Лекар: Бясплатная медыцына ў Беларусі – мядзведжая паслуга для пацыента

Адкрыты аповед былога педыятра.

Міхаіл Кандрацьеў – лекар-педыятр. Падчас вучобы працаваў санітарам на хуткай, медбратам у бальнічным аддзяленні, пасля ўніверсітэта – доктарам прыёмнага пакоя дзіцячай інфекцыйнай лякарні. Больш у медыцыне не працуе: пасля адпрацоўкі лякарня не падоўжыла з ім кантракт праз скаргу і звязаны з ёй разгляд.

Сваё меркаванне пра беларускую медыцыну ён выказаў у артыкуле на сайце onliner.by:

– Дзеля справядлівасці трэба прызнаць: наша медыцына – сапраўды адна з самых даступных ва ўсім свеце. Але закладнікамі гэтага дасягнення сталі ўсё: і лекары, і пацыенты. Медсупрацоўнікі цягнуць некалькіх ставак, перапрацовак, начных дзяжурстваў – медыцына ў нашай краіне ўжо даўно стала подзвігам. З іншага боку, пацыенты, злоўжываючы даступнасцю і бясплатнасцю медыцынскай дапамогі, у большасці сваёй пераклалі адказнасць за сваё здароўе і здароўе сваіх дзяцей на плечы лекараў. Я ўбачыў сітуацыю знутры і хачу расказаць пра тое, чаму такое вялікае шчасце, як бясплатная медыцына, – зусім нават не на карысць.

Большасць беларускіх бацькоў пацыентаў мяркуюць, што ім абавязаныя. Участковы педыятр павінен прымчацца на выклік на любую самую малазначную падставу. Бацькі запатрабуюць і аналіз крыві, і рэнтген грудной клеткі ў першы ж дзень хваробы. Выклікуць хуткую даехаць да лякарні не таму, што дзіцяці вельмі дрэнна, а таму, што шкада грошай на таксі. Некаторыя звярталіся ў лякарню, таму што ленаваліся ісці ў паліклініку і сядзець у чарзе, таму што дзіця пачало кашляць, а яны праязджалі міма лякарні і «зазірнулі пракансультавацца». Некаторых угаворваеш легчы ў лякарню, яны пішуць адмову, папярэджваем, што стане горш, – адказ: дык мы зноў прыедзем або выклічам брыгаду СМП. Я ўсе гэтыя прыклады не з неба бяру – гэта рэальныя гісторыі з маёй практыкі.

І гэта толькі кветачкі ў параўнанні з тымі жахамі, якія здараюцца, і здараюцца цалкам заканамерна. Але корань у тых і ў іншых адзін: бестурботнасць, безадказнасць бацькоў, прышчэпленая ім даступнасцю бясплатнай медыцыны. Вось яна, мядзведжая паслуга!

Навошта напружвацца?

Праглынуў манетку або батарэйку, накармілі вэнджанай каўбасой у 10 месяцаў, выпіў воцат або хлорку, знайшоў шпрыц на памыйніцы і накалоўся, пагуляў з запалкамі – гэта і многае іншае можа здарыцца з віны бацькоў, калі дзіця засталося без належнай увагі. Часам самыя простыя рэчы прыводзяць да найцяжэйшых вынікаў.

У апісаных сітуацыях адназначна вінаватыя бацькі? Дарослыя пацыенты? Спачатку я быў у гэтым упэўнены. Але дзяжурства за дзяжурствам назіраў за інфантыльнымі дарослымі і пытаўся ў сябе: «А што я рабіў бы на іх месцы? Без медыцынскіх ведаў, без досведу?» А потым прыйшоў яшчэ да аднаго пытання: «А навошта ім напружвацца, турбавацца, мітусіцца, калі можна выклікаць бясплатнага ўчастковага, бясплатную хуткую, запатрабаваць бясплатны рэцэпт, а ледзь што не даспадобы – тады і скаргу напісаць». Навошта складанасці, калі можна на ўсім гатовым? Я гэта без папроку пішу: навошта? Рыба ж шукае, дзе глыбей, а пацыент – дзе бясплатна...

І як быць з такімі пацыентамі? Можна ім дапамагчы: даць рэкамендацыі – і няхай ідуць сабе з Богам. Толькі яны вернуцца, зноў і зноў. А можна дапамагчы па-сапраўднаму. Узброіць іх ведамі, зацікавіць, прымусіць самім клапаціцца пра сябе і сваіх дзецях.

Няўжо за ўсе гэтыя гады нікому не прыйшла ў галаву думка распрацаваць для бацькоў нейкія базавыя рэкамендацыі для аказання першай дапамогі свайму дзіцяці? Пры тэмпературы – гэта, пры паносе – гэта, насмарк лечыцца так, інгаляцыі рабіць тады, пры ўкусе кляшча рабіць гэта. Элементарна! Гэта абавязаны ведаць кожны бацька, гэта павінна быць заўсёды пад рукой, на паперцы, у тэлефоне (у выглядзе дадатку, напрыклад), у гэтых азах экзамен трэба праводзіць у паліклініцы з абавязковай здачай. І пакуль не здасі – дэкрэтныя не выплачваць! Ды будзь вы хоць тройчы дыпламаваным спецыялістам у галіне эканомікі, калі вы ад тэмпературы даяце вашаму дзіцяці антыбіётык, а не гарачкапаніжальнае – грош усім вашым дыпломам і медалям, таму што вы можаце развязаць задачу цэлай фабрыкі, але палегчыць стан вашага дзіцяці не ў сілах!

Скажаце, што ў вас няма спецыяльнай медыцынскай адукацыі, вы ў гэтым не павінны разбірацца. Адкажу вельмі проста: у мяне таксама няма спецыяльнай адукацыі ў астатніх абласцях. Але я ж у стане мінімальна абслужыць аўтамабіль (памяняць кола, тэхнічныя вадкасці), усталяваць праграму на тэлефон і кампутар, пачысціць іх ад вірусаў, наладзіць праграмы на тэлевізары і інш. І я вас запэўніваю: тыя элементарныя навыкі, якія названыя вышэй, не патрабуюць спецыяльнай адукацыі – імі проста неабходна валодаць праз змоўчанне.

Лекары – лакеі?

Мяне абурала, як бацькі апраўдвалі сваё бяссілле паводзінамі дзіцяці. «Ну не хоча ён піць таблеткі!», «Ванітуе яго ад сіропу!», «Не магу яго напаіць!», «Не сядзіць яна на інгаляцыі!».

У сэнсе? У 4 гады не п'е таблеткі? Так яго ад усяго ванітуе, што ён не хоча піць: гэта не павышаны ванітавы рэфлекс, а капрызы. Як не можаш напаіць у 3 гады? А з лыжкі праз «не хачу» спрабавала? Плакаць будзе? А калі катэтар у ручку ставіць будуць для кропельніцы, думаеш, смяяцца стане?

Калі я прымаў пацыентаў у прыёмным пакоі, у некаторых выпадках адчуваў сябе лёкаем. Бацькі заказвалі аналізы, прыспешвалі з іх выкананнем, выклікалі ў бокс некалькі разоў то лекара, то медсястру. А чаму пацыенты, бацькі пацыентаў адчуваюць сябе гаспадарамі становішча? Таму што могуць скардзіцца каму заўгодна і колькі заўгодна. І ім, вядома ж, павераць.

Пацыенты распешчаныя тымі магчымасцямі, якія атрымалі пры бясплатнай ахове здароўя, а калі ім спрабуюць паказаць межы, то пераходзяць у наступ: гоняць правы, пагражаюць скаргамі і пішуць іх нават у дробязях.

Ды як вы смееце ўказваць мне, дыпламаванаму спецыяліста пасля 7 гадоў вучобы, што ў першы дзень хваробы вашаму 17-гадоваму 85-кілаграмоваму хлопчыку з тэмпературай 38,5 і кашлем патрэбен рэнтген, калі няма хрыпаў у лёгкіх?! (Ніяк не магу забыцца першую скаргу, якая паступіла на мяне.)

Што яна значыць для мяне, гэтая самая скарга? Гэта званочак. «Што я зрабіў не так? Дзе я памыліўся?» Пачынаеш нервавацца, раз за разам вяртацца да праблемнага пацыента. Думаеш пра гэта па дарозе дадому, а потым і дома. Дома просіш, каб хатнія пакінулі цябе ў спакоі. (Так! Лекары носяць дадому сваю працу.) І нават, здавалася б, у відавочнай сітуацыі, калі турбавацца няма пра што, сто разоў сябе супакойваеш, перш чым перастаць хвалявацца. Я ведаю, што іншыя лекары навучыліся на пустыя скаргі ўвагі не звяртаць. Магчыма, я проста не паспеў дапрацаваць да іх стажу.

Скарга – пятля

Нікому не адкрыю чагосьці новага, але ўсё ж агучу, як са скаргамі пацыентаў абыходзіцца кіраўніцтва: з мяне патрабуюць тлумачальную, праводзяць праверку, шукаюць маю віну. Прасцей за ўсё – знайсці вінаватага і аддаць рапарт: «Пакаралі!» – інакш наступная скарга можа прыляцець ужо на кіраўніцтва.

Выдатны прыклад, які і адкрыў мне вочы на працу са зваротамі грамадзянаў. І нахабны бацька ў ім ёсць. Увечары ў наша фае забег усхваляваны тата з дзіцем на руках і стаў патрабаваць, каб яго без чаргі правялі на агляд да лора. Яму быў адказ: «Да лора без чаргі правесці вас не зможам, праходзьце ў бокс, чакайце агляду педыятра». З бокса ён неўзабаве ўцёк, не дачакаўшыся майго агляду, але скаргу напісаць паспеў. У скарзе ніводнай прэтэнзіі да мяне – толькі да таго, як арганізаваны працэс прыёму хворых у нашай установе. Адгадайце, за што мяне дэпрэміявалі? За тое, што пацыент, які звярнуўся, не быў зарэгістраваны ў адпаведным журнале. «Я яго павінен быў запісваць?» – «Не, медсястра. Але ты адказваеш за яе працу!» – словы начмед.

Вось так: скаргу-пятлю на маю шыю закінуў бацька, а зацягнуў пятлю – кіраўнік.

Лекар – не вораг пацыента. Але абставіны, існая сістэма спажывецкіх стасункаў (як з боку пацыентаў, так і з боку кіраўніцтва) да рабскай працы медсупрацоўніка развяла нас на розныя бакі барыкадаў.

І пакуль познім зімовым вечарам педыятр ідзе на 50-ы візіт а 22-й гадзіне, а мама дрыжыць над сваім дзіцем, таму што не разумее, што рабіць, чыноўнікі шукаюць вінаватых у скаргах, якія ім адпраўляюць новыя і новыя незадаволеныя грамадзяне. І чыноўнікі ведаюць, што трэба выправіць і што можна выправіць, але не стануць гэтага рабіць, пакуль могуць «зліваць» усю віну на радавых медсупрацоўнікаў.

Я разумею, што маё меркаванне можа здацца вельмі аднабокім, асабліва медыцынскім. Гэта не зусім так. Як бацька, я часам заўважаў памылкі іншых бацькоў і знаходзіў у іх сябе. Стараўся паставіць сябе на іх месца. Стараўся знайсці апраўданне іх легкадумнасці або, наадварот, залішняй насцярожанасці. Часам атрымлівалася. Але значна часцей я разумеў, што можна было і не даводзіць да лякарні – калі б бацькі былі больш зацікаўленымі, больш падрыхтаванымі, нават без медадукацыі. Калі б сістэма не распесціла іх бясплатнай меддапамогай, а навучыла, як быць для свайго дзіцяці калі не доктарам-чараўніком, то сапраўдным супергероем, умелым выратавальнікам амаль заўсёды.