19 сакавiка 2024, aўторак, 13:55
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Што адбываецца пад выглядам перапісу?

71
Што адбываецца пад выглядам перапісу?
ФОТА: BELTA

Атрыманая пра беларусаў інфармацыя будзе знаходзіцца ў адкрытым доступе.

У Беларусі з 4 да 30 кастрычніка праводзіцца перапіс насельніцтва.

Людзі ўжо абураліся характарам пытанняў і заяўлялі, што не пусцяць перапісчыкаў на парог свайго жылля.

Наколькі такі «перапіс» карэктны ў дачыненні да правоў і свабод грамадзян? І як можна блакаваць умяшанне дзяржавы ў сваё прыватнае жыццё?

На пытанні Charter97.org адказвае экс-суддзя Канстытуцыйнага суда Беларусі, доктар юрыдычных навук, прафесар Міхаіл Пастухоў.

- Многіх нашых чытачоў абураюць спробы ўладаў даведацца пра крыніцы іх даходы, планы па выездзе за мяжу і інфармацыю асабістага характару (планы па колькасці дзяцей і г.д.). Ці не з'яўляюцца такія пытанні ўварваннем у сферу асабістых правоў і фінансавых сакрэтаў грамадзян?

- Так, я думаю, што ў гэтым выпадку шэраг пытанняў выходзяць за рамкі самога перапісу і ўрываюцца ў сферу правоў і свабод грамадзян, што ахоўваюцца Канстытуцыяй. У тым ліку і пытанне, якое датычыцца наяўнасці сямейнага жыцця. У выніку лішні раз адбываецца ўварванне ў жыллё грамадзян.

На вялікі рахунак, перапіс з'яўляецца мерапрыемствам дзяржаўнай важнасці, грамадзяне павінны ў ім удзельнічаць, таму што гэта практыка большасці дзяржаў. Час ад часу дзяржава хоча атрымаць нейкую інфармацыю пра сваіх грамадзян. Таму сказаць, што рашэнне яго праводзіць незаконнае або неканстытуцыйнае - нельга.

Але беларускі ўрад у сваім перапісу задаў 49 пытанняў, і некаторыя з іх уваходзяць у сферу асабістых і сямейных інтарэсаў, парушаючы яе - і гэты факт варта прызнаць. Такія пытанні не варта было б ўключаць у падпісны ліст. Але факт ёсць факт. Яны там прысутнічаюць на падставе пастановы Савета міністраў.

- Нядаўна падатковая зацікавілася беларусамі, якія валодаюць больш чым адной кватэрай. А намеснік міністра працы і сацыяльнай абароны заявіў, што для стварэння базы «дармаедаў» выкарыстоўваліся звесткі з 50 крыніц. Ці магчыма, што адказы, атрыманыя на перапісу, патрапяць у фіскальныя і іншыя органы ўлады і будуць выкарыстаныя супраць нашых грамадзян?

- Так, гэта выключыць нельга. Вынікі перапісу будуць знаходзіцца ў адкрытым доступе ў сетцы інтэрнэт. І ўсе зацікаўленыя дзяржаўныя органы - у тым ліку і падатковая інспекцыя - атрымаюць доступ да гэтай інфармацыі.

Яны могуць зацікавіцца перш за ўсё тымі, хто працуе за мяжой, хто мае шмат уласнасці, уключаючы дамы, катэджы - для таго, каб удакладніць, за якія грошы была набытая гэтая ўласнасць. Можна меркаваць, што вынікі перапісу могуць быць выкарыстаны ў дзяржаўных органах для дасягнення сваіх «задач».

- Беларусь адмовіліся далучыцца да Канвенцыі Рады Еўропы №108, якая гарантуе абарону асабістых звестак. І ўлады карыстаюцца гэтым, каб выйсці «сухімі» са скандальных выпадкаў - як, напрыклад, калі пасольства нашай краіны ў Польшчы «зліла» ў сетку сотні электронных лістоў беларусаў і адкараскалася простым прабачэннем. Ці можна казаць пра тое, што падаваць асабістыя звесткі дзяржаве - гэта рызыка для беларуса і гарантый іх карэктнага выкарыстання няма?

- Так. Варта сказаць, што многія прававыя акты прадугледжваюць магчымасць атрымання персанальных звестак аб грамадзянах без іх згоды. Гэта датычыцца і фармавання базы «дармаедаў». І тут органы ўлады безумоўна парушаюць канстытуцыйнае права на ахову прыватнага і сямейнага жыцця!

Таксама варта адзначыць, што Рэспубліка Беларусь - адзіная краіна ў Еўропе, якая не ўваходзіць у Раду Еўропы. І, значыць, усе дырэктывы, канвенцыі, акты, якія прынятыя ў рамкам Рады Еўропы - у тым ліку аб безумоўным скасаванні смяротнага пакарання - для нашай краіны не з'яўляюцца абавязковымі. Хоць яны і не абавязваюць Беларусь да чаго-небудзь, яны могуць паказаць, да якіх еўрапейскіх стандартаў варта імкнуцца.

- У Канстытуцыі замацавана права грамадзяніна не сведчыць супраць самога сябе. Ці можна па характары пытанняў уважаць гэты перапіс допытам, не ўдзел у якім з'яўляецца часткай канстытуцыйных правоў?

- У нейкай ступені можна. Але права грамадзяніна не сведчыць супраць сябе і блізкіх сваякоў у дачыненні да крымінальнага і адміністрацыйнага працэсу. Тут гаворка не ідзе ні пра нейкія абвінавачанні, ні пра падазрэнні - проста атрыманне інфармацыі, якая мае значэнне для вырашэння нейкіх дзяржаўных пытанняў. Гэта значыць, у гэтым пытанні гэта права закранаецца вельмі апасродкавана, таму сумнеўна, што мае месца яго прамое парушэнне.

Грамадзянін можа даць такую інфармацыю, а можа адмовіцца ад запаўнення звестак. Я яшчэ раз хачу падкрэсліць, што грамадзянін вольны ў сваіх адказах - яго ніхто не абавязвае даваць такую інфармацыю! У тым ліку інфармацыю аб сваіх даходах, аб колькасці кватэр, прысядзібных участках і пра ўсё астатняе.

Але дзяржорганы, вывучаючы гэтую інфармацыю, могуць рабіць пазнакі. Напрыклад, гэты чалавек адмовіўся казаць пра крыніцы сваіх даходаў - значыць, трэба яго праверыць па лініі падатковых органаў або яшчэ нейкім чынам. Гэта значыць, такія варыянты дзеянняў органаў зусім не выключаюцца.

- Што вы можаце сказаць пра становішча бюджэтнікаў - настаўнікаў, студэнтаў і іншых - якіх адправілі «ў поле» праводзіць перапіс? Яны часта сутыкаюцца з абуранай рэакцыяй людзей. Ці могуць яны адмовіцца, спаслаўшыся на тое, што гэта дзейнасць нясе пагрозу, як мінімум, іх здароўю?

- Па ўсіх пазіцыях, звязаных з перапісам, студэнты і настаўнікі (калі гэта не ўваходзіць у сферу іх непасрэдных абавязкаў) могуць адмовіцца. Але яны павінны ўлічваць, што могуць быць прынятыя нейкія меры маральнага і, магчыма, нават дысцыплінарнага характару. За тое, што на выкананне «грамадскіх абавязкаў» яны адрэагавалі пасіўна.

Прамой адміністрацыйнай, крымінальнай ці грамадзянска-прававой адказнасці за такія адмовы няма! Але адміністрацыя можа зрабіць адпаведныя высновы: напрыклад, не падаць кагосьці на чарговую прэмію і г.д.

Практыка паказвае, што адміністрацыя спрабуе нейкім чынам кампенсаваць гэтую «грамадскую працу» за кошт вылучэння дадатковых прэмій. За студэнтаў могуць хадайнічаць, што яны прапусцілі заняткі па ўважлівай прычыне.

Тут, вядома, ёсць элементы прымусу. Але, у той жа час, грамадзяне могуць і адмовіцца ад гэтых абавязкаў.

Напісаць каментар 71

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках