Чаму ў маладых спецыялістаў адно жаданне - хутчэй уцячы з працоўнага месца

Што не так з практыкай размеркавання ў Беларусі.

Усе 19 тысяч выпускнікоў ВНУ гэтага года, якія навучаліся за кошт бюджэту, будуць размеркаваныя, заявіла кансультант управы вышэйшай адукацыі Міністэрства адукацыі Вольга Мушчынская. Яна падкрэсліла, што працоўных месцаў, куды можна накіраваць выпускніка, дастаткова, піша zautra.by.

- Пры тым, што многія з 19 тысяч выпускнікоў бюджэтнай формы навучання самі прынясуць у дэканат заяўкі на размеркаванне, гэта значыць выканаюць абавязак універсітэта, навошта называць гэта падтрымкай дзяржавы? - пытаецца юрыстка, экспэртка ў пытаннях размеркавання і працоўных правоў маладых спецыялістаў, дырэктарка Youth Labour Rights Крысціна Рыхтэр.

Навязанае зверху размеркаванне ў некаторых універсітэтах выконваецца фармальна, а на месцах адпрацоўкі толькі часова здавальняе кадравы голад.

Калі ўлічыць, што першае працоўнае месца адыгрывае важную ролю ў занятасці агулам і адбіваецца на жаданні далейшага кар'ернага росту, то абавязковае размеркаванне выпускніка не нясе эканоміцы ніякай карысці.

- Першапачаткова выходзячы на рынак працы малады чалавек, як правіла, амбіцыйны, накіраваны на навучанне, гатовы спасцігаць новае, ён разумее, што ад яго намаганняў будзе залежаць ягоны заробак. Але калі таленавіты выпускнік трапляе на стратнае прадпрыемства, ён неўзабаве разумее, што ягоная адукацыя і намаганні не адыгрываюць ніякай ролі, — кажа эканамістка, навуковая супрацоўніца Беларускага эканамічнага даследча-адукацыйнага цэнтра (BEROC) Марыя Акулава.

У гэтым выпадку ўнёсак, які мог прынесці эканоміцы малады спецыяліст, нівеліруецца мінусамі працы на прадпрыемстве, якая не можа яму забяспечыць не толькі рост і развіццё, але і годную аплату працы. Больш за тое палітыка размеркавання можа негатыўна ўплываць на актыўнасць маладога спецыяліста на працоўным месцы. Праз нізкі заробак альбо непрыдатныя ўмовы працы, у яго знікае якая-небудзь матывацыя, застаецца толькі жаданне хутчэй збегчы з першага працоўнага месца, адзначае эканамістка.

Размеркаванне гуляе на руку пасіўным выпускнікам, якія не турбуюцца аб сваёй занятасці падчас навучання, ведаючы, што ўніверсітэт ўсё адно знойдзе ім першае месца працы. Але яны маглі б працаўладкавацца і без размеркавання. За кошт гэтай працэдуры проста зніжаюцца выдаткі для кампаній на прасоўванне іх вакансій, мяркуе Марыя Акулава.

Чым кампаніям не дагадзіла сістэма размеркавання

На рынку працы маладыя людзі былі б дастаткова запатрабаваныя нават у выпадку скасавання абавязковага размеркавання. Натуральна, не ўсе з іх працаўладкаваліся б паводле прафесіі і ў добрыя кампаніі — адыграла б ролю канкурэнцыя.

- Цяпер шматлікім кампаніям на пэўныя вакансіі прасцей узяць чалавека, які толькі скончыў ВНУ, бо для працы ўсё адно трэба яго перавучваць. Тым больш што моладзь вельмі хоча дзейнічаць, у яе гараць вочы і ёсць шмат ідэй, яна бярэцца практычна за ўсялякую працу —распавядае дырэктарка адукацыйнага і кадравага цэнтра «Новое завтра» Вольга Рудзь.

Але перспектыва прыняць на працу паводле размеркавання палохае немалую частку працадаўцаў, дадае экспэртка. Выпускнік можа апынуцца зусім не прыдатным на пасаду работнікам або безадказным і некампетэнтным, а звольніць яго да заканчэння тэрміну адпрацоўкі практычна немагчыма. Нават пры наяўнасці жадання і магчымасці наняць маладога работніка, кампаніі часта не звязваюцца з сістэмай размеркавання.

Палова выпускнікоў ВНУ не знаходзіць працу адпаведна спецыяльнасці. Гэта ўсё аб якасці адукацыі ў Беларусі

Моладзь, як шырма, закрывае рэальныя праблемы рынку працы

Дзяржаве выгадна адпраўляць маладых работнікаў працаваць на непрывабныя для большасці сушукальніаў працы. Замест таго, каб укладваць вялікія рэсурсы для развіцця ў рэгіёнах інфраструктуры і стварэнне там выгадных умоў працы, дзяржава штогод адпраўляе туды тысячы выпускнікоў, каб закрываць за кошт гэтага кадравыя дзіркі і не прымаць ніякіх дадатковых мер, адзначае Крысціна Рыхтэр.

— У выніку прыходзіць працаваць лекар без досведу ў паліклініку або лякарню раённага цэнтра, за два гады адпрацоўкі набіраецца якога-небудзь досведу і з'язджае. На яго месца прыйдзе новы. Мне складана сказаць, ці выгадна гэта рэгіёну ў доўгатэрміновай перспектыве, - адзначае яна.

Хоць выпускнікі не абавязкова хочуць працаваць толькі ў сталіцы. Паўтара года таму Youth Labour Rights на сваіх мерапрыемствах праводзіў апытанне сярод моладзі, каб даведацца, што для яе больш важна: высокі заробак і адсутнасць інфраструктуры ці не такі высокі заробак, але даволі развітая інфраструктура. Часцей за ўсё рэспандэнты адказвалі, што гатовыя мірыцца з больш нізкім заробкам, але хацелі б, каб у горадзе ці раёне, дзе яны адпрацоўваюць размеркаванне, была хоць нейкая інфраструктура.

Экспэрты: трэба развіваць гарады і махнуць рукой на сельскую мясцовасць

Нярэдка там няма ні таго, ні іншага.

Працаваць у рэгіёнах таксама камусьці трэба, прызнае Вольга Рудзь. Адток рабочай сілы там стаў дастаткова прыкметным, бо многія з'язджаюць у буйныя гарады і ў сталіцу, каб прайсці перападрыхтоўку і знайсці працу з больш высокім заробкам.

- Але сілай адпраўляць у правінцыю маладых людзей - не найлепшы выхад. Тым больш робячы ўпор на тое, што выпускнікі абавязаныя адпрацаваць дзяржаве бясплатнае навучанне. Нікому яны не абавязаныя, мы ўсе ўжо выдатна разумеем, што гэта «бясплатнае» ўжо аплацілі з падаткаў іх бацькі і іншыя грамадзяне, — адзначае кіраўнік Цэнтра «Новое завтра».

Размеркаванне - верхавіна праблем вышэйшай адукацыі

Пытанне размеркавання ўбудаванае ў піраміду глыбінных праблем універсітэцкай адукацыі. Вышэйшая школа не фармуе ў студэнтаў навыкі і кампетэнцыі, якія спатрэбяцца ў іх працы.

- Яшчэ калі я вучылася на юрыста, У нас быў прадмет, на якім у тым ліку павінны былі вучыць, як пісаць юрыдычныя дакументы, тыпу пазоў. Але мы толькі завучвалі артыкулы, абавязкі і іншыя рэчы, якія на практыцы былі не такія важныя. У выніку многія выпускнікі не мелі практычных навыкаў напісання нават банальнай заявы, - падае прыклад Крысціна Рыхтэр.

Калі б у ВНУ рыхтавалі запатрабаваных на рынку працы спецыялістаў, а ў цэлым у сістэме адукацыі вучылі думаць і навучацца самастойна, то дзяржаве не трэба было б вешаць на сябе клопат аб выдачы выпускнікам першага працоўнага месца.

— Я цалкам падтрымліваю пазіцыю, што студэнтам 3-4 курсу патрэбная практыка. Нават калі яны паспрабуюць папрацаваць не ў сваёй прафесійнай сферы, гэта будзе добры для іх досвед. Бо цяпер многія студэнты не маюць нават асноўных кампетэнцый. Калі студэнт, амаль выпускнік не ўмее камунікаваць з прадстаўнікамі ўніверсітэта, баіцца штосьці спытаць, які з яго будзе за працаўнік? - мяркуе дырэктар Youth Labour Rights.