Forbes: Шакавальныя лічбы ад Лукашэнкі

Якая рэальная шкода ад бруднай нафты ў «Дружбе».

У СМІ з'яўляліся спробы падлічыць шкоду ад гісторыі з выяўленнем у нафтаправодзе «Дружба» нафты з вялікімі канцэнтрацыямі хлору, але яны не выглядаюць занадта праўдападобнымі. Хто панясе асноўную шкоду і якія пытанні застаюцца па-ранейшаму адкрытымі? Пра гэта піша часопіс Forbes.

Паступова сітуацыя з пастаўкамі забруджанай дыхлорэтанам нафты ў нафтаправод «Дружба» рухаецца да развязання. Праўда, гэта тычыцца толькі пытання паставак нафты на беларускія НПЗ і транзіты ў Еўропу, што праз Беларусь, што праз Усць-Лугу. Але іншыя сюжэты застаюцца. Гэта і тэма кампенсацый, і пытанне аб тым, як такая сітуацыя стала магчымай. Першы сюжэт, як ні дзіўна, трохі прасцейшы.

У СМІ ўжо з'явіліся спробы падлічыць шкоду ад гісторыі з хлорам, але яны не здаюцца занадта праўдападобнымі і часцей за ўсё выглядаюць алармісцкімі. Чаму? Яны заснаваныя на падліках, колькі ж нафты не было пракачана праз аварыю ў тыя дні, калі была скарочана транспарціроўка і не вяліся пастаўкі на беларускія заводы. Гэта не зусім карэктна. Глядзець трэба не страты красавіка-траўня, а гадавую перспектыву. Пастаўкі будуць адноўлены, і да канца года сумарныя аб'ёмы будуць закрытая. Сітуацыя простая - перабоі вясны будуць кампенсаваныя большай прапампоўкай у другой палове года. Гэта ў нечым аналагічна угодзе АПЕК+. У пачатку года здабычу прытрымалі, а ў другой палове года, калі мы выйдзем з угоды, яна будзе расці паскоранымі тэмпамі. Так што ў цэлым па году эфект не будзе прыкметны. Гэта датычыцца і транзіту праз Беларусь. Менск ужо заявіў пра магчымую страту 8-10 млн тон транзіту за 2019 год - але гэта на самай справе толькі спроба паказаць свае пакуты і шкоду ў больш уражлівым выглядзе.

Дарэчы, з 2 да 12 траўня здабыча ў Расеі абрынулася з 11,23 (сярэдні ўзровень у красавіку) да 11,16. Зразумела, што гэты ўплыў той жа самай аварыі. Але РФ пакуль - да 1 ліпеня - стрымліваецца ў здабычы абавязацельстваў удзелу ў пагадненні АПЕК+. А як угода спыніць дзейнічаць - пастаўкі сырой нафты адновяцца. Травеньскае прасяданне будзе кампенсаванае.

Таму застаюцца два моманты: пашкоджанні замежных НПЗ і выкарыстанне бруднай нафты. З апошнім усё проста. Брудную нафту будуць у малых аб'ёмах проста падмешваць у нармальную нафту. Гэта можа заняць больш за год - дакладную лічбу можна сказаць, калі ўсё ж стане ясна, які аб'ём нафты забруджаны. Названая Менскам лічба ў 5 млн тон нафты завышаная. Так, узнікнуць выдаткі па захоўванні бруднай нафты, а таксама па арганізацыі самой працэдуры змешвання. За ўсё гэта заплаціць «Транснафта» (нават калі ёй атрымаецца перакласці віну за трапленне хлору на самарскіх нафтавікоў, з іх грошай усё роўна не спагнаць, яны і так банкруты). Але гэта лічба не будзе гіганцкай.

Застаецца шкода абсталяванню. Пакуль з еўрапейскіх заводаў ніхто не заявіў пра тэхнічныя праблемы. Праблемы ёсць толькі ў беларусаў. Але таксама ясна, што яны будуць старацца запхнуць усё запар у каштарыс па рамонце. Тут ёсць прастора для фантазіі - пытанне ў тым, як яе утаймаваць. Скажам, гісторыі пра тое, што было раз'едзена паўсантыметра магістральных труб, выглядае ўжо занадта адкрытай казкай. Так што рэальная шкода беларускім НПЗ наўрад ці будзе больш за некалькі мільёнаў даляраў.

Тут мы дабраліся да самага галоўнага аспекту ў пытанні шкоды.

Ёсць жахлівыя ацэнкі шкоды з беларускага боку. Аляксандр Лукашэнка сказаў пра страты «ў сотні мільёнаў даляраў». Зразумела, што Беларусь зацікаўлена ў тым, каб выставіць максімальную суму шкоды і выкарыстоўваць шакавальную лічбу для гандлю з Масквой. Але выніковая лічба вызначацца будзе зусім не ацэншчыкамі, а менавіта на палітычных перамовах Масквы і Менска. І ўсё пытанне ў тым, наколькі эфектыўным будзе комплексны шантаж Менска.

Але нават калі прыняць да ўвагі фразу Лукашэнкі пра сотні мільёнаў, лёгка можна падказаць расейскаму кіраўніцтву, дзе ўзяць гэтыя грошы. Самае простае - гэта скасаваць гісторыю з мытным афармленнем 6 млн тон нафты. Нагадаем, што Лукашэнка здолеў выбіць з Расеі права на рээкспарт 6 млн тон сырой нафты ў год. У рэальнасці ніякага рээкспарту няма. Расея проста пералічвае Беларусі экспартную мыту, якая збіраецца з гэтых аб'ёмаў. Гэта і называецца прыгожымі словамі мытным афармленнем, у рэальнасці з'яўляючыся падарункам Менску. Адмяніце гэтую саступку - і вось грошы на кампенсацыю за «Дружбу». З 1 траўня 2019 года мыта за тону нафты складае $104,6 за тону - там мы і знойдзем $630 млн. Гэтага з лішкам хопіць, каб аплаціць нават самыя смелыя фантазіі Лукашэнкі.

Падказка нумар два. Можна растлумачыць Беларусі, што яна не будзе атрымліваць газ па ўнутрырасейскіх цэнах. А бо Менск менавіта так разумее абяцанне стварыць да 1 студзеня 2025 года на прасторы Еўразійскага эканамічнага саюза (ЕАЭС) агульны рынак газу. Раскажыце суседзям, што яны цалкам няслушна глядзяць на праблему газавых цэнаў.

Трэцяя падказка - не ідзіце на кампрамісы ў падатковым манеўры. Зрэшты, Кабмін усё гэта выдатна ведае і сам. Але ёсць традыцыйнае пытанне - наколькі каштоўным палітычным хаўруснікам з'яўляецца Лукашэнка і колькі (і ў якой форме) гатовы за гэта плаціць? Так што пытанне пра шкоду - гэта частка агульнага гандлю паміж Масквой і Менскам, які ўжо ідзе, і даволі актыўна.

Але акрамя аб'ёму шкоды ёсць яшчэ пытанне пра прычыны гэтай сітуацыі. Прапанаваная «Транснафтай» версія быццам бы лагічная. Ёсць невялікая рэгіянальная кампанія, якая мае доступ да вузла здачы нафты ў магістральны нафтаправод. Яна цалкам можа выкарыстоўваць гэтую магчымасць для заробку. Дыхлорэтан прымяняецца як для павышэння нафтааддачы пластоў, так і для прамывання свідравін з парафіністай нафтай. Кампанія магла затым свядома зліць нафту з дыхлорэтанам у магістральную трубу, разлічваючы, што гэтая брудная нафта там змяшаецца. Гэтую версію падтрымаў і СКР. Аднак агучаныя ім звесткі прымушаюць усумніцца ў гэтай версіі. СКР заявіў, што падобным махлярствам «Нафтаперавалка» займалася дзевяць месяцаў. Тады не ясна, чаму праблема стала прыкметная толькі ў красавіку 2019 года. Магчыма, адыграў ролю эфект прагнасці: кіраўнікі «Нафтаперевалкі» маглі палічыць, што калі раней іх махінацыі ніхто не заўважаў, то і павялічаная колькасць хлору (нафты зусім без ачысткі) таксама ніхто не заўважыць і зліваць можна «нахабна». Але і тут ёсць праблема. СКР назваў лічбу шкоды прыкладна ў 1 млн рублёў. Але гэта азначае, што ў трубу быў зліты зусім мізэрны аб'ём бруднай нафты. Тады не ясна, як нафта з дыхлорэтанам дайшла да Беларусі?

Як жа нам усё гэта ў выніку растлумачаць?