Выходжу цябе шукаць

Кодавае слова – «баста!».

На днях напісала мне чытачка: маўляў, правільна вы ўсё пішаце, беларусы сапраўды ненавідзяць рэжым і хочуць пераменаў, і лік вы называеце правільны, такіх у краіне 95 адсоткаў, але ўсе гэтыя людзі звязваюць надзеі на будучыя перамены зусім не з апазіцыяй, так што шанцаў у вас ніякіх няма, з павагай, Мар'я Іванаўна.

Гэта не першы ліст падобнага зместу, які я атрымліваю. Так, згаджаюцца іх аўтары, так жыць нельга. Так, пішуць яны, мы хочам пераменаў. Толькі апазіцыя ваша ні на што не здольная, яна нам перамены не прынясе, сцвярджаюць яны ўрэшце. І мне здаецца, менавіта гэта становіцца прычынай такога доўгага і часам, здаецца, безнадзейнага шляху да тых самых пераменаў, – чаканні, звязаныя з кімсьці, амаль абавязкова вядуць да расчараванняў.

Скажу шчыра: асабіста я надзеі на перамены не звязваю ні з кім, акрамя сябе. Гэта я, а не ўмоўны апазіцыянер, павінна прадаўжаць пісаць тэксты, апавядаць пра сітуацыю тым, хто не ведае, тармасіць знаёмых, мець зносіны з незнаёмымі, дапамагаць рэпрэсаваным, распаўсюджваць інфармацыю – словам, усё, што магу прафесійна і па-чалавечы. І, вядома, выходзіць на Плошчу. Таму што без пратэстаў тут не зменіцца нічога і ніколі.

У 2006 годзе, калі маладыя актывісты паставілі намёты на Плошчы і змаглі пратрымацца гэтым намётавым лагерам амаль пяць сутак, яны наўрад ці звязвалі свае надзеі на змены з Аляксандрам Мілінкевічам ці Аляксандрам Казуліным. Калі мы з сябрамі ўвечары пасля працы імчаліся туды ж, на плошчу, каб прывезці хлопцам ежу і цёплае адзенне і пастаяць з імі, – паверце, мы не думалі ні пра Мілінкевіча, ні пра Казуліна. Кожны ехаў і ішоў на Плошчу выключна дзеля сябе самога. Таму што па-іншаму не атрымлівалася. І калі намётавы лагер разграмілі, гэтыя смелыя хлопцы ішлі ў турмы не за Казуліна, а за сябе. Сапраўды гэтак жа, як у 2010 годзе, тыя дзясяткі тысячаў, што выйшлі на вуліцы, рабілі гэта не дзеля Някляева, Саннікава ці Статкевіча. Скажу па сакрэце: я таксама не дзеля Саннікава была на той плошчы. Калі б мой муж і не быў кандыдатам у прэзідэнты, мы ўсё роўна абое былі б на той плошчы, а магчыма, і ў той турме. Так што не варта з кімсьці, акрамя сябе і ўласнага жадання змяніць сітуацыю, звязваць надзеі на перамены. Гэта інфантылізм.

Вядома, пазіцыя інфантылаў вельмі зручная. «Вы нам не падабаецеся. Вас было занадта мала на мітынгу. Вы хочаце змены ўлады і нічога пазітыўнага не прапануеце. Вы ўжо дваццаць пяць гадоў змагаецеся, але так і не змаглі перамагчы. Вы ўсім надакучылі. Вы не змаглі зацікавіць народныя масы. Дайце нам іншых лідараў – маладых, але дасведчаных, з харызмай і ўменнем граць на музычных інструментах. За вамі народ не пойдзе». Народ пры гэтым павінен мець ролю недзеяздольнай масы, якую можна павесці толькі дыскатэкай, стрыптызёрам і лозунгамі «кожнай бабе – мужыка».

Чамусьці так і ўяўляецца савецкі кадэбэшнік узору 1968 года, які выклікае арыштаваную на Краснай Плошчы Ларысу Багараз: «Так, Ларыса Іосіфаўна, не змаглі вы захапіць шматмільённы савецкі народ ідэяй асуджэння ўварвання ў Чэхаславакію! Не пойдзе за вамі народ. Усяго восем чалавек на Краснай Плошчы – гэта сведчанне нізкага рэйтынгу. І шанцаў быць абранымі ў Вярхоўны Савет СССР у вас таксама няма!» Ці, да прыкладу, можна ўявіць сабе заходніх журналістаў, якія, сустрэўшыся з уцекачом з паўночнакарэйскага канцлагера, пішуць з ленасцю: «Гісторыя ўцёкаў, вядома, захапляльная, але сама асоба не выклікае цікавасці, бо ён мог стварыць магутную паўночнакарэйскі апазіцыю, а замест гэтага ўсяго толькі ўцёк праз калючы дрот». Рэплікі, якія я згадвала вышэй, – з той жа серыі.

Вядома, я разумею, як гэта невыносна цяжка – бачыць, як неверагодныя намаганні многіх людзей гадамі сыходзяць у пясок. Як шалеюць ад злараднасці – не, не ўлада нават, а так, чалавечыя непаразуменні: «Ага, зноў у іх не атрымалася!» Як пакрываюцца рыбнай лускою абыякавасці тыя, хто стаміўся. Мне таксама часта хочацца то пад падушку схавацца, то ў глянцавы часопіс сысці. Мы ж усяго толькі звычайныя чалавечыя адзінкі. Маленькія чалавечыя адзінкі. Але арыфметыку ж ніхто не скасоўваў. І такіх адзінак у краіне – мільёны. Так, многія рассыпаліся і забіліся ў шчыліны, як тыя падліковыя палачкі, якія набываюць кожнаму першакласніку. Так і мы – рассыпаліся, згубіліся, некаторыя проста пераламіліся. Але давайце знойдземся. Збярэмся. Склеімся. Праблема не ў тым, што нас мала, а ў тым, што мы ніяк не можам знайсці адно аднаго.

Выходжу цябе шукаць. Кодавае слова – «баста!».

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com