Эканаміст: Я ведаю, чым скончацца «афшоры» Лукашэнкі

Краінай кіруюць людзі з раённым узроўнем мыслення.

Пра гэта ў інтэрв'ю primus.by заявіў кіраўнік аналітычнага цэнтра «Стратэгія» Леанід Заіка.

- Беларускія ўлады кажуць: эканамічная тэорыя - гэта сумна, гэта адарванае ад практыкі і нікому не трэба. Чаму Лукашэнка пасля 25 гадоў ва ўладзе нічому не навучыўся і працягвае карыстацца такімі прынцыпамі?

- Разумееце, у Туркменістане, напрыклад, прыйшоў да ўлады прэзідэнт - былы дантыст. І ён адразу скасаваў усе падаткі для стаматолагаў. То бок, у іх захоўваецца нейкая «карпаратыўная салідарнасць».

Слухаючы выступу Лукашэнкі, я пра сябе кажу: добра, што ён у мінулым быў не гінеколагам і не практолагам.

А калі сур'ёзна, то ў Беларусі 25 гадоў таму прыйшлі да ўлады людзі раённага ўзроўню. І гэтая іх зыходная пазіцыя, чым яны да таго займаліся, спарадзіла ў іх карэляцыю свядомасці і пункту гледжання.

Гэта значыць, на нашу эканоміку накладвае адбітак прафесія кіраўніка. Таму з эканамічнай тэорыяй ў Беларусі - поўны завал. «Кіраваць» эканомікай без ведання эканамічнай тэорыі - гэта ўсё роўна, што будаваць атамны рэактар без ведання фізікі.

Ніводнага чалавека са спецыяльнасцю «эканамічная тэорыя» ва ўрадзе Беларусі няма. І не можа быць!

- Але як можна казаць пра задачы стварыць «стабільную эканоміку» без ведання асноў функцыянавання гэтай сістэмы?

- Вы ведаеце, у 19-тым стагоддзі быў такі расейскі эканаміст Мікалай Тургенеў. У яго была выдатная фраза: гора той краіне, кіраўнік якой не ведае палітэканоміі. Яна належала да царскай Расеіі, але застаецца вернай і цяпер: гора той краіне, кіраўнік якой не ведае эканамічнай тэорыі.

Возьмем да прыкладу «імпартазамяшчэнне». Людзі, што не ведаюць эканамічнай тэорыі, будуць казаць, што гэта - пазітыўная з'ява. Але ж гэта ж глупства. Калі краіна невялікая, укладанне мільёна даляраў у экспарт ці ў імпартазамяшчэнне - гэта абсалютна не супастаўныя выдаткі. На стварэнне аднаго імпартазамяшчальнага лека ў Беларусі ідуць мільярды даляраў.

Лукашэнка мяркуе, што калі ён прызначае міністраў, то гэта павінны быць людзі «прыземленыя», нібыта «з народа», я ж мяркую, што і прэм'ер-міністр, і ключавыя міністры - гэта павінны быць людзі з дастаткова сур'ёзнай эканамічнай адукацыяй. Я нават супраць таго, каб кіраўнікі Нацбанка былі банкірамі. Яны павінны быць спецыялістамі ў галіне эканамічнай тэорыі.

Прэм'ер-міністрам павінен быць спецыяліст у галіне макраэканомікі. Яму не трэба ведаць, як перабіраюць бульбу ў калгасе. Як толькі ён пачне займацца гноем, у яго пачнецца прафесійная дэградацыя. Не, гэта нават горш: гэта падстава для самагубства.

Калі ў сараканожкі спыталі, з якой нагі яна пачынае хадзіць, яна задумалася і ўпала. Чым больш высокі ўзровень прыняцця рашэнняў, тым больш патрэбныя тэарэтычныя веды. Аляксандр Рыгоравіч, на жаль, са старшыні саўгаса эканаміста зрабіць не атрымаецца.

- Але чаму ўсё ж такі ва ўладаў Беларусі такое грэбаванне да эканамічнай тэорыі?

- Гэта ж зразумела. Па-першае, гэта для іх невядомая матэрыя. А ўсё, што невядома - палохае.

Па-другое, эканаміст заўсёды можа сказаць з навуковага пункту гледжання: вы робіце нешта не так.

Я папярэджваў у 2018 годзе, што палітыка ўладаў прывядзе да абясцэньвання беларускай валюты і дэвальвацыі. І ў выніку мы маем цяпер дэвальвацыю ў 7%, якая можа вырасці яшчэ больш.

А ўрад прамаўчаў тады, таму што ў іх тады была задача ад Лукашэнкі - зрабіць заробкі «па пяцьсот» любым коштам. Гэта ж халуйства нейкае. Яны не працуюць, а проста рабалепствуюць. Як калісьці, у ранняй маладосці, прымушалі поўзаць самога Лукашэнку. Ён сам распавядаў, як яго трэціравалі на ранніх этапах яго «кар'еры».

Для людзей у нашай улады, эканоміка - гэта Камароўскі рынак, гэта банальныя схемы тыпу «купі-прадай».

Амерыканцы стварылі групу эканамічных дарадцаў пры прэзідэнце адразу пасля Другой сусветнай вайны, дзесьці пасля 1947 года. Амерыканскі Кангрэс і Сенат абавязалі, каб пры прэзідэнце ЗША была група навукоўцаў-эканамістаў. У Беларусі ж дырэктарам Інстытута эканомікі з'яўляецца спецыяліст надояў малака. Амерыканскія прэзідэнты кансультуюцца ў найважнейшых пытаннях з прафесарамі эканомікі, а Лукашэнка мяркуе, што ён за іх усіх разумнейшы. Вядома ж, паглядзіце, як ён ліха разбіраецца ва ўсіх пытаннях: і ў хакеі, і ў музыцы, і ў бульбе, і ў кавунах.

Крытыкаваць такія недарэчныя рашэнні ўладаў, як стварэнне «Аршанскага афшора», я нават не бяруся. Я ўжо 25 гадоў назіраю за ўсімі гэтымі скачкамі жабы і ведаю, чым яны сканчаюцца.

Праблема беларускай наменклатуры ў тым, што яны зусім не ўмеюць публічна растлумачыць, чым яны займаюцца. Любы адукаваны эканаміст можа ім сказаць: «Калі вы падымае тарыфы на паслугі ЖКГ, вы на самой справе не думаеце, што гэтым вырашаеце праблемы беларускай эканомікі. Хлопцы, па-першае вы хлусіце: усе датаванне ЖКГ ідзе з падаткаў насельніцтва. Насельніцтва аддало вам гэтыя грошы ў выглядзе падаткаў. Цяпер вы кажаце: не, падаткаў мала, хай яшчэ даюць нам грошы, бо дзяржава субсідуе. Хлопцы, канчайце хлусіць».

Яны хлусяць нахабным чынам. Яны бяруць грошы з падаткаў і потым кажуць, што нейкае «дзяржава» там субсідуе.

Эканоміка ў Беларусі падмяняецца дырэктывамі Лукашэнкі. Ідзе імітацыя бурнай эканамічнай дзейнасці. Праблема Лукашэнкі ў тым, што тое, што ён выкарыстоўвае, даўно ўжо стала «плюсквамперфектам». Ён баіцца нават сабе ў гэты прызнацца, нават дзесьці апоўначы баіцца сабе сказаць, што нічога не атрымліваецца.