народныя песні. Падлеткі ад гэтага занятку ўстрымліваюцца у чаканні больш буяных забаў. Згодна са старадаўнім павер'ем, травеньскае дрэва – фалічны сімвал, а танцы вакол яго сімвалізуюць цялесную асалоду і падаўжэнне роду. У сучасным выкананні гэта выглядае, вядома ж, смешна.

З пачастункаў у гэты дзень прапануецца селядзец са смятанай, бульбай і шнапсам – хатнім алкаголем з дадаваннем траў. А яшчэ ў кожнага швэда на стале павінны быць айчынныя клубніцы, іх ядуць з вяршкамі або робяць з імі торт.

Дзяніс Беласік (Беларусь)

Купалле мае паганскія карані, хрысціянства і паганства на тэрыторыі сучаснай Беларусі былі непарыўна звязаныя. Купалле адзначаюць усе: ад старых да дзяцей, але асабліва любіць яго моладзь. Адзначаюць яго ў вёсках. Самае маштабнае Купалле адбываецца ў вёсцы Александрыя, гэта як бы беларускі брэнд, на свята прыязджаюць замежныя турысты.

З ранку маладыя дзяўчыны ідуць на лугі і збіраюць букеты для вянкоў. Хлопцы выбіраюць месца для начнога гулянні. Развядзенне вялікага вогнішча ў вёсцы – нязменны атрыбут свята. І калі сёння часта можна ўбачыць, як у такіх вогнішчах спальваюць аўтамабільныя покрыўкі, то раней абавязкова палілі драўлянае кола, якое падпаленым уздымалі на высокім шасце – яно сімвалізавала сонца.

Чым вогнішча большае і вышэйшае, тым лепш. Спальваецца загадзя нарыхтаваная драўляная канструкцыя або ў ход ідуць велізарныя ствалы дрэў. Людзі бяруцца за рукі і водзяць вакол вогнішча карагоды. Гэта суправаджаецца спевамі фальклорных песень або проста выкананнем вясёлых матываў. Калі полымя становіцца меншым, у вогнішча ўкладваюць колы. Спаліць кола – гэта значыць, пазбавіцца ад бед, пошасцяў і вядзьмарскай сілы да наступнага свята.

Самай вясёлай забавай з'яўляюцца скачкі праз вогнішча. Выглядае гэта вельмі смешна. Тут галоўнае не апячыся. Уважаецца, што падчас скачка агонь ачышчае ад хвароб і благога вока. Пасля такога ачышчэння дзяўчаты ідуць да ракі і кідаюць у ваду нарыхтаваныя вянкі. Калі вянок не патануў, дзяўчыну чакае шчасце ці замужжа ў гэтым годзе. Калі кветкі пайшлі да дна, не быць дзяўчыне каханай нявестай і да наступнага лета.

Ёсць такое павер'е, што ў гэтую чароўную ноч у лесе расцвітае папараць. І той, хто знойдзе гэтую дзіўную кветку, зможа даведацца пра сваю будучыню і будзе разумець мову птушак і звяроў. Таму моладзь у ноч накіроўваецца ў лес, парк шукаць гэтую павабную кветку шчасця. Калісьці ў дзяцінстве я сам шукаў гэтую кветку. І хай нікому не пашанцуе, бо папараць не цвіце, але радасць і весялосць ад такой прыгоды будуць памятаць усе.

У канцы святкавання Купалле неабходна было ачысціцца з дапамогай вады. Усе ішлі купацца. Потым мокрыя, але вясёлыя і задаволеныя ўсе ішлі сустракаць узыход сонца. Спаць у купальскую ноч уважалася за страшны грэх.

У сучаснай Беларусі Купалле адзначаюць з вялікім размахам. Яно, вядома, страціла той містычны сэнс, якім было напоўненае раней. У свяце стала больш забавы, чым духоўнасці. Але ў невялікіх беларускіх вёсках дагэтуль праводзяцца аўтэнтычныя святы, на якія могуць не пусціць чужынцаў. Мясцовыя знахаркі ў гэтую ноч выбіраюцца ў лес па траву, а моладзь адпраўляецца на пошук квітнеючай папараці.