28 сакавiка 2024, Чацвер, 21:37
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

«Нацызм у мірны час»: як у Беларусі цкуюць ромаў

«Нацызм у мірны час»: як у Беларусі цкуюць ромаў
ФОТА: SVABODA.ORG

Міліцыя зладзіла аблавы, а кіраўнік МУС адмовіўся «прасіць прабачэння ў цыганаў».

У Беларусі на працягу некалькіх дзён ішлі аблавы ў пасёлках ромаў. (Слова «ромы» людзі ромскай народнасці выкарыстоўваюць як саманазву, у Расеі, Беларусі і Цэнтральнай Азіі іх называюць «цыганамі», але гэтае слова можа мець негатыўны адценне - заўв.).

Амапаўцы, паводле расповедаў саміх жыхароў, паводзілі сябе вельмі груба - урываліся ў дамы, збівалі мужчын, паведамляе "Настоящее время".

Амаль сотні ромаў давялося правесці па двое-трое дзён у ізалятары часовага ўтрымання. Усё гэта адбывалася нібыта ў рамках расследавання справы аб гібелі супрацоўніка ДАІ, у датычнасці да якой падазравалі ромаў. Аднак, як заявіў міністр унутраных спраў, «прасіць прабачэння ў Цыганаў» ніхто не збіраецца, нягледзячы на тое, што асноўная версія гібелі міліцыянта - самагубства.

Аблавы і затрыманні

16 траўня ў магілёўскіх пасёлках Грабянёва і Чапаеўка затрымалі дзясяткі прадстаўнікоў народнасці рома. Узброеныя амапаўцы ўрываліся ў дамы, збівалі гаспадароў і везлі іх у раённыя аддзелы міліцыі.

Напярэдадні стала вядома пра гібель супрацоўніка ДАІ: яго знайшлі ў лесе пад Магілёвам без штаноў, у кайданках, з прастрэленай галавой. Следчы камітэт заявіў, што ў сувязі са здарэннем шукаюць ромаў на чорнай «Волзе» з расейскім рэгістрацыйным нумарам. Неафіцыйныя крыніцы распавядалі (пазней пра гэта паведаміла і МУС), што інспектар нібыта паспеў адправіць паведамленне ў вайбер, у якім напісаў: «Тэрмінова. Чорная «Волга». Тры цыганы. Рэгістрацыйны знак - расейскі».

Праз некалькі дзён пасля пахавання загінулага ў СК заявілі, што асноўная версія яго смерці - самагубства, а версія з чорнай «Волгай» непрыярытэтная.

За гэты час у рэгіёне затрымалі блізу сотні ромаў - і мужчын, і жанчын, пра гэта кажуць яны самі. Жанчын на наступную раніцу выпусцілі. Мужчын пратрымалі ў ІЧУ да 19 траўня. Усім ім інкрымінавалі дробнае хуліганства: «спраўлялі патрэбу ў неналежным месцы». Ці будуць іх судзіць за гэта «правапарушэнне», невядома. Копіі пратаколу на рукі ніхто не атрымаў.

Старшыня грамадскага аб'яднання «Беларуская дыяспара цыган» Алег Казлоўскі распавёў журналістам, што міліцыя прыходзіла да ромаў ва ўсіх рэгіёнах Беларусі.

Улица в районе Чапаевка в Могилеве, где живут ромы
Фото: svaboda.org

«Нацызм у мірны час»

Пётр Леанідавіч, адзін з затрыманых у Грабянёва, распавёў журналістам, што падчас аблавы яго хацелі біць, але яго жонка паспела сказаць, што ён інвалід I групы. У ІЧУ Пятру Леанідавічу ўдалося атрымаць дазвол на тое, каб жонка перадала яму інсулін: у мужчыны цукровы дыябет. У выніку ён правёў у затачэнні сем гадзін.

Пётр Леанідавіч параўнаў перажытае з тым, што бачыў у фільмах пра вайну.

«Цяпер страшна за дзяцей. Улада не павінна была так рабіць, бо павінна прадбачыць наступствы. Цяпер мы ворагі, і людзі на нас злуюцца. Будзе больш непрыязнасці. Хіба здзекуюцца так з меншасцяў у еўрапейскай дзяржаве?» - не разумее ён.

Встреча около Могилевского изолятора временного содержания
Фото: svaboda.org

Праз тры дні пасля аблаў у Грабянёва памерла 67-гадовая Лідзія Юрчанка. Амапаўцы ўварваліся да яе ўвечары 16 траўня. Акрамя яе самой і чатырох непаўналетніх унукаў, у доме нікога не было. Жанчына прасіла не палохаць дзяцей, але ёй сказалі «закрыць рот». Калі 13-гадовы ўнук спрабаваў супакоіць бабулю, амапавец прыставіў да яго галавы пісталет, распавядаюць родныя Лідзіі Юрчанкі. Пасля таго як супрацоўнікі АМАПа сышлі, у жанчыны падняўся ціск. А праз тры дні яна памерла - прычынай смерці стаў тромб, які адарваўся. Родныя ўпэўненыя, што пажылая жанчына не змагла перажыць стрэс.

Дом Лидии Юрченко
Фото: svaboda.org

На пахаванне Лідзіі Юрчанкі прыйшлі многія жыхары Магілёва - і не толькі ромы. Ніхто не разумеў, што адбылося: ніколі раней паміж прадстаўнікамі ромскай народнасці і беларусамі не было ніякіх непаразуменняў.

Раніцай 17 траўня ў Гомелі затрымалі кіраўніцу ўстановы па адаптацыі рома «Рамана Дром» («Цыганская дарога») Вольгу Нячаеву. Арганізацыя займаецца сацыяльнай адаптацыяй ромаў, іх прававой асветай, дапамагае ў працаўладкаванні, захоўвае і развівае культурныя традыцыі.

Ольга Нечаева с мужем Николаем в общественной приемной правозащитного центра "Весна" в Гомеле
Фото: svaboda.org

У дзверы пастукалі - і Вольга адкрыла. «Мяне ўціснулі ў сцяну і ўварваліся ў кватэру. Трое ў міліцэйскай форме. Ніхто не прадставіўся, нічога не тлумачылі. Пайшлі па кватэры, хамілі, пагражалі. Пачалі апытваць 15-гадовую дачку - без майго дазволу. Пыталіся яе вагу, рост. У мужа - мянушку. Гэта што ўвогуле такое? Нам забаранялі размаўляць на роднай мове», - успамінае жанчына падзеі таго дня.

Калі Вольга патэлефанавала на нумар 102, каб паскардзіцца на ўварванне невядомых, якія не назваліся і не патлумачылі прычыну візіту, ёй адказалі: «Вам дастаткова, што людзі ў міліцэйскай форме».

Пасля пагроз яе забралі ў Цэнтральны РАУС - для «гутаркі». Патрабавалі здаць адбіткі пальцаў, а затым заявілі, што яе тэлефон скрадзены.

Пасля «гутаркі» ў міліцыі Вольга Нячаева напісала ў пракуратуру заяву з просьбай правесці праверку законнасці дзеянняў супрацоўнікаў РАУС.

«Мае дзяды ваявалі супраць нацыстаў. А як назваць гэтыя дзеянні міліцыі? Нацызм у мірны час?» - абураецца Вольга Нячаева.

80% сутыкаліся з дыскрымінацыяй

Пра дыскрымінацыю з боку міліцыі кажуць ромы ва ўсіх рэгіёнах Беларусі.

На мінулым тыдні грамадская ініцыятыва Romaintegration прадставіла даклад «Сацыяльна-эканамічны стан цыганскага насельніцтва Беларусі» (дакумент падрыхтаваны сумесна з літоўскім Цэнтрам экспертыз у галіне роўных правоў). У ходзе маніторынгу апыталі 814 чалавек з усіх абласцей Беларусі.

Паводле даследавання, «80% рэспандэнтаў сутыкаліся з этнічным прафіляваннем у выглядзе затрыманняў, шматразовай дактыласкапічнай рэгістрацыі, канфіскацыі транспартных сродкаў».

У Міністэрстве ўнутраных спраў масавыя затрыманні ромаў зняпраўдзілі. Але міністр Шуневіч пацвердзіў, што падчас расследавання супрацоўнікі міліцыі правяралі версію аб датычнасці ромаў да гібелі супрацоўніка ДАІ.

«У міністра няма прычыны прасіць прабачэння перад цыганамі»

Менавіта з прыходам на пасаду міністра МУС Ігара Шуневіча стаўленне да ромам ў Беларусі змянілася ў горшы бок, мяркуе старшыня «Беларускай дыяспары цыган» Алег Казлоўскі. З яго слоў, аблавы на раёны, дзе жывуць ромы, праходзяць рэгулярна, мінімум раз у год - масава ва ўсіх абласцях. Да прадстаўнікоў ромской народнасці прыходзяць пасля ўсіх гучных злачынстваў. Ціск, па назіраннях Казлоўскага, узмацніўся за апошнія 5-6 гадоў.

«Выглядае на тое, што было ў Нямеччыне ў 1930-я гады, калі пераследавалі габрэяў і цыган. Я - кіраўнік цыганскай дыяспары і кажу гэта на высокім узроўні», - сказаў Казлоўскі журналістам. «Пры мінулым міністры ўнутраных спраў такога не было, - сцвярджае ён. - Было, але больш мякка. Усё змянілася з прыходам міністра Шуневіча».

23 траўня, каментуючы сітуацыю з аблавамі на ромаў у краіне, міністр унутраных спраў заявіў, што ацэньвае дзеянні сваіх супрацоўнікаў як «абсалютна абгрунтаваныя і адпаведныя абставін». «У міністра няма ні прычыны, ні падстаў прасіць прабачэння ў цыган», - дадаў Шуневіч.

Міністр унутраных спраў Шуневіч вядомы тым, што апранае форму супрацоўніка НКУС на 9 траўня, нецярпімы да сэксуальных меншасцяў і адкрыта кажа, што аднаполыя адносіны «парушаюць нормы маралі».

Министр внутренних дел Игорь Шуневич в форме НКВД
Фото: svaboda.org

У лістападзе 2018 года на яго ініцыятыву міліцыя прымусіла падлетка папрасіць прабачэння перад помнікам гарадавога ў форме паліцэйскага дарэвалюцыйнай эпохі, які стаіць каля будынка МУС. Хлопец, прабягаючы міма, ударыў скульптуру па твары. Шуневіч пазней заявіў, што сам быў ініцыятарам таго, каб зняць прабачэнне «парушальніка» перад помнікам на відэа і апублікаваць яго на сайце МУС.

23 траўня ўвечары стала вядома, што перад магілёўскімі ромамі выбачылася кіраўніца адміністрацыі Лукашэнкі Наталля Качанава - за некарэктныя паводзіны міліцыі падчас расследавання справы аб гібелі супрацоўніка ДАІ. «Прэзідэнт пачуў звароту і накіраваў свайго прадстаўніка для грунтоўнай гутаркі», - паведамляе дзяржаўнае інфармагенцтва БелТА.

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках