Віталь Гуркоў: Усе навокал былі бандытамi

Галоўны тай-баксёр краіны паказаў родны раён.

12-разовы чэмпіён свету па тайскім боксе і вакаліст панк-гурта Brutto Віталь Гуркоў цяпер жыве ў сваёй кватэры каля станцыі метро «Маладзёжная». Але большую частку свайго жыцця ён правёў на ўсходнім ускрайку сталіцы – у старым і суворым мікрараёне Сцяпянка, куды не ганяе выпіць смузі з мафінам рафінаваная мінская моладзь, і дзе наўрад ці сустрэнеш замежнага вандроўніка. Тут пераважна жывуць адстаўныя вайскоўцы, пенсіянеры, рабочыя, а значную частку краявіду складаюць вежы-шматпавярховікі, прыватны сектар і cумныя, пакоцаныя часам армейскія пабудовы. Гуркоў адправіўся ў Сцяпянку разам з Тарасам Шчырым з by.tribuna.com і правёў падрабязную экскурсію па мясцінах дзяцінства.

Да сярэдзіны мінулага стагоддзя Сцяпянка з’яўлялася дробнай кропачкай на мапе. Але неўзабаве населены пункт каля аднаіменнай чыгуначнай станцыі пачаў разрастацца, і з часам ператварыўся ў буйны закрыты ваенны гарадок з аэрадромам, стадыёнамі і Домам афіцэраў. Акрамя таго, у Сцяпянцы размярковаўлі зямельныя надзелы пад прыватную забудову. Адзін з такіх, каля самай Мінскай кальцавой аўтадарогі – на вуліцы Крынічнай, – атрымаў дзядуля Гуркова па матчынай лініі. З часам сюды з вёскі Басценавічы, славутай старадаўнімі праваслаўнымі абразамі, пераехаў тата Віталя. Маці працавала швачкай на «Алесі», бацька – верхалазам у другім мантажным упраўленні Мінска. У Сцяпянцы маладыя і пазнаёміліся. У мясцовай радзільні 27 сакавіка 1985-га з’явіўся на свет будучы баец.

Mitsubishi Гуркова спыняецца наўпрост каля вялікага светлага будынка, завешанага квадратнымі і прамакутнымі кандыцыянерамі. У адкрытым двары стаіць некалькі іншамарак.

– Уся Сцяпянка некалі падзялялася на тры зоны, – выходзячы з аўто, кажа Віталь. – Гэта абнесены плотам ваенны гарадок, куды проста так патрапіць было немагчыма. Працавала некалькі КПП, на якіх праглядалі асабістыя дакументы і запісвалі нумары аўтамабіляў. А яшчэ былі Геалогія – раён каля навуковага інстытута, і Ліпкі – прыватная забудова, адкуль паходжу я.

На вуліцы Крынічнай сям’я Гурковых пражыла да 2005 года, пакуль не прадала дом і не пераехала ў вёску Дубаўляны. Ад старой забудовы амаль нічога не засталася. Цяпер тут офісы, а раней на гэтым месцы стаяў двухпавярховы дом з белай цэглы і «ламаным» дахам. Каля дома знаходзілася лазня, для якой малы Віталь калоў дровы. Раслі вішня і слівы, быў парнік, дзе Гурковы вырошчвалі памідоры і агуркі. Каля МКАД ляжала бульбяное поле, быў невялічкі садок, дзе летам можна было збіраць грушы. Цяпер родны дом Гуркова існуе толькі ва ўспамінах. Не засталося ніводнага дрэўца – уся тэрыторыя цалкам заасфальтаваная.

У родных Ліпках Віталь бавіў шмат вольнага часу: хадзіў па малако да суседзяў, набываў хлеб у аўталаўцы і, безумоўна, сваволіў. У дзяцінстве будучы чэмпіён, нягледзячы на добрае выхаванне, наогул лічыўся бэдбоем, і сваякі сяброў часам не надта хацелі адпускаць дзяцей гуляць разам з ім.

– Яны лічылі, што я іх зводжу, – тлумачыць тайбаксёр. – Мы зрывалі пад корань баршчавік і біліся ім, маглі пайсці гуляць і апынуцца ў суседнім Азярышчы, у музеі камянёў, поўзалі ў акопах, ганялі на палігон, у вайсковыя часці, маглі пайсці на варожую тэрыторыю з роварам і вярнуцца без яго, альбо без кола, катафотаў і пырскавікоў. Альбо ў нас іх здымалі, альбо мы. Усё залежала ад таго, каго было больш.

– Так ты быў у дзяцінстве бандытам? – пытаюся ў Віталя.

– Не. Проста ўсе навокал імі былі. Ці ўсе з іх жывыя? Нехта сядзеў у турме, памёр, загінуў праз алкаголь, аднак былі і тыя, хто стаў сапраўдным майстрам сваёй справы. Мне аднойчы далі тэлефонны нумар чалавека, які мог адрамантаваць машыну. Сказалі, што яго імя Андрэй. Калі я прыехаў, пазнаў у ім галоўнага хулігана нашай школы. Але ён з часам змяніўся, выправіўся і стаў вельмі добрым спецыялістам.

Мы зноў сядаем у машыну і з’язджаем уніз па Крынічнай – да чыгункі, дзе Гуркоў любіў патусіць з сябрамі.

Хлопцы не толькі разглядвалі электрычкі і таварнякі. Часам іх вабіла іншае.

– Мы на рэйкі клалі манеты і банкі з-пад Pepsі, якія расплюшчваліся пад коламі. А яшчэ клалі ўздоўж рэек шыфер, і калі па ім праносіўся цягнік, шыфер літаральна выбухаў з гукам: «Та! Та! Та!»

Непадалёк ад чыгункі раней знаходзілася невялічкае футбольнае поле. Тады пляцоўка была вельмі запатрабаванай, але цяпер, па словах Гуркова, пазарастала і ніхто там не гуляе. Менавіта на гэтым полі пачалася і скончылася футбольная кар’ера Віталя.

– Мне тады было гадоў шэсць. Нехта з суседзяў сказаў бацьку: «Схадзі і паглядзі, як твой у футбол гуляе». Ён і пайшоў. Мяне як самага малодшага паставілі ў браму. Падчас гульні лаяўся больш, чым старэйшыя. Бацька пачуў, адцягаў мяне за вуха, і я пасля зразумеў, што футбол – гэта не маё. Тата быў суровым, і прылятала ў дзяцінстве мне за ўсе правіны.

Гуркоў распавядае, што яшчэ ў дзяцінстве пачаў востра адчуваць несправядлівасць і не пераносіў крадзяжы, крыўды і абразы. І за сваю пазіцыю яму аднойчы моцна прыляцела – ад сваіх жа аднакласнікаў.

– У нашым лесе, на тэрыторыі аэрадрома, знаходзіўся пажарны рэзервуар з вадой. Басейн. І мы летам там часта плёскаліся сваёй школьнай кампаніяй, пакуль нас не праганялі. А ў кожнай кампаніі ёсць хлопчык, якога ўсе крыўдзяць, бо ён слабейшы і не можа даць адпор. Быў і сярод нас такі. І калі аднойчы з яго пачалі здзекавацца, я не вытрымаў і заступіўся. У выніку біўся супраць чатырох. Мяне проста гадзіну аднакласнікі піналі, качалі па лесе, смяяліся і абражалі. Я нічога зрабіць не мог. Пачынаў біцца з адным, як да мяне адразу падляталі двое другіх. Прыйшоў дамоў у сіняках. Пасля такога пакутаваў не фізічна, а псіхалагічна – бо мяне валтузілі, а я нічога не мог зрабіць. Але пасля я іх амаль усіх па адным павылоўліваў. Проста сустракаў па дарозе, нічога не казаў, падлятаў, біў і рушыў далей. Калі не мог проста адлупіць, браў палку і херачыў. Адзін з іх, напрыклад, ехаў на ровары, смяяўся з мяне. Дык я яго проста штурхнуў, ён паваліўся, і я з ім ужо далей вырашыў справы. Чаму я гэта рабіў? Не дараваў подласці. Яны не мелі рацыю, і іх учынкі на той момат характарызавалі іх як людзей.

Пра вучобу Гуркова ў школе ёсць цікавая гісторыя. Бацькі збіраліся адправіць яго ў першы клас у сямігадовым узросце, але Віталь даведаўся, што яго сябрук Алег збіраецца ісці з шасці – добра лічыў і ўмеў чытаць па складах. Тады хлопчык упершыню ўключыў рэжым нонканфарміста і паставіў бацькоў перад выбарам – альбо я іду вучыцца з Алегам, альбо наогул у школу не пайду. Маці і бацька вырашылі з маленькім бунтаром не спрачацца. Але 1 верасня Віталь даведаўся, што яны з Алегам будуць вучыцца ў розных класах. У рэшце ён адмовіўся ісці ў новы клас і дэманстратыўна падараваў кветкі настаўніцы свайго сябра. Што рабіць, маці прыйшлося дамаўляцца аб пераводзе ўпартага сына.

Родная школа Гуркова знешне нічым не адрозніваецца ад астатніх – той жа трохпавярховы прамакутнік, усё тая ж белая цэгла. Хаця, як прызнаецца суразмоўца, за апошні час школьную тэрыторыю нядрэнна добраўпарадкавалі і аднавілі стадыён.

Пабудавалі школу ў 1970-м і падагналі адкрыццё да 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна. А каб памяць пра правадыра засталася назаўжды непарушнай, на фасадзе будынка чырвонай цэглай выклалі яго знакамітую цытату: «Вучыцца, вучыцца і вучыцца!» Гуркоў з цікаўнасцю абыходзіць школу, каб даведацца, ці захавалася выказванне, але нічога не заўважае – словы проста замазалі. Затое за шыбамі сённяшняй распранальні ён пазнае свой першы клас.

– Добра памятаю, калі мне нешта не падабалася, я ўздымаўся і падыходзіў да акна. Настаўнік мне казаў: «Гуркоў, сядай на месца!» А я адказваў: «Не, вы нешта нецікавае расказваеце. Там сабака бегае. Я лепш у акно пагляджу».

Віталь прыгадвае, што асаблівыя стасункі ў яго склаліся з выкладчыкам АБЖ, які, напрыклад, расказваў вучням, дзе хавацца, калі на чыгунцы здарыцца тэхнагенная катастрофа.

– Гэта быў ваенны чалавек са сваім дрэс-кодам і нормамі паводзінаў. Мы спачатку насілі школьную форму, а пасля яе не стала, і ўсе апраналіся так, як хацелі. А тады акурат з’явіўся падзел на нірваністаў, прадзіджыстаў, кіслотнікаў, гранджаў... Пачалі прадавацца балахоны з назвамі гуртоў, джынсы засоўвалі ў берцы. А калі ў цябе была касуха, то наогул лічыўся модным чэлам. Папулярнымі сталі розныя фенькі. Я быў нефармалам, насіў байку «Кино». А паводле правілаў бяспекі настаўніка АБЖ, нам нельга было насіць фенькі, ланцужкі, пярсцёнкі. Але даводзілася шукаць кампрамісы, бо ён наогул не хацеў нічога разумець, і насіць звычайную вопратку.

У метрах 20 ад школы Гуркоў заўважае белую пабудову, у якой пазнае стары кабінет працы. За ім пачыналася дарога да варожай СШ №182.

– У той школе навучаліся пераважна дзеці вайскоўцаў, а ў нас – пралетарыят. Да таго ж у 182-ю не прымалі цыганоў, якія жылі ў прыватным сектары, і іх усіх накіроўвалі да нас. Гэта як у ЗША, дзе ёсць школы для чорных і белых. Мы былі школай для «чорных». Але толькі нямногія з цыганоў хацелі вучыцца. Калі разумелі, як зарабляць грошы, для іх гэтага было дастаткова, і яны кідалі школу. Мы часта біліся з хлопцамі са 182-й. Паўсюль. Нават у нас на прыступках. Аднак выходзіў дырэктар, і ўсе разбягаліся.

Маці хацела, каб Віталь у будучыні стаў міліцыянерам, а таму пасля дзевяці класаў яго прынялі ў школу з фізкультурна-прававым ухілам. Але cын не хацеў быць праваахоўнікам. Практыка ў адным са сталічных РУУС гэтае жаданне толькі ўзмацніла. У выніку Віталь вярнуўся ў родную школу, чым быў вельмі ўсцешаны. Так мара маці пра міліцыянера ў сям’і засталася толькі марай. Пасля школы Гуркоў паступіў у БДУФК, дзе атрымаў дыплом менеджара па турызме.

Галоўнай архітэктурнай дамінантай і сімвалам Сцяпянкі Гуркоў лічыць старую ваданапорную вежу, якая знаходзіцца на ўзгорку літаральна ў пяці хвілінах хады ад школы. Вежа была заўжды замкнёная і патрапіць наверх было нерэальна.

Затое хлопцы аблюбавалі другі архітэктурны аб’ект літаральна ў некалькіх кроках ад ваданапоркі. У 1982-м з аэрадрома Бабровічы ў Сцяпянку даставілі спісаны буйны савецкі знішчальнік СУ-7Б і ўсталявалі яго як помнік. З часам пляцоўка каля яго стала цэнтрам культурнага жыцця раёна. Вакол самалёта ладзілі канцэрты армейскія гурты, адзначалі Дзень Перамогі, Дзень Незалежнасці і другія святы. Толькі дзеці не бачылі ў помніку ніякай мастацкай каштоўнасці.

– Гэта цяпер люк звараны, а раней мы лазілі ў кабіну пілота і салон самалёта. Там усе сцены былі распісаныя, і па надпісах можна было даведацца, хто лох, а хто не :)

. Сядзелі там, пакуль дарослыя не праганялі.

Вакол знішчальніка, уздоўж шэрага плота, знаходзіцца доўгая жоўтая газавая труба, з якой адкрываецца від на новабуды па вуліцы Сувязістаў. А калісьці замест іх стаялі прыватныя дамкі, расла алыча, якую па дарозе ў школу зрываў з сябрамі Гуркоў. Ну а на гэтай трубе быў яшчэ адзін тусіч.

– Мы набывалі некалькі пляшак разліўнога піва «Жыгулёўскае», палову хлеба, каб пад’есці, і сядзелі тут, адпачывалі. Відаць, што за гэтыя гады тут нічога не змянілася. Класічнае месца адпачынку, – кажа Віталь і паказвае на пустыя бутэлькі і смецце, што валяецца ўздоўж трубы. – Мы тут сядзелі некалькі гадзін, нас ніхто не чапаў, і мы разыходзіліся. А яшчэ тут непадалёку ляжаў вялікі камень. І калі мне ляніва было ісці дадому, хацелася пагуляць, я сядаў на гэты камень і выконваў дамашку. Суседка пасля казала маці: «Ідзі і паглядзі! Твой ляжыць на камяні і робіць хатняе заданне».

Праз дарогу ад самалёта стаіць стары адрамантаваны будынак. Цяпер тут філіял паліклінікі, а раней у ім месціліся прамтавары. З той старой крамай Гуркова звязвае ўспамін пра першы камерцыйны досвед.

– Там прадавалася ўсё што заўгодна. І аднойчы, напэўна, у шостым ці сёмым класе я ўбачыў у краме кнігу Sex Pistols. Never mind the Bollocks. Не ведаю, як яна там апынулася, але за грошы, якія мне давалі на школьныя абеды, я скупіў усе асобнікі і прадаваў пасля знаёмым нефармалам. Каштавала кніга, магчыма, 30 капеек, а збываў па 3 рублі. Тусіў пасля нядрэнна :).

Старая крама ў Сцяпянцы захавалася літаральна ў ста метрах ад паліклінікі. Гуркоў кажа, што неяк нядаўна зайшоў туды і ад настальгіі так расчуліўся, што ледзь не пусціў слязу, бо нічога з яго дзяцінства там не змянілася.

– Я ў той краме патрапіў калісьці ў дзіўную сітуацыю. Матуля паставіла мяне ў чаргу, а сама адышла. І нейкая жанчына запыталася: «Дзяўчынка, ты апошняя?» – «Я хлопчык!» Мне тады гадоў шэсць было. А ўсё з-за того, што старэйшых братоў у мяне няма – ёсць толькі сёстры. Бацькі зараблялі няшмат, грошы эканомілі. І мне даводзілася насіць тое, што ёсць. На мне ў той момант была нейкая дзявочая куртка і шапка з белым пампонам. І зразумець, хто гэта стаіць перад табой, было немагчыма.

У дзяцінстве Гуркоў захапляўся фатаграфіяй і год наведваў адмысловы гурток. Месціўся ён на першым паверсе звычайнага пяціпавярховіка. Будынак захаваўся і дагэтуль, а вось ніякага фотагуртка ўжо няма – памяшканні аддалі пад звычайную кватэру.

– Заняткі праводзіў Анатоль Міронавіч. Файны дзядзька. Класічны фатограф у маім успрыманні, з зачасаным назад хаерам. Ён распавядаў цікавыя рэчы, вадзіў нас на фотавыставы, на практычныя заняткі ў Батанічны сад, парк, а пасля мы праяўлялі здымкі. У кожнага з нас быў фоцік. Мне бацькі набылі звычайны «Элікон», і пасля, калі я запісаўся на адзінаборствы, здымаў на яго хлопцаў, трэніроўкі.

Падчас заняткаў быў перапынак, і дзеці выбягалі на вуліцу. Адной з улюбёных забавак Гуркова і яго таварышаў была гульня «Цар гары», якую ладзілі на вялізных бетонных плітах. Сэнс яе ў тым, каб ускараскацца наверх і скінуць апанента. Віталь аднойчы так перастараўся, што прыяцель уляцеў наўпрост у сасну, ад чаго зарабіў сабе страсенне.

Але былі і больш мірныя гульні. Гуркоў, напрыклад, любіў рабіць з палак, якія збіраў у блізкім лесе, цацкі – зброю.

– Калі ты знаходзіў пластыкавую банку з-пад кількі, яе можна было прымацаваць да палкі, і атрымоўваўся амерыканскі кулямёт Thomson. Гэта лічылася вельмі крута, – прыгадвае Віталь.

Сцежка ад дома, дзе знаходзіўся гурток, вядзе да невялічкага штучнага азярца. Цяпер яно нагадвае нейкае высахлае балота, парослае чаротам, дзе жывуць качкі, а раней сажалка была глыбокай. Хлопцы майстравалі плыты або каталіся на ільдзінах. Затое цяпер тут паставілі альтанкі, і ў выхадны можна прыгатаваць шашлыкі.

Кажуць, гэтая лесапаласа – улюбёнае месца адпачынку жыхароў Сцяпянкі.

Наш гід прыгадвае, што амаль усё спартыўнае жыццё віравала на стадыёне вайсковага гарадка, што знаходзіцца на водшыбе – сярод разбітых і пакінутых казармаў. Калісьці тут працаваў армейскі спарткомплекс, у якім былі залы для заняткаў боксам і барацьбой. На стадыёне можна было пагуляць у баскетбол альбо паганяць мяч на вялікім полі.

– У спарткомплексе працавалі нейкія трэнеры, але яны нам нічым не дапамагалі. Проста сачылі, каб нічога не здарылася.

Віталь дадае, што ідэя заняцца спортам перадалася яму ад бацькі, які захапляўся лыжамі, футболам і лічыў, што хлопец абавязкова павінен умець адціскацца. Сам Гуркоў прыйшоў займацца тайскім боксам, таму што хацеў абараніць сябе. Ён захапляўся маляваннем, няблага ляпіў цацкі з гліны і не думаў, што будзе прафесійным спартсменам, а ў выніку стаў 12-разовым чэмпіёнам свету па тайскім боксе.

Судзячы па трыбунах старога стадыёна, ён калісьці быў даволі неблагім, але цяпер знаходзіцца ў запусценні. Час ад часу тут практыкуюцца выратавальнікі-спартоўцы і гуляюць у рэгбі. Па словах Гуркова, мясцовая каманда «Сцяпянка 300» прымала тут неяк неблагую каманду з Масквы і перамагла.

Пры саветах вайсковы бамонд Сцяпянкі – тут размяшчаўся буйны полк сувязі – любіў бавіць час у Доме афіцэраў. На першым паверсе была актавая зала, у якой ладзілі канцэрты і армейскія сустрэчы. Тут быў свой харавы калектыў, якім калісьці кіраваў славуты дырыжор Генадзь Цітовіч. Самадзейны гурток нават збіраўся паставіць першую ўкраінскую оперу «Запарожац за Дунаем» Сямёна Гулак-Арцёмаўскага, аднак не атрымалася. Ну а цяпер Дом афіцэраў нагадвае дэкарацыі для фільма жахаў: разбітыя шыбы, замураваныя праёмы, аблезлыя сцены. Будынак нават не збіраюцца рэканструяваць – яго хочуць знесці. Але Гуркоў памятае Дом афіцэраў іншым – дзеючым.

– Памятаю, як тут працавалі гурткі. На трэцім паверсе быў вайсковы інтэрнат, а на першым – актавая зала, у якой паказвалі кіно. Я сюды ўпершыню схадзіў на кінасеанс. Гэта было напачатку 1990-х. У актавай зале стаяў тэлевізар, відзік і так паказвалі кіно. Фільм называўся «9 смерцяў ніндзя». А вось танцы, памятаю, адбываліся ў Ліпках. Бацькі дазволілі двум сынам правесці ў гаражы вечарыну. Яна так спадабалася, што туды пачалі прыходзіць людзі. Іх было так шмат, што не ўсе змяшчаліся ў гаражы. Праз пэўны час бацькі сказалі хлопцам, што дыскатэка забірае шмат электраэнергіі. Выхад знайшлі – пачалі прадаваць квіткі :)

. Ну а музло ставіў хлопец Андрэй. Ён быў фанатам Джэксана, умеў добра падрабляць яго хаду і меў добрую фанатэку.

Нефармальныя тусоўкі адбываліся таксама ў гаражы ў Сашы, сябра Гуркова. Хлопцы сабралі панк-гурт і ладзілі рэпетыцыі. Гэта пасля Гуркоў нават граў у хардкор-гуртах, а пачыналася ўсё ў звычайным гаражы. Віталь вырашае зазірнуць на старую рэпетыцыйную кропку, але так нікога на месцы і не заспявае.

– Ударную ўстаноўку нам замянялі каністры. Адзіная нармальная гітара была ў Сані. Ён і граў лепш за ўсіх. Астатнія гітары мы выразалі на ўроках працы. Канцэртаў тут не было. Быў звычайны рэпетэцыйны схадняк без піва – мы ж у чалавека дома гралі :)

13 гадоў таму Віталь пераехаў з бацькамі ў Дубаўляны, але па-ранейшаму з цеплынёй расказвае пра Сцяпянку і прызнаецца, што ганарыцца тым, што нарадзіўся менавіта тут. І напрыканцы дзеліцца атмасфернай гісторыяй.

– Я неяк паркаваўся на вуліцы Багдановіча. Выязджала машына, і я вырашыў пачакаць, каб заняць яе месца. Яна выехала напалову морды і спынілася. Нават не зразумеў, што адбываецца. Тым часам у ёй апусцілася пасажырское шкло. Я сваё таксама прыпусціў, і ўбачыў таўставатага мужычка, які нагадаў мне героя з фільма «Мальчышнік у Вегасе». Ён сказаў: «Ну, здравствуй Гура», і мяне ў той момант нібыта токам працянула. Бо Гура – мая выключна сцяпянкаўская мянушка. Не пазнаў гэтага чалавека, падумаў пра сябе: «Што наогул адбываецца?!» А ён глядзіць і кажа: «Ты ж са Сцяпяначкі?» Адказваю: «Так». Ён тады паглядзеў, навёў на мяне ўказальны палец, падміргнуў, шкло закрылася, і машына з’ехала. «Ты ж са Сцяпяначкі» – прыгадваю гэтыя словы з усмешкай. Вось такія справы.