Дэвід Крэмэр: Зяленскі можа справакаваць пратэсты пры адной умове

Што прынясе магчымая перамога Зяленскага Украіне, і якімі будуць наступствы для міжнароднай палітыкі.

Дэвід Крэмэр, старшы навуковы супрацоўнік праграмы Вацлава Гаўла ў правах чалавека і дыпламатыі ў Міжнародным універсітэце Фларыды, былы прэзідэнт міжнароднай праваабарончай арганізацыі Freedom House і намеснік дзяржаўнага сакратара ЗША ў пытаннях дэмакратыі, правоў чалавека і працы, адказаў на пытанні "Апострофа" аб ходзе прэзідэнцкіх выбараў ва Украіне, і магчымых наступствах абрання прэзідэнтам Уладзіміра Зяленскага.

- Што вы можаце сказаць пра вынікі першага тура прэзідэнцкіх выбараў ва Украіне і пра ход кампаніі пасля яго?

- Вельмі важна і пазітыўна, што да першага туру мы не ведалі напэўна, якім будзе вынік. Пераважна мяркуюць, што выбары былі свабоднымі і справядлівымі. Адпаведныя высновы апублікавала маніторынгавая місія Бюро дэмакратычных інстытутаў і правоў чалавека АБСЕ. Прыход таксама быў вельмі высокі. Таму варта падзякаваць украінцам, што яны далі зразумець краіне, суседзям і міжнароднай супольнасці, што вызначацца, хто будзе будучым лідарам Украіны.

- Я некалькі разоў чуў, што замежнікі смяюцца з перадвыбарчай кампаніі, пытаючыся, што наогул адбываецца, маючы на ўвазе дыскусію пра дэбаты і аналізы. Што вы думаеце пра гэта і пра імідж, які Украіна сабе стварае?

- Ёсць тэндэнцыя ляноты журналістаў, якія не сочаць за тым, што адбываецца тут на сталай аснове. Высмеяць, сказаць, што комік супрацьстаіць на выбарах дзейнаму прэзідэнту - у пэўнай ступені так і ёсць, але ўсё ж сітуацыя значна складанейшая: ёсць пэўнае незадавальненне ўкраінцаў цяперашняй сітуацыяй. І, нягледзячы на вайну, якую Расея развязала супраць Украіны, украінцы хочуць выбіраць сваіх лідараў. Да Украіны павінна было быць больш увагі, чым цяпер.

- Якіх наступстваў вы чакаеце, калі Зяленскага, што вельмі імаверна, абяруць прэзідэнтам?

- Невядома. Гэта адное з вялікіх пытанняў. Незразумела, як ён будзе дзейнічаць на пасадзе прэзідэнта, ці будзе ён па-сапраўднаму незалежным. Ён выказаў некаторыя абнадзейлівыя думкі, але ў яго, відавочна, няма моцнай каманды для замежнай палітыкі і нацыянальнай бяспекі. Таму ў міжнароднай супольнасці ёсць шмат пытанняў.

У яго ёсць некалькіх добрых дарадцаў - былыя міністры ўраду Гройсман і Яцэнюк. Але адзін з выклікаў - высветліць, якім прэзідэнтам Зяленскі будзе, калі пераможа.

- Прэзідэнцтва Зяленскі прынясе Украіне найперш рызыкі або магчымасці?

- Можа быць і тое, і іншае. Магчымасці азначаюць і рызыкі. Таму, я думаю, што адсутнасць у Зяленскага палітычнага мінулага мае і рызыкі, як брак ведаў і магчымасці - як чыстая дошка, без добрай ці дрэннай гісторыі.

Ва Украіне і многіх іншых краінах распаўсюджанае пачуццё выбарцаў, яны сытыя такімі палітыкамі, якіх яны бачаць шмат гадоў, і хочуць рызыкнуць. У ЗША гэта здарылася ў 2016 годзе, у мінулым годзе - у Бразіліі...

- Што сувязі Зяленскага могуць азначаць для стасункаў Украіны і Расеі?

- Стасункі з Расеяй - гэта адное з галоўных пытанняў. Зяленскі кажа аб дырэктыўных перамовах з Пуціным. Пуцін з'яўляецца расейскім лідарам ўжо цягам 19 гадоў, і робіць выгляд, што ведае, што робіць. Ён не ідэальны, наламаў дроў ва Украіне і, відавочна, не разумее гэтую краіну. Але падыход Зяленскага да Расеі будзе адным з найважнейшых пытанняў. Ён павінен запэўніць, што будзе бараніць суверэнітэт і тэрытарыяльную цэласнасць Украіны, украінскія каштоўнасці, і не саступіць кожнаму патрабаванню Расеі.

Калі ён спрабуе ажыццявіць нейкі паварот да Расеі, гэта, бадай, выведзе людзей на вуліцы.

- Як думаеце, перамога Зяленскага дасць Расеі нейкія новыя вайсковыя магчымасці?

- Думаю, пакуль рана казаць, ці яна адчыніць дзверы для расейцаў. Я б хацеў даць Зяленскаму шанец, калі ён пераможа, напрацаваць стратэгію і пільнавацца яе. Спадзяюся, што ўсе ўкраінцы падтрымаюць таго, хто пераможа на выбарах, і прызнаюць, што поспех наступнага прэзідэнта, хто б ім ні стаў, азначае поспех краіны.