Як князь Тройдзень змог узвысіць ВКЛ

Подзвігі нашых продкаў на карысць дзяржавы.

Вялікі князь літвінаў Войшалк застаўся ў памяці нашчадкаў як знакаміты валадар-манах, які адчайна шукаў ісціну ў Святым Пісанні, у манастырскай адзіноце. Войшалк падумваў не толькі пра абарону сваіх уладанняў, але і духоўную дасканаласць. Праўда, дамагчыся гармоніі было немагчыма ў стагоддзе пастаянных войнаў. Пра што сведчыць і гісторыя яго пераемніка, князя Тройдзеня, піша «Літвін».

Тройдзень (Тройдзен, Трайдзен, Трайндзяніс) стаў вялікім князем літоўскім блізу 1270 года. Стрыечнаму пляменніку Войшалка давялося правіць княствам да 1282 г. ён прыйшоў да ўлады ў гады цяжкіх выпрабаванняў. Да межаў княства ўшчыльную падышлі нямецкія крыжакі. Агрэсіўных намераў не хавала суседняе Галіцка-Валынскае княства. У ходзе бесперапынных войнаў загінулі два браты Тройдзеня - Лесій і Свелкеній.

У 1274 г. вялікі князь руйнуе Драгічын, які належыць Льву Даніілавічу Галіцкаму. Той у адказ просіць аб дапамозе ардынцаў Меньгу Цімера. Супраць Тройдзеня арганізоўваецца вайсковы паход, які ўключае акрамя татарскіх войскаў атрады Рамана Бранскага, Глеба Смаленскага, пінскіх і тураўскіх князёў. Хаўруснікі паспелі пасварыцца яшчэ да пачатку выступлення.

Абсадзіўшы ўсё ж Новагародак, яны канчаткова пасварыліся адносна плана ўсёй кампаніі і павярнулі назад з "гневам пра Льва" - завадатая ўсёй вайсковай аперацыі. Перамога дасталася Тройдзеню без бою. Яго дружыннікі не паспелі здзейсніць подзвігі на полю бою, але затое былі захаваныя вайсковыя сілы дзяржавы літвінаў.

Вялікі князь разумеў, што спадзявацца на разлад непрыяцеляў - не самы лепшы выхад. Ён пачынае актыўна ўмацоўваць абараназдольнасць ВКЛ. На тэрыторыі дзяржавы спешна ўзводзяцца ўмацаваныя крэпасці. Першая мураваная вежа з'яўляецца ў Новагародку, які зазнаў напад.

Тройдзень прымае прускіх уцекачоў, якія пацярпелі ад нямецкай экспансіі. Рассяліўшы іх па Нёмане, князь накладае на новых жыхароў асаблівую павіннасць па ўзвядзенню мастоў.

Вялікую ўвагу Тройдзень надае фармаванню і навучанню моцнага войска. На чале войска ён здзяйсняе ўдалыя паходы на Валынь, Мазовію, Лівонію.

Леў Даніілавіч не пакідае спробаў захапіць тэрыторыю ВКЛ. Паміж ім і Тройдзенем не спыняюцца ваенныя сутыкненні, падчас якіх дружыннікі літвінскага войска здзяйсняюць адважныя подзвігі. Доблесць абаронцаў Княства адкінула ворагаў ад яго межаў.

У 1275 г. Лівонскі ордэн засноўвае горад-крэпасць Дынабург (сучасны Даўгаўпілс). Нямецкія рыцары ўскладаюць на гэты апорны пункт вялікія надзеі ў планах пашырэння сваёй экспансіі. Праз два гады нечакана пад сценамі замка з'яўляецца войска Тройдзеня. Ён на працягу месяца абложвае крэпасць, але, даведаўшыся пра чарговы паход галіцка-валынскіх князёў, здымае аблогу.

Нягледзячы на няўдачу Тройдзеня, яго дзёрзкая спроба прымушае крыжакоў сур'ёзна задумацца. Вялікі князь вёў аблогу вельмі ўмела, абстрэльваючы крэпасць з балістыт і пабудаваўшы спецыяльныя вежы для штурму. Вайсковыя інжынеры літвінаў здзейснілі сапраўдныя подзвігі, у сціснутыя тэрміны пабудаваўшы кідальныя машыны і забяспечыўшы атрадам літвінаў падтрымку стральбой з далёкіх дыстанцый.

Напад на ВКЛ адбыўся ў канцы 1278 г. Татарскія атрады і галіцка-валынскія дружыны, як і раней, не здолелі дамовіцца паміж сабой. Ардынцы пачалі рабаваць наваколлі Новагародка, а Мсціслаў Луцкі і Юры Галіцкі - прадмесце Горадні. Жыхары горада здзейснілі ноччу вылазку, перабіўшы вялікую колькасць воінаў. Штурм Горадні ні да чаго не прывёў. Галіцка-валынскія князі былі вымушаныя з ганьбай адступіць і адмовіцца ад далейшых спроб заваявання Літвы.

Адначасова з гэтым нападам нямецкія рыцары адпраўляюцца ў крыжовы паход на Літву. На працягу ўсёй зімы 1278-1279 гг. яны падвяргаюць руйнаванню тэрыторыі ВКЛ.

Тройдзень на чале войска даганяе крыжакоў, якія вяртаюцца з багатай здабычай у Рыгу. Вясной 1278 года ён наносіць ім поўную паразу блізу Ашарадзена. Падчас бітвы гіне нават магістр Ордэна Эрнэст фон Ратцэбург.

У 1279 г. Тройдзень ладзіць выгадны шлюб дачкі Прадславы з князем Мазовіі Баляславам. Гэты саюз дазваляе вялікаму князю ўмацаваць свае пазіцыі ў еўрапейскай палітыцы.

Няма дакладных звестак пра абставіны гібелі Тройдзеня ў 1282 г. Паводле некаторых версій, ён стаў ахвярай наёмнага забойцы. Прычым забіў яго мячом у спіну дружыннік з яго найбліжэйшага атачэння, падкуплены ворагамі. Ад падступнага ўдару не ратавала ніякая ахова. Калі не дапамагаў меч наёмнага забойцы, то звярталіся да яду.

За гады нядоўгага праўлення Тройдзеню ўдалося абараніць незалежнасць сваёй дзяржавы. Ён быў прымушаны весці пастаянную вайну на два фронты і з гонарам выйшаў з гэтага выпрабавання. Вялікае княства Літоўскае пры Тройдзеню значна ўзмацнела і пашырыла свой уплыў.