Чаму маладыя беларусы не могуць знайсці працу?

Будучыня эканомікі XXI стагоддзя за маладымі.

Але пакуль яны часцей за астатніх застаюцца без працы.

Узровень фактычнага беспрацоўя сярод людзей ад 20 да 30 гадоў утрая вышэйшы, чым у сярэднім у краіне — на 14,6% супраць 4,6%. І гэта пры масавай практыцы абавязковага размеркавання выпускнікоў вышэйшых і сярэдніх навучальных устаноў і росце ролі ў эканоміцы інавацыйных сфер, піша zautra.by.

Што перашкаджае маладым людзям знайсці сабе месца на рынку працы?

Нізкія даходы і высокія патрабаванні

Тое, што беспрацоўе сярод моладзі вышэйшае, чым агулам у краіне, - стандартная сітуацыя для эканомікі. Гэта характэрна і для еўрапейскіх краін, адзначае сацыёлаг Алена Арцёменка.

- З аднаго боку, моладзь больш мабільная, часцей знаходзіцца ў сітуацыі змены/пошуку працы. А тыя, хто шукае працу або гатовы прыступіць да яе найбліжэйшым часам, акурат і трапляе ў катэгорыю беспрацоўных. З іншага, не валодаючы досведам, маладыя людзі часта сутыкаюцца з бар'ерамі пры найманні, - тлумачыць экспэрт.

Сітуацыя пагаршаецца дыскрымінацыяй з розных прычын пры прыёме на працу, і на працоўным месцы ў маладых людзей больш імавернасці патрапіць у нявыгадную сітуацыю, праз гэта ў іх вышэйшая рызыка звальнення.

Даследаванне грамадскага аб'яднання «Гендэрныя перспектывы» аб дыскрымінацыі на рынку працы паказала, што ў мужчын часта ўзнікаюць праблемы ў сувязі з узростам (пераважна, маладым), а ў маладых жанчын — у сувязі з сямейным становішчам.

Жанчыны складаюць амаль палову маладых сушукальнікаў.

- Праблемы ў жанчын праз пытанні пра сямейнае становішча, дзяцей, планы на дэкрэт пры найманні ўзнікаюць, калі яна маладая і не замужам: «Выйдзе замуж — сыдзе ў дэкрэт». А таксама калі яна замужам і не мае дзяцей: «Дакладна сыдзе ў дэкрэт», і калі ёсць дзеці, - падкрэслівае Алене Арцёменка.

Уносіць свой уклад і падвышэнне пенсійнага ўзросту, пастанова аб якім прымалася ў першую чаргу дзеля памяншэння дэфіцыту Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва. У выніку людзі перадпенсійнага ўзросту працягваюць даўжэй працаваць.

На думку навуковага супрацоўніка Цэнтра эканамічных даследаванняў BEROC Алега Мазоля, хоць у краіне развіваюцца IT і «крэатыўныя» сферы, але гэта досыць складаныя эканамічныя кірункі, дзе запатрабаваныя работнікі з высокімі прафесійнымі навыкамі.

- Трэба мець веды моў праграмавання, плюс кампаніі шукаюць работнікаў з мінімальным досведам блізу 3-х гадоў. Проста так уладкавацца працаваць у прэстыжную фірму і атрымліваць добрыя грошы не ўдаецца − - каментуе ён.

Калі абагульніць, то нядаўнім студэнтам не дазваляе атрымаць магчымасць працаваць у годнай кампаніі або дзяржустанове ўзровень ведаў і адсутнасць досведу.

- Створаныя працоўныя месцы не стымулююць маладых людзей імкнуцца іх заняць, бо ўзровень заробку ў Беларусі не вельмі высокі, а для недасведчаных кадраў — даволі нізкі, — адзначае экспэрт BEROC.

Перспэктыва нізкіх даходаў адбіваецца і на нежаданні моладзі ўкладваць сродкі і сілы ў падвышэнне ўзроўню ведаў праз спецыяльныя адукацыйныя курсы.

Адукацыя - ахілесава пята прафесійнай неўладкаванасці маладых людзей

У значнай ступені праблемы «гняздуюцца» ў адукацыі, кажа сябра Грамадскага Балонскага камітэта, прафесар Уладзімір Дунаеў.

- У нас атыповая сітуацыя з якасцю чалавечага капіталу. Высокі ўзровень адукаванасці павінен карэляваць з узроўнем эканамічнага развіцця, ВУП на душу насельніцтва. Але ў постсавецкіх краінах так не атрымліваецца. І быццам бы насельніцтва ў нас адукаванае, але жывем мы не багата, - адзначае экспэрт.

Уладзімір Дунаеў тлумачыць гэты феномен разрывам паміж сістэмай адукацыі і рынкам працы, адсутнасцю злучных механізмаў.

- Паводле нашых абавязанняў Балонскага працэсу мы павінны развіваць нацыянальную рамку кваліфікацыі з сістэму прафесійных стандартаў, якія адлюстроўваюць запыт працадаўцаў да кампетэнцый выпускнікоў. Але працэс гэты ідзе ў вышэйшай ступені павольна, - кажа прафесар.

У лічбах сітуацыя ў краіне выглядае вельмі прыгожа - прыкладна 90% маладых беларусаў маюць вышэйшую адукацыю. Але дыплом не моцна падвышае іх каштоўнасць на рынку працы - працадаўцы рэгулярна скардзяцца на тое, што нядаўніх выпускнікоў даводзіцца перанавучаць, а бізнэс наракае на брак кваліфікаваных кадраў.

- Але выпускае сістэма адукацыі спецыялістаў не вельмі высокай кваліфікацыі. Да прыкладу, дзель магістрантаў у нас у 13 разоў меншая, чым у сярэднім у Еўропе — распавядае Уладзімір Дунаеў.

Маладыя людзі нярэдка выбіраюць прафесію, абапіраючыся не на магчымасці раскрыць свой патэнцыял і попыт у эканоміцы, а згодна з рэкамендацыямі бацькоў, больш высокім перспектывам прайсці конкурс, каб атрымаць хоць нейкі «дыплом».

Якое выйсце?

На першае месца ў ланцужку дзеянняў, здольных змяніць сітуацыю, экспэрты ставяць рэформы ў адукацыі ў плане павышэння яе якасці ў цэлым і большай накіраванасці на запыты рынку працы.

- Сякія-такія крокі робяцца. І нават у правільным кірунку, але яны такія нясмелыя і павольныя, што мы не даганяем лідараў, а ўсё больш ад іх адстаём, — канстатуе Уладзімір Дунаеў.

Чалец Грамадскага Балонскага камітэта ўважае за не самы ўдалы выбар спрыяць працаўладкаванню выпускнікоў праз цяперашні фармат размеркавання. Ёсць шмат больш сучасных і паспяховых мадэляў, якія выкарыстоўваюцца ў іншых краінах.

- Кампаніі, у якіх ёсць попыт на новых супрацоўнікаў, таксама павінны ствараць умовы ў адукацыйнай сферы для таго, каб фармаваць пэўны ўзровень чалавечага капіталу, які б іх задаволіў, — кажа Алег Мазоль.

З'яўленню новых працоўных месцаў будзе спрыяць рост эканомікі і годныя ўмовы для развіцця бізнэсу, што магчыма пасля правядзення серыі эканамічных рэформаў.