19 сакавiка 2024, aўторак, 13:32
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Андрус Пулокас: Беларусь - краіна, дзе можна сустрэць і мінулае, і будучыню

10
Андрус Пулокас: Беларусь - краіна, дзе можна сустрэць і мінулае, і будучыню
Андрус Пулокас

Інтэрв'ю Надзвычайнага і Паўнамоцнага амбасадара Літвы сайту Charter97.org.

З амбасадарам Літоўскай Рэспублікі Андрусам Пулокасам мы сустрэліся ў вельмі цікавы час - у кароткім прамежку паміж двума турамі прэзідэнцкіх выбараў, за месяц да тэставага адключэння энэргасістэм краін Балтыі ад так званага энэргакола БРЭЛЛ. Літва выбірае новага прэзідэнта, рыхтуецца да сінхранізацыі з заходнееўрапейскімі энэргасістэмамі і пры гэтым захоўвае зайздросны спакой: ніякіх кардынальных змен там ужо не здарыцца, ніякага вяртання да мінулага. Нам застаецца або зайздросціць моўчкі, або карыстацца сапраўды неацэнным досведам суседзяў.

- Спадар амбасадара, у гэтую нядзелю пройдзе другі тур прэзідэнцкіх выбараў. Безумоўна, еўрапейскую будучыню Літва ўжо абрала раней. Тым не менш, наколькі могуць змяніцца стасункі паміж нашымі дзяржавамі ў залежнасці ад перамогі аднаго або іншага кандыдата?

- Цяпер у Літве сапраўды вельмі цікавы перыяд перад другім турам выбараў. Калі прачытаць праграмы і выказванні ўсіх кандыдатаў у прэзідэнты – у тым ліку і тых, хто не прайшоў у другі тур, - мы ўбачым, што кожны з іх кажа пра каштоўнасць паслядоўнай замежнай палітыкі Літвы. Так што ніякіх кардынальных змен быць не можа. У нас у Літве даўно шануецца і паважаецца паслядоўнасць у гэтых пытаннях, і з гэтым згодныя ўсе. Стасункі з Беларуссю - гэта частка (несумненна, вельмі важная) замежнай палітыкі Літвы, так што вялікія змены ў гэтых стасунках малаімаверныя.

- А якія, на ваш погляд, шанцы сённяшняй Беларусі стаць такой жа еўрапейскай дзяржавай, як краіны Балтыі, і сапраўды гэтак жа казаць аб паслядоўнасці замежнай палітыкі, другім туры выбараў і непахіснасці еўрапейскага шляху?

- Наогул Беларусь не толькі геаграфічна, але і гістарычна з'яўляецца еўрапейскай дзяржавай. У нас з вамі шмат агульнага ў гісторыі: не забывайце, што калісьці мы жылі ў адной вялікай еўрапейскай дзяржаве. Вядома, пэўны час таму Беларусь выбрала крыху іншы шлях, але ўсё ж галоўным застаецца тое, што яна ўсё адно з'яўляецца еўрапейскай дзяржавай. І ў доўгатэрміновай перспектыве, я ўпэўнены, так яно і будзе.

- Барацьба Літвы за незалежнасць прыпала на ваш падлеткавы ўзрост. Як вы ўспрымалі ўсё, што адбываецца вакол? Вось учора здавалася, што наперадзе шэрая савецкая будучыня, і раптам усё мяняецца на вачах.

- Я добра памятаю гэты росквіт грамадскай свядомасці. Крок за крокам мы падымаліся на новы ўзровень свабоды, а потым зразумелі, што трэба ісці да канца. Таму што не можа быць паўсвабоды або частковай свабоды. Памятаеце, былі лозунгі перабудовы аб эканамічнай самастойнасці?

Але не бывае асобнай эканамічнай свабоды. Тады ўсё змянялася імкліва, і мы таксама змяняліся вельмі хутка разам з Літвой. Дастаткова было аднаго-двух мітынгаў або яркіх выступаў - і людзі нараджаліся нанова. Мой брат у гэты час служыў у Савецкай Арміі, дзесьці ў Сібіры. І я пісаў яму лісты, у якіх распавядаў, як у нас усё змяняецца: пра мітынгі, пра адраджэнне Літвы, пра нацыянальную ідэю. Ён там, у Сібіры, не мог зразумець, што адбываецца, і закідваў мяне пытаннямі. Але каб гэта разумець, трэба было ў гэты час там жыць. У Літве растлумачыць гэта на словах, ды яшчэ і ў лісце, немагчыма. Людзі сапраўды быццам бы нарадзіліся зноўку, успомнілі свае вытокі – бо ў кожнай сям'і былі тыя, хто жыў яшчэ ў незалежнай Літве і расказваў пра гэта сваім дзецям і ўнукам. І раптам гэта з успамінаў стала рэальнасцю, найбліжэйшай будучыняй.

Мой дзед, да прыкладу, быў вайскоўцам потым - заможным фермерам, і зразумела, у сталінскі час быў сасланы ў Сібір. Дык вось, у савецкі час у нас у сям'і не прынята было пра гэта казаць, як і ў многіх літоўскіх сем'ях: гэта было небяспечна, дзеці маглі сказаць нешта лішняе ў школе. І раптам казаць пра гэта стала магчыма - цалкам адкрыта, не на кухні, а дзе хочаш. І, аднойчы ўдыхнуўшы гэтай свабоды, усе зразумелі: зваротнай дарогі няма.

- Літва – свабодная краіна, але дзве яе краіны-суседкі – Беларусь і Расея - выбралі сабе, як вы вельмі правільна выказаліся, крыху іншы шлях. І гэты шлях нясе небяспеку незалежнасці Літвы. Наколькі, на ваш погляд, эфектыўнае размяшчэнне батальёна NATO на тэрыторыі Літвы?

- Нам было прасцей выбраць свой шлях, бо ў нас былі асновы дзяржаўнасці, была Канстытуцыя, быў досвед, было пакаленне, якое памятала жыццё ў незалежнай Літве, была дыпламатычная служба ў выгнанні, была міжнародная рэакцыя на акупацыю Літвы. І паколькі гэтыя асновы захаваліся, інтэграцыя ў Еўрапейскі Звяз і ў NATO стала арганічным крокам вяртання ў еўрапейскую сям'ю. А ў сям'і бяспека - гэта агульная справа. І падраздзяленні партнёраў з Паўночнаатлантычнага альянсу – элемент гарантавання гэтай бяспекі.

Мы - маленькая краіна, якая перажыла ў мінулым стагоддзі не адну акупацыю, і мы выдатна разумеем, што самі сябе адны абараніць наўрад ці зможам. Таму мы з самага пачатку выбралі сістэму калектыўнай бяспекі. Гэта быў наш выбар з усімі наступнымі крокамі.

- Вы - адзіны амбасадар, які, знаходзячыся на працы, у той жа час застаецца паблізу ад дому. Дзве з паловай гадзіны ад Вільні да Менску – і як быццам прорва ў дзесяцігоддзі. У вас не ўзнікае кагнітыўны дысананс, калі вы перасякае мяжу?

- Так, мы самыя блізкія сталіцы. І я бачу суседнюю дзяржаву, якая развіваецца. Развіваецца па-свойму, шмат у чым зусім інакш, чым мая краіна. Але ў дыпламатаў няма месца эмоцыям – мы павінны ехаць у тую краіну, куды нас накіроўваюць, і наладжваць, а потым развіваць з ёй стасункі. А мы з вамі да таго ж суседзі, і нам трэба ліквідаваць перашкоды, якія перашкаджаюць людзям ездзіць, камунікаваць, супрацоўнічаць.

Часам я сапраўды бачу тут нешта, што нагадвае мне савецкае мінулае. А часам - наадварот, нешта суперсучаснае. Словам, Беларусь - гэта краіна, дзе можна ўбачыць і мінулае, і будучыню ў адным месцы.

- Падыходы дзейнага прэзідэнта і прэм'ер-міністра да беларускай АЭС крыху адрозніваюцца. Калі прэм'ер прапануе "план-хуліган", які дазволіць не закрываць АЭС, то прэзідэнт намагае на спыненні будаўніцтва. На ваш погляд, які аптымальны падыход?

- Напраўду, пры пэўных адрозненнях у фармулёўках, пазіцыя аб АЭС у нас адна, і вельмі згуртаваная: будаўніцтва не адпавядае міжнародным нормам, якія не выконваліся з самага пачатку. А гэта ж аб'ект атамнай энэргетыкі, а не проста фабрыка. Для ўзвядзення такіх аб'ектаў ёсць міжнародныя правілы, якіх трэба строга пільнавацца.

Патрэба ўлічваць меркаванне суседняй дзяржавы - адное з такіх Правілаў. Для гэтага створаны ўсе механізмы і Канвенцыі, якія строга рэгламентуюць выбар пляцоўкі такіх аб'ектаў. Але, на жаль, з беларускага боку мы з самага пачатку чуем або адмаўленне, або маніпуляцыі міжнародным меркаваннем. Прапанова прэм'ер-міністра - захаваць нейкія элементы інфраструктуры аб'екта і выкарыстоўваць яе па-іншаму. Гэта рацыянальная прапанова, якая не пайшла б на шкоду, тым больш што мэтай будаўніцтва АЭС ставіцца незалежнасць Беларусі ад расейскага газу.

І самае галоўнае: пазіцыя Літвы што да БелАЭС - гэта не толькі пазіцыя Прэзідэнта, або прэм'ер-міністра, або дэпутатаў Сэйма, або асобных палітыкаў. Гэта меркаванне літоўцаў. Так думаюць людзі. Яны асцерагаюцца магчымых наступстваў, асабліва ўлічваючы Чарнобыльскі досвед, экспэрыментальныя рэактары, расейскую культуру будаўніцтва, інцыдэнты з паданнем корпуса рэактара і гэтак далей не кажучы ўжо пра саму мэтазгоднасць будаўніцтва.

У нас, дарэчы, быў рэферэндум з нагоды развіцця атамнай энэргетыкі ў Літве, і народ пастанавіў не развіваць гэтую галіну. Мы з вамі гаварылі аб геаграфічнай блізкасці нашых краін, дык вось, геаграфія і прырода не маюць межаў наогул, яны ў нас агульныя. І прынцып "гэта мая тэрыторыя, я буду будаваць на ёй усё, што захачу" не павінен дзейнічаць, гэта не па-добрасуседску. Вядома, кожная дзяржава мае права вызначаць, што рабіць, але не ў тых выпадках, калі гаворка ідзе пра патэнцыйна небяспечныя для іншых дзяржаў аб'екты. Ёсць пастанова Канвенцыі Espoo, якая зафіксавала парушэнні. А як з гэтым жыць далей - гэта, на жаль, пытанне ўжо не да нас.

- Літва не будзе купляць энэргію беларускай АЭС. Але Літва - гэта яшчэ не ўся Еўропа. Ці можа БелАЭС знайсці рынак збыту ў іншых еўрапейскіх краінах?

- У нас прыняты закон, згодна з якім электраэнэргія з небяспечных крыніц не можа патрапіць на літоўскі рынак. Пасля пастановы Канвенцыі Espoo беларуская АЭС не ўважаецца за бяспечную. Акрамя таго, нашы энэргетычныя сістэмы будуць інтэгравацца ў заходнееўрапейскую энэргетычную сістэму і адключацца ад БРЭЛЛ. Гэта будзе іншая сістэма, і генераваныя магутнасці, якія не ўваходзяць у яе, проста не будуць у гэтым удзельнічаць. Сінхранізацыя сістэм павінна скончыцца да 2025 года, і тады нават тэхнічна энэргія з беларускай АЭС наўрад ці зможа паступаць на еўрапейскі рынак.

- Да Беларусі вы працавалі ў Расеі і, вядома, ведаеце класічную формулу з пазамінулага стагоддзя пра тое, што ў Расеі дзве бяды – дурні і дарогі. А якая, на ваш погляд, галоўная бяда ў Беларусі?

- Я не ведаю, адкуль гэта ідзе - магчыма, з даўніх часоў, - але мяне здзіўляе, што часта вам цікава толькі тое, што зусім побач. А тое, што, умоўна кажучы, за сцяной твайго дома або за плотам твайго надзелу, - ужо зусім не цікава. Гэта такая закрытасць, замкнёнасць у сваім свеце, калі не ўсведамляеш сябе часткай чагосьці вялікага, агульнага, і не надаеш таму, што адбываецца навокал, асаблівага значэння. Атрымліваецца такая напалову хатняя пасіўнасць. А галоўная перадумова перамен -гэта грамадзянская актыўнасць.

Трэба выходзіць за звыклыя рамкі. Дарэчы, не толькі ў Беларусі я сутыкаюся з сітуацыяй, калі маладое пакаленне мяркуе, што сацыяльных сетак дастаткова для выказвання ўласнай пазіцыі. Там адчуваеш сябе цалкам свабодным і нават актыўным. Але ў жыцці гэта і ёсць пасіўнасць.

Свет мяняецца, і мы павінны мяняцца. А допісы ў Фэйсбуку не прывядуць да перамен - толькі сапраўдная грамадзянская актыўнасць і ўсведамленне кожным грамадзянінам сябе часткай грамадства.

- Неўзабаве лета, і беларускія санаторыі запоўняцца расейцамі, а беларусы адправяцца ў Друскенікі і Палангу разам з часткай расейцаў, якія не паспелі зарэзерваваць беларускія санаторыі. Цікава, а куды едуць самі літоўцы ў адпачынак?

- А ў літоўцаў стаў вельмі папулярным ўнутраны турызм. Праводзіць адпачынак у Літве, падарожнічаць па краіне - гэта стала вельмі модным і стыльным. Для мяне самога стала адкрыццём, што вельмі многія літоўцы перад якімі-небудзь доўгімі выходнымі кажуць: «Ну навошта нам гэты Лондан ці Рым? Паедзем у Анікшчай або ў Жамойць». І гэта вельмі радасна: людзі сталі зноўку спазнаваць сваю краіну. Гэта пры тым, што літоўцам дзякуючы лоўкостам сталі даступныя палёты ва ўсе еўрапейскія гарады.

Дарэчы, прыцягнутыя ў нашы аэрапорты лоўкосты яшчэ больш паўплывалі на адкрытасць краіны. Некалькі слоў пра турызм з Беларусі - струмень беларусаў у Літву расце з кожным годам. Я гляджу з нашай статыстыкі - калі ў мінулым годзе выдача віз вырасла на 3-4 адсоткі, то колькасць перасячэнняў мяжы - на дзясяткі адсоткаў.

Так, паміж нашымі краінамі ёсць мяжа, але людзі ўсё часцей ездзяць і ўсё больш актыўна кантактуюць. І я спадзяюся, што мы зможам прывесці інфраструктуру на мяжы ў адпаведнасць з павялічанай плынню турыстаў. Вядома, некаторы час яшчэ будуць нязручнасці ў пікавыя дні і гадзіны, але запэўніваю вас: неўзабаве будзе лепш. І не толькі на мяжы.

Гутарыла Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Напісаць каментар 10

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках