28 сакавiка 2024, Чацвер, 22:16
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

«Крымскі эфект» у Расеі закончыўся

17
«Крымскі эфект» у Расеі закончыўся
ФОТА З САЙТА RBC.RU

Што далей?

Пяць гадоў таму, 16 сакавіка 2014 года, у Крыме прайшоў "рэферэндум", які супярэчыць Канстытуцыі Украіны і не прызнаны міжнароднай супольнасцю, аб статусе ўкраінскай паўвыспы. А расейскія войскі, якія знаходзіліся на ёй, узялі тэрыторыю Крыма пад свой кантроль. Праз пару дзён у Крамлі падпісалі дамову аб прыняцці абвешчанай у аднабаковым парадку Рэспублікі Крым у склад Расеі.

Эфект, які гэты факт зрабіў на расейскае грамадства, сацыёлагі называюць "крымскім". Пра тое, хто яго на сябе і як адчуў, чаму гэты феномен перастаў працаваць, а галоўнае - чым цяпер жывуць людзі ў Расеі, DW распытала ў сацыёлагаў і палітолагаў.

Што прынята называць "крымскім эфектам"

Адзінага вызначэння ў тэрміна няма, але ім сацыёлагі і палітолагі для зручнасці называюць прыкметны зрух у настроях расейскага грамадства, які здарыўся пасля анэксіі Крыма. Гэта ўсплёск пазітыўных пачуццяў і гонару за краіну, што прывяло да небывала высокага рэйтынгу Уладзіміра Пуціна і дзейнай улады агулам.

"Я магу параўнаць гэта са станам ап'янення, - кажа Мікалай Пятроў, прафесар дэпартамента палітычнай навукі ВШЭ. - Тады, у 2014 годзе, людзям, як п'яным, мора здалося па калена. Людзі ўзрадаваліся таму, што яны зноў вялікія, а іх адчуванне трывог амаль прапарцыйна зменшылася".

Эфект натхнення праходзіў у двух кірунках - вайсковым і эканамічным, тлумачыць сацыёлаг Аляксей Ціткоў, экспэрт Камітэта грамадзянскіх ініцыятыў. "З аднаго боку, гэта Расея, якая гатовая са зброяй абараняць тых, каго грамадзяне краіны палічаць сваімі, а з другога - краіна, якая можа весці эканамічнае спаборніцтва і ўпэўнена і годна супрацьстаіць заходнім санкцыям", - мяркуе экспэрт.

Са слоў кіраўніка УЦВГМа Валерыя Фёдарава, "крымскі эфект" можна параўнаць з любым масавым аб'яднаннем, калі краіна ўступае ў вайну ці стаіць перад тварам цяжкага крызісу, выкліканага вонкавымі сіламі. Нешта такоўскае назіралася ў Расеі ў 1914 годзе, мяркуе ён.

Палітолаг, экспэрт Маскоўскага цэнтра Карнэгі Канстанцін Гаазэ, наадварот, перакананы, што "крымскі эфект" - гэта ўнікальны феномен, і параўнаць яго з усялякім іншым перыядам расейскай гісторыі складана. "У тых, хто захацеў бы яго паўтарыць, нічога б не выйшла. Ён не вычэрпваецца толькі прапагандай. Крым даў магчымасць многім людзям знайсці выхад сваім пачуццям і сказаць тое, што яны раней публічна не адважыліся б сказаць", - кажа Гаазэ.

Хто трапіў пад уплыў "крымскага эфекту"

Тых, хто падтрымаў у 2014 годзе курс уладаў, умоўна можна падзяліць на вельмі палітызаваных прыхільнікаў і прагматыкаў. Разам яны, з розных ацэнак, складалі дзве траціны насельніцтва краіны. "Першыя - вельмі залучаныя ў тэму вакол вайны, супрацьстаяння і дэманстрацыі сваіх поспехаў, больш схільныя ў сваіх адказах да радыкальных развязанняў накшталт ваеннага ўмяшання або поўнага разрыву стасункаў з заходнім светам", - адзначае Аляксей Ціткоў.

Другія - таксама прыхільнікі новай лініі ўладаў, але прагматычныя, больш асцярожныя і здольныя рэалістычна ацэньваць сваё становішча і перспектывы. Менавіта ў іх поглядах за пяць гадоў пасля анэксіі Крыма адбыліся найбольшыя змены.

"Крымскі эфект" прывёў таксама да таго, што расейская эліта пераацаніла свае жыццёвыя арыенціры, мяркуе Канстанцін Гаазэ: "Для гэтыя людзей усё сапраўды зламалася. Яны сутыкнуліся і з вывадам грошай з афшораў, і з санкцыямі, і зусім вар'ятамі працэдурамі комплаенс з расейскімі грошамі ва ўсіх краінах свету, уключаючы Кітай".

Як выйшла, што эфект ад анэксіі Крыма скончыўся

Сімвалічнай датай заканчэння "крымскага эфекту" экспэрты называюць альбо сакавіцкія прэзідэнцкія выбары 2018 года, альбо 15 чэрвеня таго ж года, калі Дзмітрый Мядзведзеў абвясціў аб павышэнні пенсійнага ўзросту. Апошняе прывяло да таго, што рэйтынгі даверу ўладам адкаціўся на дакрымскі ўзровень. Аднак сама па сабе пенсійная рэформа ўсяго толькі наклалппся на ўжо існыя сацыяльна-эканамічныя праблемы, упэўненыя сацыёлагі. Посткрымскае "працверажэнне", з іх ацэнак, пачалося значна раней і, у першую чаргу, у эканамічным плане.

"Дзель людзей, якія меркавалі, што санкцыі толькі нашкодзяць, пачала павялічвацца ўжо да канца 2014 года, - нагадвае Аляксей Ціткоў. - Адная з важных дэманстратыўных падзей - масавае знішчэнне “санкцыйных прадуктаў" у 2015 годзе". На думку экспэрта, такога кшталту дзеянні дрэнна ўкладваліся ў карціну свету многіх грамадзян. Яны па-ранейшаму падтрымлівалі знешнепалітычны курс уладаў, але кожны адчуваў, што становіцца горш.

Расчараванне і недавер замест ура-патрыятызму

У новага перыяду расейскага грамадства, ужо пасля "крымскага эфекту", няма яркай і запамінальнай назвы. Але ёсць, з выразу сацыёлагаў, агульныя характарыстыкі: расчараванне, пераацэнка, фрустрацыя.

"Можна назваць гэта часам турбулентнасці, - працягвае Валерый Фёдараў. - Калі рэйтынгі падтрымкі Пуціна ў крымскую эпоху даходзілі да 80 адсоткаў, то цяпер - 60-65". Пры гэтым 15 адсоткаў дарослых расейцаў, якія на Крымскім этапе падтрымлівалі прэзідэнта і салідарызаваліся з ім, цяпер перайшлі, як выказаўся Фёдараў, у "духоўную апазіцыю".

Але галоўнае - улада не знайшла нічога, што магла б прапанаваць грамадзянам замест Крыма. Адной з папулярных пастаноў, якую б успрыняло грамадства, магла б стаць жорсткая сістэмная барацьба з карупцыяй. "Гэта яшчэ называюць сінгапурскім або кітайскім сцэнаром. Але цяперашнія ўлады з розных прычын не могуць яго ўвасобіць, абмяжоўваючыся адзінкавымі дэманстрацыямі і разбіраючыся ў асноўным з бяскрыўднымі ў маштабе краіны людзьмі, накшталт губернатараў і мэраў. Таму тэма карупцыі зручная для апазіцыі, у тым ліку радыкальнай", - канстатуе Аляксей Ціткоў.

Разам з заканчэннем дзеяння "крымскага эфекту" ў расейскім грамадстве фактычна закончылася і дыскусія аб тым, а чый жа ўсё ж Крым. Наяўнасць анэксаванай паўвыспы ў складзе краіны расейцы прынялі як дадзенасць. "Нават апазіцыя амаль перастала пра яго гаварыць. Пры гэтым для ўсёй сістэмы міжнароднага права гэта па-ранейшаму вострае, балючае пытанне", - упэўнены Гаазэ. На ягоную думку, менавіта ў гэтым кантрасце і ёсць адная з самых вялікіх праблем для расейскага грамадства і дзяржавы на найбліжэйшыя дзесяць-дваццаць гадоў.

Напісаць каментар 17

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках